ولییەم یۆحەننا، خوایە وەتەن ئاواكەی

هونەرمەند مامۆستا فرانسیس گێڕایەوەو وتی "كاتێك لەمامۆستا ولییەمیان پرسی بۆ ناچی بۆ خارج؟ لەوەڵامدا وتی: بۆ خارجی چی بچم؟ ئەوەتەی من هەم سرودی (خوایە وەتەن ئاوا كەی) بەقوتابی ئەڵێمەوە".

ئەمە نوسراوی سەر گۆڕی بێنازی مامۆستای ناوداری موزیكژەن "ولییەم یۆحەننا"یە، لەگۆڕستانی گردی گاورانی پەنا گردی سەیوان كە بە بەرزاییەكی ناو شاری سلێمانییەوە هەڵكەوتووەو لەم رۆژانەی ناوەڕاستی پایزدا سنەوبەرە سوتاوەكانی گۆیژەی لێوە دیارە.

لەسەد ساڵی رابردودا، مەسیحییەكان رۆڵێكی گەورەیان لەبوژانەوەی موزیك‌و هونەری كوردی‌و ژەنینی ئامێرە موزیكییەكانی وەك كەمانچەو عوددا بینیوە، دەیان ناوی گەورەو درەوشاوە لەم بوارەدا لەیادەوەری خەڵكی كوردستاندا بەزیندویەتی ماونەتەوە.

ولییەم یۆحەننا یەكێكە لەو ئەستێرە درەوشاوانە، كە لەڕێگەی هونەرەوە بەشێك لەجوانترین سرودەكانی كوردیی داهێناوەو خزمەتی بەپێكەوە ژیانی ئاشتیانەی پێكهاتەكانی كۆمەڵگەی كوردستان كردوەو كوردستانی بەوڵاتی هەمیشەیی خۆی زانیوە.

بنەماڵەی یۆحەننا وەك زۆربەی بنەماڵە مەسیحییەكانی دیكەی كوردستان، لەرابردوویەكی پڕ لەتراژیدیاو كارەساتەوە دێن.

یۆحەننای باوكی، كاتێك شەڕی یەكەمی جیهانی هەڵدەگیرسێت، لەشاری ورمێ‌ لەگەڵ براكەیدا بنیامین بەموزیكژەنین لەزەماوەندو شاییەكان بژێویی ژیانیان دابین دەكەن. ساڵی 1914 كە عوسمانیەكان بەرەو شاری ورمێ‌‌و تەورێز لەشكركێشی دەكەن، ئەم خێزانە ئاشورییە كە دایكێك‌و دو برا دەبن، لەگەڵ سەدان خێزانی دیكەی ئاشوری‌و ئەرمەنی‌و سریان‌و كلدانەكان لەتاو كوشتاری عوسمانیەكان، زێد‌و ماڵ‌و حاڵی خۆیان بەجێدەهێڵن‌و روودەكەنە كرماشان‌و لەوێشەوە پەنا دەبەنە بەر كەمپێكی ئاوارەكان لەبەعقوبە كە لەژێر چاودێری هێزەكانی بەریتانیادا دەبێت.

كاتێك جەنگ كۆتایی دێت، ئەم خێزانە رودەكەنە شاری موسڵ‌و لەوێ نیشتەجێ دەبن، ساڵی 1932 یۆحەننا هاوسەرگیریی لەگەڵ كچێكی مەسیحی ئەو شارەدا دەكا‌و پاش ماوەیەكی كورت بڕیار دەدەن بچن لەشاری سلێمانی بژین‌و لەگەڕەكی گۆیژەی نزیك گەڕەكی گاوران دەگیرسێنەوە‌و لەم گەڕەكەدا ساڵی 1934 یەكەم مناڵی نۆبەرەیان دەبێت‌و ناوی دەنێن ولییەم.

ولییەم هەر لەمنداڵییەوە خۆشەویستی بۆ موزیك‌و هونەر لەباوكییەوە بەمیرات بۆ دەمێنێتەوە، ئەو پاش تەواو كردنی خوێندنی ناوەندی‌و ئامادەیی لەسلێمانی، ساڵی 1951 روودەكاتە بەغدا بۆ خوێندن‌و لەپەیمانگای هونەرە جوانەكان بەشی موزیك دەخوێنێ‌‌و پاش تەواو كردنی خوێندنەكەی لەساڵی 1954دا، دەگەڕێتەوە بۆ سلێمانی‌و دەبێتە مامۆستای هونەر لەقوتابخانەی فەیسەڵییە.

ئەم هونەرمەندە كە خاوەن بەهرەیەكی هونەریی ئاست بەرزو دەستڕەنگین بوە لەژەنینی ئامێرە موزیكییەكانی وەك كەمانچەو عودو ڤۆلیۆن‌و ئۆكۆردیۆن‌و پیانۆو گیتار‌و ساكسفۆن‌و قانون‌و جەلۆدا، هەرزوو دەبێتە یەكێك لەهونەرمەندە موزیكژەنە ناودارەكانی شار‌و بەشداری لەدامەزراندنی دو تیپی بەناوبانگی موزیكدا دەكات كە تیپی موزیكی مەولەوی‌و تیپی موسیقای سلێمانییە.

ولییەم یۆحەننا موزیك بۆ هونەرمەندە ناودارەكانی ئەو سەردەمەی كوردستان وەك حەسەن زیرەك‌و قادر دیلان‌و قادر كابان‌و حەمەی نێرگز دەژەنێ‌و دەیان ئاوازی جوان‌و ئەفسانەیی بۆ چەندین گۆرانی‌و سرودو ئۆپەرێت دادەنێت‌و لەزۆربەی فیستیڤال‌و چالاكییە هونەرییەكاندا بەشداری دەكات‌و دەیان موزیكژەن‌و هونەرمەندو مامۆستای هونەر پێدەگەیەنێت‌و بۆ یەکەمجار چەندین سرودی ئایینی مەسیحی بەزمانی کوردی نوسیوەو ئاوازی بۆ داناوەو لەکەنیسەی سلێمانیدا وتراوە.

