جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «تەڵاخان»

سەلیم خان ساڵی ١٩٤٥ ی زاینی بە هۆی نەخۆشیێکی گوماناوی کۆچی دوایکرد. سوپای دەوڵەتی کە ئەوکات محەممەد شای کوڕی ڕەزا شا دەبێت، هێرش دەکاتە '''[[سەقز]]''' و بانە و ناوچەکە ئەگرێتەوە ژێر دەسەڵاتی خۆی. ئەمجارەیان '''[[شێخ لەتیفی حەفید]]''' بە یارمەتی بنەماڵەی سەلیم خانەوە دێت و دەیانباتە ماڵی خۆی لە کەناروی.

کاتی شۆرشی کورد لە باکوری کوردستان ساڵی ١٩٥٨ تەڵاخانم شان بە شانی هاورێیانی، مامۆستا بهیە معروف، منیرە قفطاف، شفیقە سعید، اجنم زهدی و درخشان حفید لە یەکیەتی ژنانی کورد کاری دەکرد. وەکو ئەندامێکی چالاک زۆربەی کۆبوونەوەکان لە ماڵی ئەودا دەکران و پلان و بەرنامەی کار دادەڕێژرا.  

تەڵا خانم لە تەمنێکی زۆر لاویەتی دا هاوسەری خۆی لەدەستدا، لە کۆمەڵگای سوننەتی کوردەواریدا کە زۆر زەحمەت بوو ژنێک بە بێ پیاو بتوانێ بە ژیانی خۆیدا ڕابگات، تەڵاخانم توانی بە پشت بەستن بە خۆی ئەرکی سەرپەرەستی وپاراستنی بنەماڵەیەکی گەورە بە باشترین شێوە بە ئەستۆ بگرێت. لە ژێر سەپەرەستی و چاوەدێری ئەودا هەر سێک کچەکانی توانیان بە پەلەی بەرزی ئاکادمیک بگەن وە لە هەمان کاتدا توانی یارمەتی زۆر کەسانی تریش بکات و هەڵوێست وکاریگەری لە کۆمەڵەگەی خۆیدا هەبێت. وا بکات کە وەک کەسایەتیێک حیسابی بۆ بکرێت و ڕێز لە بریارەکانی بگیرێت.

لە کاتی شەری نێوان ئێران و ئێراق (١٩٨٠/١٩٨٨)، '''[[سلێمانی]]''' لە ژێر بۆمب بارانی ڕژێمی ئێراندا بوو. ئەو ژێرزەمینی ماڵی خۆی کرد بە پەناگای خەڵکی ناوچەکە. چەندەها خێزان بە درێژای ئەو شەرە، شەو ڕۆژ لە وێدا ئەحەوانەوە، ئەویش بەوپەڕی خۆشییەوە خزمەتی یان دەکات. لە ڕاستیدا ئەو هەمیشە ماڵەکەی پەناگای لیقەوماو ودەربەدەرانی کورد لە هەموو پارچەکانی کوردستان بووە، کەم کەسایەتی و دەربەدەری کورد هەیە، پەریوەی '''[[سلێمانی]]''' و دەوروبەری بۆبێت و لەماڵی ئەو ماندویەتی نەحەساندبێتەوەو بە باشترین شیوەی ممکن یارمەتی نەکرابي. پاش ڕوخانی کۆماری ساوای مهاباد، ساڵانێکی زۆر خزمەتی ئەو سەرکردەکانی کرد کە لەدەست رژێمی شای ئێران هەڵاتبوون.