٢٠٬٢٧٩
دەستکاری
جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «وێنەکانی پەیمانی سێ سنوور»
Jump to navigation
Jump to search
بەبێ کورتەی دەستکاری
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
||
| ھێڵی ٤: | ھێڵی ٤: | ||
نووسینی: '''[[حەسەن قازی]]''' | نووسینی: '''[[حەسەن قازی]]''' | ||
له‌وانه‌یه باسی مێژووی سیاسی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان به تایبه‌تی له دوای خه‌رمانانی 1320ی هه‌تاوی تا پێکهاتن و ڕووخانی کۆماری کوردستان له '''[[مەهاباد]]'''، به دووپاته و قسه‌ی گوتراو دابندرێ و هه‌بن پێیان وابێ سه‌باره‌ت به چالاکی حیزبی ئازادیی کوردستان، کۆمه‌ڵه‌ی ژیانی کورد، حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان و کۆماری کوردستان که‌متازۆر شت نووسراوه و ئه‌وه‌ی ده‌بێ باسی لێوه بکرێ و ڕوون بکرێته‌وه تا ئێستا کراوه . به‌ڵام ئه‌گه‌ر مرۆ له مێژووی سیاسی 60 – 70 ساڵی ڕابردوو ورد بێته‌وه بۆی ده‌رده‌که‌وێ له به‌ر هۆکاری جیاواز و یه‌ک له‌وانه ده‌ستوێڕانه‌گه‌یشتن به به‌ڵگه‌ی نووسراو، هێندێک شت گوتراوه و نووسراوه و وه‌ک مێژووی ڕاسته‌قینه پیشان دراوه که‌چی به ده‌رکه‌وتنی سه‌نه‌د و به‌ڵگه‌ی نوێ ڕوون ده‌بێته‌وه ڕاستی ڕووداو یان به‌سه‌رهاته‌که جۆرێکی دی بووه. | له‌وانه‌یه باسی مێژووی سیاسی ڕۆژهه‌ڵاتی کوردستان به تایبه‌تی له دوای خه‌رمانانی 1320ی هه‌تاوی تا پێکهاتن و ڕووخانی کۆماری کوردستان له '''[[مەهاباد]]'''، به دووپاته و قسه‌ی گوتراو دابندرێ و هه‌بن پێیان وابێ سه‌باره‌ت به چالاکی حیزبی ئازادیی کوردستان، کۆمه‌ڵه‌ی ژیانی کورد، حیزبی دێمۆکڕاتی کوردستان و کۆماری کوردستان که‌متازۆر شت نووسراوه و ئه‌وه‌ی ده‌بێ باسی لێوه بکرێ و ڕوون بکرێته‌وه تا ئێستا کراوه . | ||
به‌ڵام ئه‌گه‌ر مرۆ له مێژووی سیاسی 60 – 70 ساڵی ڕابردوو ورد بێته‌وه بۆی ده‌رده‌که‌وێ له به‌ر هۆکاری جیاواز و یه‌ک له‌وانه ده‌ستوێڕانه‌گه‌یشتن به به‌ڵگه‌ی نووسراو، هێندێک شت گوتراوه و نووسراوه و وه‌ک مێژووی ڕاسته‌قینه پیشان دراوه که‌چی به ده‌رکه‌وتنی سه‌نه‌د و به‌ڵگه‌ی نوێ ڕوون ده‌بێته‌وه ڕاستی ڕووداو یان به‌سه‌رهاته‌که جۆرێکی دی بووه. | |||
