٢١٬٨٦٣
دەستکاری
جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «حەجی جندی»
Jump to navigation
Jump to search
حەجی جندی (بینینی سەرچاوە)
وەک پێداچوونەوەی ١٩:٣٤، ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣
، ١٩:٣٤، ١٩ی تشرینی یەکەمی ٢٠٢٣بەبێ کورتەی دەستکاری
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
||
| ھێڵی ٢١: | ھێڵی ٢١: | ||
لە ساڵی 1938 لەلایەن ئیدارەی ستالین لەگەڵ زۆرێک لە ڕۆشنبیرانی دیکەی کورد دەستگیرکرا و زیندانی کران ، کە تۆمەتبارکرابوون بە بریکاری دەوڵەتە ئیمپریالیستەکان. | لە ساڵی 1938 لەلایەن ئیدارەی ستالین لەگەڵ زۆرێک لە ڕۆشنبیرانی دیکەی کورد دەستگیرکرا و زیندانی کران ، کە تۆمەتبارکرابوون بە بریکاری دەوڵەتە ئیمپریالیستەکان. | ||
[[پەڕگە:Heciyê Cindî, Casimê Celîl, Emînê Evdal.jpg|وێنۆک|ڕاست|alt=Heciyê Cindî, Casimê Celîl, Emînê Evdal|Heciyê Cindî, Casimê Celîl, Emînê Evdal]] | |||
دوای ئازاد بوونی دیسان دەستی کرد بە خوڵقاندن و کارکردن. چەندین کتێبی خوێندنی بۆ قوتابخانە نووسیوە، چەندین کتێبی لە زمانەکانی ترەوە وەرگێڕاوە بۆ سەر زمانی کوردی , چەندین کتێبی کۆکراوەی چاپ کردووە. | دوای ئازاد بوونی دیسان دەستی کرد بە خوڵقاندن و کارکردن. چەندین کتێبی خوێندنی بۆ قوتابخانە نووسیوە، چەندین کتێبی لە زمانەکانی ترەوە وەرگێڕاوە بۆ سەر زمانی کوردی , چەندین کتێبی کۆکراوەی چاپ کردووە. | ||
| ھێڵی ٣٢: | ھێڵی ٣٢: | ||
لە کۆتایی ساڵانی 1930دا یەکێتی سۆڤیەت شەپۆلێکی بەسیاسیکردنی دەستپێکرد. ئەو شەپۆلەش گەیشتە ئەرمینیا. یەکێک لە پەندە کوردیەکانمان دەڵێت:" لوتکەی شاخێکی بەرز بەفر و دوکەڵ داپۆشراوە"، ئەوەی دیکەی: "کرمی دار لە درەختەوە نییە، درەختەکە شەربەتی نییە". لە سەردەمی حەجی جندیدا ئیرەیی و ئیرەیی زۆر هەبوو... | لە کۆتایی ساڵانی 1930دا یەکێتی سۆڤیەت شەپۆلێکی بەسیاسیکردنی دەستپێکرد. ئەو شەپۆلەش گەیشتە ئەرمینیا. یەکێک لە پەندە کوردیەکانمان دەڵێت:" لوتکەی شاخێکی بەرز بەفر و دوکەڵ داپۆشراوە"، ئەوەی دیکەی: "کرمی دار لە درەختەوە نییە، درەختەکە شەربەتی نییە". لە سەردەمی حەجی جندیدا ئیرەیی و ئیرەیی زۆر هەبوو... | ||
شەوی18ی جۆزەردان 1938 پۆلیس هات و حەجی جندی دەبرێتە زیندان. ئەم تاوانە لە دژی بەکارهات: 'ئەگەر سەرکردەی ئێزیدییە دژە سۆڤیەتەکان بێت'. هەروەها تاوانێکیش بەرامبەری هەبووە، بەو پێیەی "نامە بە کوردی لەنێوان جەلادەت بەدرخان و ئەو هەبوو". بەداخەوە ئەو نامانەی جەلادەت بەدرخان سووتێنران. حاجی سیندی ساڵێک لە زیندان مایەوە. | شەوی18ی جۆزەردان 1938 پۆلیس هات و حەجی جندی دەبرێتە زیندان. ئەم تاوانە لە دژی بەکارهات: 'ئەگەر سەرکردەی ئێزیدییە دژە سۆڤیەتەکان بێت'. هەروەها تاوانێکیش بەرامبەری هەبووە، بەو پێیەی "نامە بە کوردی لەنێوان جەلادەت بەدرخان و ئەو هەبوو". بەداخەوە ئەو نامانەی جەلادەت بەدرخان سووتێنران. حاجی سیندی ساڵێک لە زیندان مایەوە. | ||
