کارگەکانی تابووت پاژی دووەم بەشی 06
کارگەکانی تابووت
"پاژی دووەم"
'بەشی نۆیەم'
نووسینی: شێرزاد حەسەن
پرۆسەی ڕامکردن وەک دیسپلینێکی نەرێنی
لە دێر زەمانەوە نەریتی سەیر و سەمەرە هەبووە، بە تایبەتی لە سەروەختی لە دایکبوونی کۆرپەلەکان، کە لەم بەشەدا ئاماژە بە نەریتی بە گوێدا خوێندنی ئەندامانی خێزان/ خانەوادە بۆ کۆرپەلە تازە لە دایکبووەکان؛ وەک فەرمان و خۆسەپاندن و هەم داسەپاندنی ناوێک کە هەڵبژاردەی گەورەکانە؛ نەک خودی کۆرپەلەکان کە هێشتا مەلۆتکەن، کە زۆر جاران دایکان و باوکان و خزموخوێش و ناسیاو و دەرودراوسێ بە گوێرەی ئەو فەرهەنگ و کولتوور و ژینگەیەی گەورەکان تیایدا دەژین؛ هەر یەکە و لە جێگەی خۆیەوە بڕیار دەدات کە چ ناوێک شیاوە و خۆشە یان پیرۆزە؛ بە واتا کە لە قیامەتێ و سەروەختی حەش و نەشر و دادگایی و لێپرسینەوەی ئاخیر زەمان؛ مەرجە سەنگین و شایستە بێت لەبەردەم قاپی 'باری تەعالا' ؛ کە دەکرێت هەر یەکەیان سەر بە ئایدیۆلۆژیایەک و مەزهەبێک و نەریتێکی تازە و نوێ بێت و هەم کوردانە، یانژی کۆنەپارێزانە و سووننەتی بن، ئەوسا ناوەکان لە نەتەوەکانی سەردەستە و داگیرکەر و ستەمکار و زاڵ هاوردە و قەرز بکرێن؛ نموونەی ناوە عەرەبی و تورکی و فارسی، سەرباری ناوی لاتینی و 'رۆژئاوایی' کە خەریکە تەشەنە دەکات.
خودی هەڵبژاردنی ناوەکان دەستنیشانی ئەو زیهنییەت و مێنتالتییە دەکات کە ئێمە سەر بە چ هۆشیاری و نەریتێکین، مەرجە ئەو راستییە دەرک بکەین کە ناونانی ئێمە بۆ کۆرپەگەلێکە کە هێشتا گوێیان بە تەواوی نەکراوەتەوە و لە بانگەوازە تێناگەن کە گەورەکان کردووویانە بە شایلۆغان و بۆنەیەکی خانەوادەگی، کە ئەوەشیان بەڵگەیە لەسەر ئەم راستییەی کە خودی وەها داوا و خواست و بانگەشە و بانگدان بە گوێی کۆرپەلەکاندا هێمابەخشە بۆ سەرەتایەك كە سندووق و و قالب و قەفەز و تابووتەكان چاوەروانی مەلۆتكەکانن لە ئایندەدا، هەنگاوی یەكەمە بۆ دیسپلینێك كە رێگا خۆش دەكات بۆ وانەكانی ملكەچی و پرۆسەیەكی درێژخایەن لە خەساندنی رۆحی و سایکۆلۆژی و فیزیکی.
دیارە بۆ هەڵبژاردنی ناوەکانیش ژمارەیەکی بەرچاو لە بانگخواز و مەزهەبزەدەکان لیستێکیان هەیە بۆ ناوی پیرۆز و ناپیرۆز کە ژمارەیەک لە مەزهەبزەدەکان سیستماتیکانە رۆڵێکی بەرچاویان هەیە لەم بوارەدا، بە تایبەتی لە دوای 'راپەڕین'ەوە، دەنگۆیەک هەیە کە هەندێکیان ئامادەن بە پارە خەڵاتی ئەو دایک و باوکانە بکەن کە ناوی پیرۆزی پێغەمبەرەکان و پیر و ئەسحابەکان و خولەفا و ژنانی ناودار دەنێو مێژووی ئیسلامگەرا؛ بۆ کوڕەکان و کچەکانیان هەڵدەبژێرن کە پتر عەرەبین، دیارە ئیسلامی سیاسی رۆڵیکی شێلگیرانە دەبینێت لەم بوارەدا.