بۆیه به باوه‌ڕی من لایه‌نه جۆربه‌جۆره‌کانی ئه‌و ئه‌زموونانه هێشتا شیاوی لێکۆڵینه‌وه و له سه‌ر نووسینن و دۆزینه‌وه‌ی سه‌نه‌د و به‌ڵگه و تێخوێندنه‌وه‌ی ئۆبژێکتیڤ و به دوور له به‌سترانه‌وه‌ی سیاسی و سۆزی عاتیفی یارمه‌تییه‌کی گه‌وره ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ی وه‌جی ئێستا و داهاتووی گه‌لی کورد وه‌کوو خه‌ڵکی دی له سه‌ر مێژووی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان به‌و جۆره‌ی که بووه ئاگادار بن. | بۆیه به باوه‌ڕی من لایه‌نه جۆربه‌جۆره‌کانی ئه‌و ئه‌زموونانه هێشتا شیاوی لێکۆڵینه‌وه و له سه‌ر نووسینن و دۆزینه‌وه‌ی سه‌نه‌د و به‌ڵگه و تێخوێندنه‌وه‌ی ئۆبژێکتیڤ و به دوور له به‌سترانه‌وه‌ی سیاسی و سۆزی عاتیفی یارمه‌تییه‌کی گه‌وره ده‌که‌ن بۆ ئه‌وه‌ی وه‌جی ئێستا و داهاتووی گه‌لی کورد وه‌کوو خه‌ڵکی دی له سه‌ر مێژووی ڕاسته‌قینه‌ی خۆیان به‌و جۆره‌ی که بووه ئاگادار بن. | ||
یه‌ک له‌و ڕووداوه مێژوویانه‌ی که تائێستا به شێوه‌ی جۆر به جۆر قسه‌ی لێوه کراوه مه‌سه‌له‌ی "په‌یمانی سێ سنوور"، و ته‌نانه‌ت بوون و نه‌بوونێتی. به ئه‌و په‌ڕی خۆشییه‌وه به بڵاو بوونه‌وه‌ی دووباره‌ی گشت ژماره‌کانی به‌رده‌ستی گۆواری " نیشتمان " بڵاوکه‌ره‌وه‌ی بیری کۆمه‌ڵه‌ی ژ.ک، له ئاماده‌کردنی به‌ڕێز عه‌لی که‌ریمی، که له هاوینی ساڵی 2008 له لایه‌ن بنکه‌ی ژین له | یه‌ک له‌و ڕووداوه مێژوویانه‌ی که تائێستا به شێوه‌ی جۆر به جۆر قسه‌ی لێوه کراوه مه‌سه‌له‌ی "په‌یمانی سێ سنوور"، و ته‌نانه‌ت بوون و نه‌بوونێتی. به ئه‌و په‌ڕی خۆشییه‌وه به بڵاو بوونه‌وه‌ی دووباره‌ی گشت ژماره‌کانی به‌رده‌ستی گۆواری " نیشتمان " بڵاوکه‌ره‌وه‌ی بیری کۆمه‌ڵه‌ی ژ.ک، له ئاماده‌کردنی به‌ڕێز عه‌لی که‌ریمی، که له هاوینی ساڵی 2008 له لایه‌ن بنکه‌ی ژین له '''[[سلێمانی]]''' بڵاو کراوه‌ته‌وه ، چلۆنایه‌تی دیداری نوێنه‌رانی ژ. ک. و کۆمه‌ڵه‌ی هێوا، له لاپه‌ڕه‌ی 10ی ژماره‌کانی هاوکاتی 7، 8 ، 9، نیشتمان دا بڵاو بووه‌ته‌وه و تا ئه‌و دواییانه پێی نه‌زاندراوه و به له‌به‌ر ڕۆنانی لاپه‌ڕه‌ی 10 له گه‌ڵ ئه‌و باسه‌ی مامۆستا هه‌ژار له " چێشتی مجێور " دا له‌مه‌ڕ "په‌یمانی سێ سنوور " ی نووسیووه زۆر زانیاری تازه‌مان ده‌ست ده‌که‌وێ و ئه‌و هه‌ڵه و زانیارییه چڵو نیوه‌چڵ یان هه‌ڵبه‌ستراوانه‌ی له‌وباره‌یه بڵاو کراونه‌ته‌وه به‌ته‌واوی ڕوون ده‌بنه‌وه. | ||