ئەو كە خۆشەویستییەكی بێ‌ ئەندازەی بۆ هونەرو گۆرانی كوردی هەبوە، پاش تەمەنێك كارو كۆششی هونەریی سەرلەبەیانی 14ی ئەیلولی ساڵی 2005چاوەكانی لێكناو كۆچی دوایی كرد.

یەكێك لەتایبەتمەندییە سەرنجڕاكێشەكانی ولییەم یۆحەننا ئەوە بوە كە بەشێوەیەكی زانستی‌و رێكخراو كاری هونەریی لەئاستێكی بەرزدا كردووە‌و بەیەكێك لەدامەزرێنەرانی موزیكی كوردی هاوچەرخ دادەنرێت‌و لەپێشخستنی بواری هونەرو موزیكیدا جێ‌ پەنجەی بەهونەری كوردییەوە دیارە.

چەتری سەر گۆڕەكەی ولییەم یۆحەننا لەگردی گاوران، یەكێكە لەكارە هونەرییە جوانەكان كە لەلایەن مامۆستا كامیل ئەحمەد مەعروفەوە دیزاین كراوەو مامۆستاو هونەرمەندی موزیكژەن "فرانسیس داود" لەقۆناغەكانی دروستكردنیدا كە ساڵێكی خایاندوە، هاوكاری كردوە.

ئەم كارە هونەرییە دانسقەیە كە بەنۆتەی ئاوازەكانی‌و شیعر‌و نوسین رازاوەتەوە‌و هەمووی بەئاسن دروستكراوەو بەوێنەی خشتی سورەكراو دەردەكەوێ‌، دیمەنێكی سەرنجڕاكێشی بەو گۆرستانِە بەخشیوە كە مەسیحییەكان لەسلێمانی مردووەكانی خۆیانی تیا بەخاك دەسپێرن.

مامۆستا كامیل ئەخمەد مەعروف، كە هاوڕێی نزیكی مامۆستا ولییەم بوەو پێكەوە لەچالاكی قوتابخانەكان مامۆستا بون، بەئاوێنەی راگەیاند ئەم كارە هونەرییەی سەر گۆڕەكەی لەسەر خواست‌و ئەركی خوشكەكانی مامۆستا ولیەم یۆحەنا كردوە، ئەو وتی "بیرۆكە‌و دیزاینەكەم لەسەر شێوەی هەورەبانی خانووە گڵەكانی سلێمانی جاران دروستكردوە، لەو روانگەیەوەی هەورەبان لەناو كوردەواریدا گرنگی‌و بایەخی زۆر بوەو تەنانەت پیرۆزیش بوە، كە دەروازەیەك بوە روەو سەربان‌و ئاسمان".

وتیشی "لەم كارەدا هەر ئاسن بەكارهاتوە، بەڵام ئەم ئاسنە بەشێكی زۆری بەشێوەی خشت دروستكراوە، كە تا بەباشی‌و لەنزیكەوە لێی ورد نەبیتەوە هەست ناكەیت ئاسنە‌و دركی پێناكرێت".

مامۆستا كامیل ئەوەشی رونكردەوە كە مامۆستای موزیكژەن "فرانسیس داود" هاوكاری كردوە لەو كارەداو وەستا فوئادی ئاسنگەریش بیرۆكەو دیزاینەكەی جێبەجێ كردوە، ئەو وتی "خۆم سەروكاری كۆی ئەم ئیشانەم دەكرد‌و بۆ هەموو شتێك بەسەر وەستا فوئادی ئاسنگەرەوە بوم‌و رێنمایم دەكرد، بۆ ئەوەی پێوەرەكانی بەوردی جێبەجی بكات، هەتا سەری هەورەبانەكەش بەشێوەی خشت دروستكراوە، زەخرەفەكانی نۆتەی موزیکەکانیش كە هی ئاوازەكانی خۆیەتی، پاش ئەوەی مامۆستا فرانسیس دەینوسی، رێك وەكو خۆی دەرماندەهێنایەوە‌و بەگەورەیی دەمكرد‌و ئاسنگەرەكەش لەسەری دەرئەهێنا".

مامۆستا كامیل ئێستاش بەداخە بۆ ولییەم یۆحەننای هاوڕێی‌و بەحەسرەتەوە باس لەجوامێری‌و خۆنەویستی ئەو موزیكژەنە مەزنە دەكات كە نمونەی راستگۆیی بو، ئەو وتی "مامۆستا ولییەم تا بڵێی نیشتمانپەروەرو بەهەڵوێست بو، هەمیشە بەڕێزو خۆشەویست بوە لای هەموو ئەوانەی كە ناسیویانە، هەمیشە حەزی دەكرد دڵسۆزانە خەڵك فێر بكات، خۆنەویست‌و بەخشندە بو لەپێگەیاندنی سەدان منداڵ‌و مامۆستای كورددا بەبیرو هۆشی نیشتمانپەروەری‌و ئازادی‌و لێبوردەیی‌و پێكەوە ژیانی ئاشتیانە".

وتیشی "زۆرجار مامۆستا فرانسیس داود ئەوەی دەگێڕایەوە كە گرنگترین ئامۆژگاری ولییەم یۆحەننا ئەوە بوە بازرگانی بەهونەرو موزیكەوە نەكرێت‌و وەك حەزو خولیا‌و بەهرەیەك لای مرۆڤ بمێنێتەوە، چونكە هونەرو موزیك خۆراكی روحی مرۆڤن".