دیارە لە هەندێک لە وڵاتانی دونیادا یاسا و رێسایەک هەیە بۆ هەڵبژاردنی ناوی کچەکان و کوڕەکان کە دەزگای تەندروستی و تۆمارگەی ناونووسین و ناسنامە سازکردن بەرپرسی یەکەمینن؛ رۆڵی خۆی دەگێڕێت و بڕیاردەرە سەبارەت بە ناوی هەڵبژێردراو بۆ کۆرپەلەکان!
هەڵبەتە ئەم ناونان و بە گوێدا خوێندنە دەنێو خانەوادەکان وەك رووداوێك پڕە لە گاڵتە و گەپ و خۆشی و بەزم و رەمزی تووڕەكردنی هەندێک و دڵنەوایی و خۆشنوودی هەندێکی دیکەش لە كەسوكار و ناسیاوەکان، بەڵام لای خەڵکی فامیدە دیوە ئایدیۆلۆژی و رەمزییەكەی شاراوە نیە و شایانی شیكردنەوەی زۆرترە کە لێروکانە جێگای نابێتەوە، بە لایەنی كەمەوە بایەخی ئەو ساتەوەختەی رێنماییكردنی كۆرپەلەكە زێدە مانادارە بۆ گەورەکان،بە تایبەتی بۆ ئەندامانی ناو خێزانەکان؛ گەرچی هێشتا چاو و گوێی کۆرپەلەکان نەكراونەتەوە و فام ناکەن چی لە دەوری ئەواندا دەگوزەرێت، کە بێجگە لە دەركردنی 'فەرمان' و 'ئەرك' و خۆسەپاندن.. هیچی دیكە نیە، بەڵام لە دیدگای منەوە هەنگاوی یەکەمینە بۆ سیاسەتی دیسپلین و لە قالبدان و بە ئامێرد کردن و رامکردن: رۆبۆت ئاسا.
بە واتا دوای ناوێكی سەپاو بەسەر كۆرپەلەكەدا، فەرمان بۆ مەلۆتکەکان دەردەكەن کە دەنێو دایکە و باوکە و مام و خاڵ و خزمان و کەسوکار كامەیانی خۆشبوێت و كامەیان پەسەند نەكات و ناحەز بێت، ئەمەیان کوشندەترە لە دوای ناونان، دیسانەوە گەورەکان هەق بە خۆیان دەدەن کە کۆرپەلەی بێ ئەزموون کە هێشتا دەڵەمەیە؛ مەرجی ئەوەی بەسەردا دەسەپێنن کە دەنێو ماڵبات و خێڵی خۆیدا کێی خۆشبوێت و هاوکات ناحەز و دڕدۆنگ بێت بەرامبەر کەسانی دیکە کە هاوخوێنن.. نەک بێگانە!
لێرەدا ناچارین بگەڕێینەوە ناو سروشت كە مەردمگەلی بەدکار هەن بە ملیۆنەها کە ستەم دەکەن دەرهەق بە زیندەوەر و باڵندە و گیاندارانی ئاویی و هەم وشكانی، بڕبرەدار و بێ بڕبڕە؛ هەر هەمان پرۆسەی راوکردن و رامکردن و دیسپلینی زاڵ و لە قالبدان پەیڕەو دەکرێت، کە ئەوەیان دیوێکی ستەمگەری و چەوساندنەوەی تێدایە لە دژی گیاندارەکانی دیکە کە هاوبەشن وەک ئێمە لەسەر ئەم ئەستێرە رەنگینەدا کە پیسمان کردووە، بەڵام هاوکات ژمارەیەکی زۆریش لە گیاندارەکانی ناو سروشت تا ئەندازەیەکی بەرچاو و دڵخۆشکەرە؛ ئازا و ئازادترن لەوەی راو و رام و کەوی و ماڵی و دیسپلین بكرێن؛ بە واتا هەر هەموویان ناكەونە ناو ئەو تۆڕ و داو و بەند و باخچەی تەلبەندکراوی ئاژەڵان و بازنەکانی دیکە، کە جۆرەها لە قاڵبدان و دیسپلینێك گەمارۆیان بدەن، کە ناچار بن لە شوێنێکدا بن کە قەفەزدارە و تەلبەند کراوە، كەواتە هەر لە سەرەتاوە دەزگاكانی بە ناو پەروەردەی ئێمە ساز و ئامادەمان دەكەن بە ناو ئەو توونێلەدا بڕۆین كە ئەوان گەرەكیانە؛ كە لە دوا قۆناغدا دەمانباتەوە سەر تاریكی پاش كوێربوونی رۆحیی لەسەر ئاستێکی بەرفرەوان، کەچی دەنێو زەندەوەرەکانەوە بیگرە تاوەکو گیاندارە بڕبڕەدارەکان؛ ئەم چارەنووسە ستەمکاراییە نایانگرێتەوە!