برای به‌ڕێزعه‌لی که‌ریمی سه‌باره‌ت به دۆزینه‌وه‌ی لاپه‌ڕه‌ی دڕاوی نیشتمان ده‌نووسێ : " " نیشتمان" له ژێر چاپ دابوو که له لایه‌ن دڵسۆزێکه‌وه 3 لاپه‌ڕه‌ی " نیشتمانمان بۆ هات ( ڕووبه‌رگێکی تازه و لاپه‌ڕه‌ی 9 و 10 – ده‌کرێ ئه‌و ڕووبه‌رگه به‌رگی ئاخریش بێ.)، ئێمه تا ئێستا به هه‌موو لایه‌ک ده‌مانزانی لاپه‌ڕه‌ی 9 و 10 له " نیشتمان"ی ژماره ( 7 – 8 – 9 ) دیار نییه، واتا هه‌موو ئه‌و کۆپیانه‌ی که تائێستا ده‌ست که‌وتوون و منیش له کتێبی " ژیان و به‌سه‌رهاتی عه‌بدولڕه‌حمان زه‌بیحی" دا چاپم کردۆته‌وه، بێ لاپه‌ڕه‌ی 9-10 بووه. | برای به‌ڕێزعه‌لی که‌ریمی سه‌باره‌ت به دۆزینه‌وه‌ی لاپه‌ڕه‌ی دڕاوی نیشتمان ده‌نووسێ : " " نیشتمان" له ژێر چاپ دابوو که له لایه‌ن دڵسۆزێکه‌وه 3 لاپه‌ڕه‌ی " نیشتمانمان بۆ هات ( ڕووبه‌رگێکی تازه و لاپه‌ڕه‌ی 9 و 10 – ده‌کرێ ئه‌و ڕووبه‌رگه به‌رگی ئاخریش بێ.)، ئێمه تا ئێستا به هه‌موو لایه‌ک ده‌مانزانی لاپه‌ڕه‌ی 9 و 10 له " نیشتمان"ی ژماره ( 7 – 8 – 9 ) دیار نییه، واتا هه‌موو ئه‌و کۆپیانه‌ی که تائێستا ده‌ست که‌وتوون و منیش له کتێبی " ژیان و به‌سه‌رهاتی عه‌بدولڕه‌حمان زه‌بیحی" دا چاپم کردۆته‌وه، بێ لاپه‌ڕه‌ی 9-10 بووه. | ||
| ھێڵی ١٨: | ھێڵی ٢٠: | ||
په‌یمانی سێ سنوور هێشتا له زۆر لایه‌نه‌وه زۆری داستان بۆ ڕیز کرابوو، له مه‌ڕ چۆنیه‌تی کۆبوونه‌وه‌که و به‌شداران و شوێنی کۆبوونه‌وه‌که، چه‌ندین شتی جیاواز گوتراوه و نووسراوه. به‌ڵام ئیتر ئێستا دوای دیتنه‌وه‌ی لاپه‌ڕه‌ی 10ی " نیشتمان"ی 7 – 8 – 9 شک و گومان بۆهیچ لایه‌ک ناهێڵێته‌وه که به‌ڵێ په‌یمانی سێ سنوور ئه‌وه نییه که تا ئێستا زۆر نووسه‌ر گوتوویانه له نێوان هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان، به تایبه‌تی تورکیا و ئێران و عێراق دا به‌سترابێ، به‌ڵکوو ڕاستیی په‌یمانی سێ سنوور ئه‌مه‌یه که " نیشتمان" خۆی به ناوی " هه‌یئه‌تی ئیستیشاریی ئیداره‌ی ناوه‌ندیی ژ. ك. " ه‌وه ئاوای باس ده‌کا"( نیشتمان، بڵاوکه‌تره‌وه‌ی بیری کۆمه‌ڵه‌ی ژ.ک ئاماده کردنی عه‌لی که‌ریمی، بنکه‌ی ژین، ساڵی 2008 ، لل 16 و 17). دوایه به‌ڕێز که‌ریمی ئه‌و ده‌قه‌ی لاپه‌ڕه‌ی 10ی به ته‌واوی هێناوه‌ته‌وه و له په‌راوێزدا نووسیویه ق ق ق پیاو – 1053، ده‌بێ قاسمی قادری قازی بێت" | په‌یمانی سێ سنوور هێشتا له زۆر لایه‌نه‌وه زۆری داستان بۆ ڕیز کرابوو، له مه‌ڕ چۆنیه‌تی کۆبوونه‌وه‌که و به‌شداران و شوێنی کۆبوونه‌وه‌که، چه‌ندین شتی جیاواز گوتراوه و نووسراوه. به‌ڵام ئیتر ئێستا دوای دیتنه‌وه‌ی لاپه‌ڕه‌ی 10ی " نیشتمان"ی 7 – 8 – 9 شک و گومان بۆهیچ لایه‌ک ناهێڵێته‌وه که به‌ڵێ په‌یمانی سێ سنوور ئه‌وه نییه که تا ئێستا زۆر نووسه‌ر گوتوویانه له نێوان هه‌موو پارچه‌کانی کوردستان، به تایبه‌تی تورکیا و ئێران و عێراق دا به‌سترابێ، به‌ڵکوو ڕاستیی په‌یمانی سێ سنوور ئه‌مه‌یه که " نیشتمان" خۆی به ناوی " هه‌یئه‌تی ئیستیشاریی ئیداره‌ی ناوه‌ندیی ژ. ك. " ه‌وه ئاوای باس ده‌کا"( نیشتمان، بڵاوکه‌تره‌وه‌ی بیری کۆمه‌ڵه‌ی ژ.