جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «داڕێژە:هه‌ڵبژارده‌ی هەشتەم»

Jump to navigation Jump to search
بەبێ کورتەی دەستکاری
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''[[کەریمی ئەلەکە]]'''
'''[[ئەختەمار، نیشتمانی یەکەمی پشیلە چاو ڕەنگاوڕەنگەکانی وان]]'''
[[پەڕگە:0001 (4)89.jpg|وێنۆک]]
[[پەڕگە:141548.jpg|وێنۆک]]
ئامادەکردنی: زانیار سەردار قڕگەیی
'''ئەختەمار، نیشتمانی یەکەمی پشیلە چاو رەنگاوڕەنگەکانی وان'''


(عه‌بدولكه‌ریم ئه‌لیاس پۆڵس ئیبراهیم)، ناسراو به‌ (كه‌ریمی ئه‌له‌كه‌) له‌ ساڵی (1867) له‌ سلێمانی له‌دایك بووه‌، گه‌وره‌ بازرگانێكى مه‌سیحیى ناسراوى شارى سلێمانى بووه‌، كه‌سایه‌تییه‌كى به‌هه‌ڵوێست و به‌خشنده‌ و خۆبه‌خش و ده‌ست و دڵ پاك و خه‌مخۆرى هه‌ژاران بووه‌، یارمه‌تیده‌رى لێقه‌وماوان بووه‌، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ جوامێرانه‌یه‌ى كراوه‌ته‌ وه‌زیرى دارایى حكوومه‌ته‌كه‌ى شێخ مه‌حموودى نه‌مر، ئه‌و پۆسته‌ گرنگه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا ته‌نیا به‌و ره‌وا بینراوه‌، دواى ئه‌وه‌ى وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كى مه‌سیحى ناسناوى بازرگانێكى به‌خشنده‌ و دڵواڵا و پیاوچاك و خه‌مخۆرى هه‌ژارانى لێ نرا..
نووسین و لێکۆلێنەوەی: '''[[مانو بەرزنجی]]'''


ئه‌و له‌ قاتوقڕییه‌كه‌ى ساڵى 1914 كه‌ به‌ (ساڵى گرانییه‌كه‌) ناسراوه‌، ته‌نیا خۆراكى به‌سه‌ر هه‌ژاراندا دابه‌ش نه‌كردووه‌، به‌ڵكو به‌ مه‌نجه‌ڵى گه‌وره‌ى زنجیردار رۆژانه‌ چێشتى شۆربا و خواردنى تر لێنراوه‌ و به‌سه‌ر خه‌ڵكیدا دابه‌شى كردووه‌، جگه‌ له‌وه‌ش، جلوبه‌رگى بۆ قوتابییان كڕیوه‌ و هاوكاریى كردوون، به‌ ئاوى كارێزه‌كه‌ى ئاوى بۆ چه‌ند مزگه‌وتێكى شار دابین كردووه‌، وێڕاى چه‌ندین هه‌ڵوێستى جوامێرانه‌ى دیكه‌ى ئه‌م پیاوه‌ به‌نرخه‌. بۆیە وه‌ك وه‌فایه‌ك بۆ ئیەو پیاوە، له‌ شارى سلێمانى چه‌ند باڵه‌خانه‌ و دووكان و قوتابخانه‌ و شه‌قامێكیش له‌ ساڵانى زووه‌وه‌ به‌ناوى كه‌ریمى عه‌له‌كه‌ ناو نراون.
ئەختەمار و پەیوەندی لەمێژینەی پشیلە سپی و چاو رەنگاوڕەنگەکانی کوردستان


سه‌باره‌ت به‌ كه‌ریمی عه‌له‌كه‌، مامۆستا له‌تیف پۆڵس ئه‌ستفان، كه‌سایه‌تیى ناسراوى مه‌سیحیى شارى سلێمانى گوتى: "كه‌ریمی عه‌له‌كه‌ فریشته‌یه‌كی هه‌ره‌ ده‌ستپاك و فریاگوزاری شاره‌كه‌مان بوو.. له‌ هه‌ر كاتێكدا و له‌ هه‌ر كۆڕێكدا باسی گرانی و قاتوقڕی ساڵانی دوای جه‌نگی یه‌كه‌مى جیهانی له‌نێوان ساڵانی (1916- 1918) هاتبێته‌ پێشه‌وه‌، یه‌كسه‌ر ره‌فتاری پیاوانه‌ و به‌خشنده‌یی (كه‌ریمی عه‌له‌كه‌)یان یاد هێناوه‌ته‌وه‌ و زۆر به‌ڕێزه‌وه‌ ناو براوه‌".
بەزمانی کوردی ئەختەمار و بە زمانی ئەرمەنیش ئەهتەمارە، هەڵکەوتەی جوگرافی ئەختەمار دەکەوێتە دورگەیەکی بچکۆلانەی دەریاچەی وان کە پانتاییەکەی 0.7 کلیۆمەتر دووجایە و 3 کیلۆمەتر لە کەناری دەریاچەکەوە دوورە و 80 مەتر بەرزە لەسەر ئاستی دەریاچەکە و 45 کیۆمەتریش لە ناوەندی شاری وانەوە دوورە.  


لە ساڵی 908 بۆ 1021ی زایینی (هەندێک لە سەرچاوەی تر ئاماژە بۆ ساڵی 915 بۆ 920ی زاینی دەکەن) لەلایەن یەک لە پاشا ئەرمەنێکانەوە بەناوی (گاگیک ئارتسرونی Gagik Apumrvan Artsruni) کڵێسایەکی لەسەر دوورگەی ئەختەمار دروستکردووە بە ناوی کڵێسای خاچی پیرۆز، هەروەها جێگەی حەوانەوەی (گاگیک) خۆیشی بووە.


[[کەریمی ئەلەکە|درێژەی بابەت]]
کڵێسایەکی ئۆرتۆدۆکسی بووە و دواجار لەلایەن کاتۆلیکەکانەوە لەساڵی 1116 تا ساڵی 1895 رێورەسمی ئاینی خۆیانیان تێدا ئەنجام داوە و هەر لە هەمان ساڵیشدا کۆچی دواییی دواهەمین قەشەیان بووە. واتا ساڵی 1895 کۆتا ساڵی کاتۆلیکەکان بووە لە کڵێسای خاچی بیرۆز.
 
ئەم کڵێسایەش بەدەر نەبووە لە وێرانکردن و خاپورکردن لەلایەن سوپای عوسمانییەکانەوە.
 
 
[[ئەختەمار، نیشتمانی یەکەمی پشیلە چاو ڕەنگاوڕەنگەکانی وان|درێژەی بابەت]]

مێنۆی ڕێدۆزی