لە 10ی گەلاوێژ ساڵی 1941 حکومەتی ئەرمینیا لەسەر بنەمای داواکاری حکومەتی مۆسکۆ بڕیاریدا بگۆڕێت بۆ پیتی سیریلیک بۆ چاپکردنی ئەدەبی کوردی. دانانی ئەلفوبێی نوێ پشت بە حاجی ڕاستەوخۆ دەبەستێت. خەریکی ئامادەکردنی " ئەلیفبا " ێکی نوێی کوردییە بە پیتی سیریلیک. تەنها لە ساڵی 1944دا ئەلفوبێی نوێ لەلایەن حکومەتەوە قبوڵکرا و لە ساڵی 1946دا "ئەلیفبا"ی حاجسی سیندی بڵاوکرایەوە. ساڵی 1982 لەلایەن حکومەتەوە ڕەوا بوو بۆ چاپی دەیەمی "ئەلیفبا،Elîfbê"ی حەجی جندی. | لە 10ی گەلاوێژ ساڵی 1941 حکومەتی ئەرمینیا لەسەر بنەمای داواکاری حکومەتی مۆسکۆ بڕیاریدا بگۆڕێت بۆ پیتی سیریلیک بۆ چاپکردنی ئەدەبی کوردی. دانانی ئەلفوبێی نوێ پشت بە حاجی ڕاستەوخۆ دەبەستێت. خەریکی ئامادەکردنی " ئەلیفبا " ێکی نوێی کوردییە بە پیتی سیریلیک. تەنها لە ساڵی 1944دا ئەلفوبێی نوێ لەلایەن حکومەتەوە قبوڵکرا و لە ساڵی 1946دا "ئەلیفبا"ی حاجسی سیندی بڵاوکرایەوە. ساڵی 1982 لەلایەن حکومەتەوە ڕەوا بوو بۆ چاپی دەیەمی "ئەلیفبا،Elîfbê"ی حەجی جندی. | ||
لە ناوەڕاستی پەنجاکانی سەدەی ڕابردووەوە سەردەمێکی نوێ دەستی پێکرد، ئەویش پەرەسەندنی ڕۆشنبیری کوردییە. لە ئەرمەنستان بە ڕۆژنامەی "ڕیا تەزە" و ڕادیۆی ڕۆژانەی کوردی و بەشی کوردی قوتابخانەی پێداگۆژی و چەندین شتی تر دەستیان بە کارکردن کرد. هەموو کارە سەرەتاییەکانی (لە پەیمانگای ئەدەبیاتی ئەکادیمیای زانستی ئەرمەنی) حاجی سیندی خۆی بەخشی بە قورسایی هەموو ئەو ئەرکانە. کاتێک "ڕیا تەزە" لە ساڵی 1955 دەستی بە دەرکەوتن کردەوە، خۆی و هاوڕێی، ئێتنۆگرافیست و شاعیری کورد '''[[ئەمین ئەڤداڵ]]''' فێری ئێمەیان کرد - کرێکارانی "ڕیا تەزە" بۆ قووڵکردنەوەی زانیاریمان لەسەر زمانی کوردی و کارکردن لە ڕۆژنامەکەدا. | لە ناوەڕاستی پەنجاکانی سەدەی ڕابردووەوە سەردەمێکی نوێ دەستی پێکرد، ئەویش پەرەسەندنی ڕۆشنبیری کوردییە. لە ئەرمەنستان بە ڕۆژنامەی "ڕیا تەزە" و ڕادیۆی ڕۆژانەی کوردی و بەشی کوردی قوتابخانەی پێداگۆژی و چەندین شتی تر دەستیان بە کارکردن کرد. هەموو کارە سەرەتاییەکانی (لە پەیمانگای ئەدەبیاتی ئەکادیمیای زانستی ئەرمەنی) حاجی سیندی خۆی بەخشی بە قورسایی هەموو ئەو ئەرکانە. کاتێک "ڕیا تەزە" لە ساڵی 1955 دەستی بە دەرکەوتن کردەوە، خۆی و هاوڕێی، ئێتنۆگرافیست و شاعیری کورد '''[[ئەمین ئەڤداڵ]]''' فێری ئێمەیان کرد - کرێکارانی "ڕیا تەزە" بۆ قووڵکردنەوەی زانیاریمان لەسەر زمانی کوردی و کارکردن لە ڕۆژنامەکەدا. | ||
[[پەڕگە:Kinyaz Mîrzoyev, Çerkezê Reş & Heciyê Cindî.jpg|وێنۆک|چەپ|alt=Kinyaz Mîrzoyev, Çerkezê Reş & Heciyê Cindî|Kinyaz Mîrzoyev, Çerkezê Reş & Heciyê Cindî]] | |||
لە ساڵی 1959 ئەکادیمیای زانستی ئەرمەنی کەرتێکی (بەش)ی خوێندنی ڕۆژهەڵاتی ئامادە دەکات. گرووپی کوردیش لێرەدا دروست دەبێت. حەجی جندی ماوەی8 ساڵە سەرکردەی ئەم گروپە و کاری گەورە دەکات بۆ گەیاندنی کوردی بۆ ئاراستەی نوێ. لە ساڵی ١٩٦٤ ئەکادیمیای ئەرمینیا نازناوی دکتۆرای فیلۆلۆژیی پێبەخشی بەهۆی هەوڵە گەورەکانی لە بواری خوێندنی کوردیدا. | لە ساڵی 1959 ئەکادیمیای زانستی ئەرمەنی کەرتێکی (بەش)ی خوێندنی ڕۆژهەڵاتی ئامادە دەکات. گرووپی کوردیش لێرەدا دروست دەبێت. حەجی جندی ماوەی8 ساڵە سەرکردەی ئەم گروپە و کاری گەورە دەکات بۆ گەیاندنی کوردی بۆ ئاراستەی نوێ. لە ساڵی ١٩٦٤ ئەکادیمیای ئەرمینیا نازناوی دکتۆرای فیلۆلۆژیی پێبەخشی بەهۆی هەوڵە گەورەکانی لە بواری خوێندنی کوردیدا. | ||