ک ئاماده کردنی عه‌لی که‌ریمی، بنکه‌ی ژین، ساڵی 2008 ، لل 16 و 17). دوایه به‌ڕێز که‌ریمی ئه‌و ده‌قه‌ی لاپه‌ڕه‌ی 10ی به ته‌واوی هێناوه‌ته‌وه و له په‌راوێزدا نووسیویه ق ق ق پیاو – 1053، ده‌بێ قاسمی قادری قازی بێت" | ||
به‌ر له‌وه‌ی ئێمه‌ش لێره دا لاپه‌ڕه‌ی 10 وه‌کوو خۆی بنووسینه‌وه، پێویسته بگوترێ ، نووسینه‌که‌ی مامۆستا هه‌ژار وێڕای ته‌ئییدی زۆربه‌ی ئه‌و شتانه‌ی له ڕاگه‌یاندنه‌که‌ی کۆمه‌ڵه له | به‌ر له‌وه‌ی ئێمه‌ش لێره دا لاپه‌ڕه‌ی 10 وه‌کوو خۆی بنووسینه‌وه، پێویسته بگوترێ ، نووسینه‌که‌ی مامۆستا هه‌ژار وێڕای ته‌ئییدی زۆربه‌ی ئه‌و شتانه‌ی له ڕاگه‌یاندنه‌که‌ی کۆمه‌ڵه له لاپه‌ڕه‌ی 10ی گۆرین دا هاتوون، هێندێک زانیاری زیاترمان ده‌داتێ وبه تایبه‌تی ئه‌و داستانه‌ش به ته‌واوی وه دوایه ده‌داته‌وه که " سه‌رکردایه‌تی کۆمه‌ڵه به‌له‌به‌ر چاو گرتنی چه‌ند شتێک، له‌وانه فشاری باقرۆف بۆ خودموختاری له ناو ئێران و هه‌روه‌تر کوردستانی گه‌وره داواکردن و په‌یوه‌ندی له ناو ژ.ک. و پارچه‌کانی تری کوردستان دا و حه‌‌ساسیه‌تی حکوومه‌تی مه‌رکه‌زی له تاران، به باشیان زانیوه خه‌به‌ری په‌یمانی سێ سنوور بڵاو نه‌کرێته‌وه". | ||
به‌له‌به‌رچاو گرتنی ئه‌وه‌ی هه‌ژار به پێی نووسراوه‌ی "نیشتمان" یه‌ک له نوێنه‌رانی کۆمه‌ڵه بووه له‌و دیداره‌ی " سێ سنوور" دا و هه‌ر وه‌ها له کاتی گه‌ڵاڵه‌کردنی نووسینه‌وه‌ی بیره‌وه‌رییه‌کانی دا به‌هیچ جۆر له ڕێبازی شووره‌وی چ له زه‌مانی ستالین و باقرۆف و چ دوای ئه‌وان نه‌ک هه‌ر نزیک به‌ڵکوو زۆریش دوور بووه ئه‌وه‌ی له سه‌ر هۆی دڕانی لاپه‌ڕه‌ی 9، 10 باسی لێوه ده‌کا ده‌بێ به هێند بگیرێ. | به‌له‌به‌رچاو گرتنی ئه‌وه‌ی هه‌ژار به پێی نووسراوه‌ی "نیشتمان" یه‌ک له نوێنه‌رانی کۆمه‌ڵه بووه له‌و دیداره‌ی " سێ سنوور" دا و هه‌ر وه‌ها له کاتی گه‌ڵاڵه‌کردنی نووسینه‌وه‌ی بیره‌وه‌رییه‌کانی دا به‌هیچ جۆر له ڕێبازی شووره‌وی چ له زه‌مانی ستالین و باقرۆف و چ دوای ئه‌وان نه‌ک هه‌ر نزیک به‌ڵکوو زۆریش دوور بووه ئه‌وه‌ی له سه‌ر هۆی دڕانی لاپه‌ڕه‌ی 9، 10 باسی لێوه ده‌کا ده‌بێ به هێند بگیرێ. | ||