جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «شێخ سەعیدی پیران»

ئەم ڕوداوە لەپڕە بووە ھوی ڕێگرێكی سەرەكی ناوەخت لە كامل ‌نەبوونی خۆ ئامادە كردنی ڕاپەڕینەكەی شێخ سەعید. كاتێك شێخ تایەری برای شێخ سەعید ئەم ھەواڵەی بیست، بێ وەستان و چاوەڕوانی لە ١٠ی شوباتی ئەو ساڵەدا كونتڕوڵی شاروچكەی لیچەی كرد و دەستی بەسەر گشت پارە و نووسین و نامە ‌و تەلگرافی نھێنی ڕژێمدا گرت، لە ڕوژی ١١ی شوباتدا، لەگەڵ دوو سەد ھەزار سوارە چوونە خزمەت شێخ.

ئەم ڕوودا و ھۆكارانە بونە ھۆی سست بوونی ھەندێ كاری شۆرشەكە ڕێگەیان لەدوا خستنی شۆرشەكە گرت بۆیە شێخ سەعید بە ناچاری پێش وەخت بڕیاری دەستپێكردنی ڕاپەڕینەكەی دا، بەپێی ئامارێكی ئەو كاتە، ژمارەی پێشمەرگە كوردەكان تەنیا لە چوار‌ ولایەدا نزیكەی شەش سەد ھەزار كەس بوون بەرامبەر ژمارەی ھێزی توركەكان كە لە سەد ھەزار كەمتر بوون. لەم ناوچانەدا نەتەوەی چەركەس و عەرەب و ئەرمەنیشی تێدابوو، ئەم كەمینە نەتەوانەش زۆر چەوساوە و زوڵم لێكراوی ژێر دەسەڵاتی تورك بوون بۆیە زۆربەیان لە شۆڕشەكەدا بەشدار بوون و شێخ سەعید سەروكایەتی سوارە پێشمەرگەكانی حاجی حەسەن و عەمەری خارۆ ھۆزی مەستان و بۆتانی باشوری چیای كوچەرانی دەكرد. ھێزی ساڵح بەگی خانی ھێزەكانی شێخ شەمسەدینیش ھاتنە ناوچەی مادن و شێخ ئەیوبیش لەگەڵ ھەزاران سوارەی پێشمەرگە چوونە ناو ریزەكانی شێخ عەبدول رەحیمی برای شێخ سەعید.

بەرەو ڕزگاركردنی شاری ئامەد رۆیشتن، شیخ سەعید لەسەرەتاوە ھەستی كرد كە ھێزەكانی لە توانایان نیە ئامەد رزگار بكەن بۆیە بیری لە ڕیگای تر كردەوە. بۆ ئەمەش كەوتبووە گفتوگۆ كردن لەگەڵ حكومەتی تورك تا بواریكی لەبار بۆ ڕاپەڕینی كوردەكانی ناو شارەكە بڕەخسێنێ. ھەر چەندە بوار و ڕێگا نەبوو بۆ گەیاندنی ‌ھیچ جۆرە چەكێك بۆ خەڵكانی ناو شارەكە، گەمارۆدانی شارەكەش زۆری كێشا، سوپای دوژمنیش لەناو شارەكەدا ڕازی نەبوون كە دەستبەرداری بەرەنگاری و خۆڕاگرتن ببن، لە سەرەتای مانگی ئازارەوە پێشمەرگە ھێرشی دەست پێكرد بەڵام خۆڕاگری سوپای تورك زۆری خایاند، لە دەرگای ماردینی شارەوە كەرتێكی پێشمەرگە و خەڵكی شار یەكتریان گرتەوەو كەوتنە پەلامار بۆ سەر سوپای دوژمن، توركەكان سەنگەری پتەویان لێدابوو، لە ھەمان كاتدا خاوەنی سەدان چەكی نوێ بوون و توانای سەركەوتنیان زیاتر بوو، لە پاش شەرێكی قورس و كوژرانی ژمارەیەكی زۆر لە ھەردوولا، كەرتی ھێرش بەری پێشمەرگە و خەلك ملیان دایە بەر پاشە كشەكردن و گەڕانەوە دواوە لە پاش دوو سێ ھێرش پێشمەرگەكان كە تێدا سەرنەكەوتن، بە تەواوی بڕیاری وازھێنان لە گەماروی شارەكە درا.

ڕیزەكانی شورش ڕۆژ لە دوای ڕۆژ بەرەو شپرزەیی و پەرش و بڵاوی دەچوو، بە تایبەتی كاتێك سوپای دوژمن لە باكوور و باشورەوە بە ھێزی زۆر ھێرشیان ھێنا و گەماروكەیان پێچەوانە كردەوە. لە كۆتایی مانگی نیسان بە ھۆی خیانەتی سەرۆكی ھۆزی جبرانان و قاسم بەگی جبرانەوە، شێخ سەعید، شێخ عەبدوڵا، عەلی غالب ، ڕەشید ئاغا و ٢٦ شۆرشگێڕی تر لەسەر پردی چەمی مۆراچ لە ناوچەی گەنج بەدیلی گیران. لەدوای دادگایكردنی شێخ سەعید و ھاورێكانی لە كۆتایی مانگی ئایارەوە كە دەستی پێكرد و ماوەی یەك مانگی خایاند، جگە لە شێخ سەعید، ٤٧ تێكۆشەری كورد بڕیاری لەسێدارەدانی دەركرا و لە دیاربەكر لە سێدارە دران.<ref>سەرچاوە: ویکیپیدیا</ref>

[[پۆل:کەسایەتی]]