خۆ ئەگەر هەر وەكو هەموو گیاندارەكانی دیكە منداڵەکانمان رەها کرد و بوون بە سەنتەر و چەقی بایەخی ئێمە و لێیانبگەڕێین، لەگەڵ گەشەكردنی بێچووەكاندا، دوای فەراهەمكردنی نان و ئاو، رێنماییان بکەین بۆ چوونە ناو ژیان: ژیانێك دەوڵەمەند بە هەزارەها ئەگەری كراوە لەبەردەمدا، بە دوور لە ڕەوشت و پەروەردەی ناپوختی "دیسپلینكراو"ی پڕ لە کۆت و بەند و داو و تەپکە و وابەستەگی بە دەسترازە و زنجیر و كۆتی دەست و پێ و رۆح، بە دەر لە میراتی ملكەچی باب و باپیران کە پرۆسەی خەساندنێکی مێژووییە و بەندەوار و کۆیلەی کردووین تا هەنووکە، بیر و بۆچوونی پووچ و عەمبارەپۆ و وەهم ـ ئامێز و خورافاتپەرست زاڵن، مۆرالێكی تێكەڵ لە رۆحی شوانكارەیی و دەرەبەگی و پیاوسالاری ستەمکارانە لە ئارادا هەیە؛ كە ئاوێتە بووبێت بە زەبت و رەبتی سەربازییانە و چەوسێنەرانە، لە پاڵ وەگەڕخستنی كارگەكانی خەساندنی كچەكان و كوڕەكان لە باری رەوانی و سایکۆلۆژی، كە لێناگەڕێین بوونەوەرێكی تازە لە دەرەوەی قەفەزەكان و تابووتەكان لە دایك بێت، كە دەشێت هەر منداڵێكی تازەـ زاو بوونەوەرێكی تازەی لێ بخولقێت، رابەر و پەیامبەرێكی سەرزەمینی رۆژگاری خۆی بێت، بلیمەتێك لە بوار و كایەیەك لە كایەكانی ژیاندا، هەڵگری بڕێكی زۆر لە وزە و هێزی شاراوە بۆ جۆرەها و فرە دا‌هێنان، رۆحپەروەرێكی دەگمەن و تاقانە، خەیاڵبازێكی ئەدەبیات، چرا و رۆشنایی بۆ رۆحە تاریكەكان.. بەڵێ.. هەموو منداڵێك هەتا گەر وەك پرۆژەیەكی مرۆڤپەروەرانە تەماشای بكەیت، دەكرێت ببێت بە كانگای هەزار و یەك خەونی رەنگاورەنگ.. سەدەها ئەگەری جوان و ژیانبەخش.
پەراوێز: خاوەنی تابلۆکە {تۆماس کۆپێرا}ی نیگارکێشی بە ناوبەنگی 'پۆڵەندی'یە کە وەک تایتڵ گوزارشتە لە "دەرچوون لە مێگەل" کە ئاماژەکردنە بە ئازار و گرفت و رەنجێکی کوشندە کە مرۆڤی تاکڕەو و سەربەخۆ دوچاری دەبێت و دەیچژێت؛ ئەو کاتەی هۆشیار دەبێتەوە کە خۆی رزگار بکات نەریت و کولتووری مەردمگەلێک کە بۆتە مێگەل و گاڕان کە زۆرینەی کۆمەڵگاکانی دونیا، بە درێژایی مێژوو بەم قۆناغەدا تێپەڕیوە!
"شێرزاد حەسەن"