سەرچاوەی ئەنجومەنی نوێنەران و بانگەوازی (رەفیق حیلمی)... ببینە

وەک لە لاپەڕەکانی مێژووی هاوچەرخی عێراقدا تۆمار کراوە، مێژووی دامەزراندنی ئەنجومەنی نوێنەران دەگەڕێتەوە بۆ رۆژی 16 ی تەمووزی ساڵی 1925، لەو کاتەوە بەردەوام بە پێی یاساو بەرنامەیەکی دیاریکراوی رۆژگاری خۆی دەوری تایبەتی بینیوە، بە هەڵگیرساندنی شۆڕشی چواردەی تەممووزی 1958 بە تەواوی تۆماری ژیان و کار کردنی پێچرایەوە. دیارە لەم ئەنجومەنەدا نوێنەرانی سەرجەم نەتەوەکانی عێراقی تێدابووە، هیچ کاتێکیش ژمارەی کوردەکان لە دە کەس کەمتر نەبوون، کەسی وەک (ئەمین زەکی و عەلی کەمال و مەعروف جیاوک) دەوری دیار و شایستەیان لەو ئەنجومەنەدا بووە و تۆماری قسەو باس و لێدوانەکانیان تائێستاش پارێزراون.

رۆژی 29 ی تشرینی یەکەمی ساڵی 1936 خوالێخۆشبوو فەریق (بەکر سدقی) یەکەم کودەتای سەربازی بە ئەنجام گەیاند، بارودۆخی وڵاتی گۆری و وەزارەتی (یاسین هاشمی) هەڵوەشێنرایەوە و وەزارەتی (حیکمەت سڵێمان) هاتە کایەوە، کەسانی ناسراوی وەک (کامیل جادرچی و جەعفەر ئەبو تمەن) لەو کابینەیەدا بوون و دڵسۆزانی گرتە خۆ. سەبارەت بە ژیان و هەڵوێستی
(بەکر ێدقی) لەو سەردەمەدا (ێلاح الدین ێەباغ) لە (ل 17) ی یادداشتەکەیدا (فرسان العروبە) دەڵێت : (ئەفسەر روکنێکی لێهاتوی لەشکری عێراقی و عوسمانلی بوو، ئاوات و خواستی زۆرو رقی لە ئیمپریالیزم بوو، چارەی ئینگلیز و پیاوەکانی نەدەویست)، لەلایەکی ترەوە (بەکر ێدقی) بە رەگەز لە باوک و باپیرەوە خەڵکی گوندی (عەسکەر) ی ئەولای (ئەغجەلەر) ەوە بوو.

دوای ماوەیەکی کەم حکومەتی نوێ بریاریدا کە ئەنجومەنی نوێنەران بە شێوەیەکی گونجاوتر دەستنیشان بکرێت و هەڵبژاردنێکی دروست و راستگۆیانە بەدی بهێنرێت و بۆ ئەم مەبەستەیش نووسەرو گەورەپیاوی ناسراوی کورد خوالێخۆشبوو (رەفیق حیلمی 1898 – 04-08-1960) بانگەوازێکی بڵاوکردەوەو خۆی بۆ نوێنەری شاری سلێمانی پاڵاوت و لە هەمان کاتدا بەیاننامەیەکی لە ژ 507 ی مانگی کانونی یەکەمی ساڵی 1936 ی رۆژنامەی (ژیان) دا بڵاوکردەوە کە ئەمە دەقی بەیانەکەیە :

بۆ ئەهلی موحتەرەمی لیوای سلێمانی :

(لەبەر ئەوەی کە ئەزانم رجالی حکومەتی حازرە لە رێگایەکی بە شەرەفەوە گەیشتوون بە کورسی حکومەت و نیازیان خزمەت و چاکەکردنە لەگەڵ هەموو عیراقییەکاندا بە ێورەتێکی موساوات و لەبەر ئەوەی منیش بە خۆما رائەپەرمووم و لەم حوسنی نییەتی حکومەتە ئیستیفادەو بتوانم خزمەتێکتان بکەم، خۆم و تۆفیق وەهبی بەگ و میرزا تۆفیق و خەلەف شەوقی و مەحمود جەودەت تەرشیح ئەکەم بۆ نییابەتی لیواکەتان، تائێستا زۆر کەستان تەجروبە کرد، ئێمەیش تەجروبەیەک بفەرموون.)

رەفیق حیلمی

بە چاوگێرانێکی خێرا بە ناوەکانی ئەم بانگەوازەدا ئەو راستییەمان وەک چوڕی شیر بۆ دەردەکەوێت کە ئەمانە کەسانی سادەو نەشارەزاو بێ تاقیکردنەوە نەبوون، لەبەر چاوی کاڵی ئەم و ئەوو هیچ رێکخراوێکی تایبەتی نەخراونەتە بەیاننامەکەوە، بەڵکو هەموویان بریتیبون لە زانای گەورە، نووسەری گەورە رۆژنامەنووسی گەورە، نیشتمانپەروەری گەورە، کە خۆیان پاڵاوتووە
بۆ ئەنجومەنی نوێنەران.

سەرچاوە :
1 – مژکرات العقید الرکن ێلاح الدین الێباغ، فرسان العروبە فی العراق، الگبعە الاولی، بلا، ێ 17
2 – دکتۆر کەمال مەزهەر ئەحمەد، گۆڤاری رەنگین، ژ 28، ساڵی 1990
ئامادەکردنی: عومەر مەعروف بەرزنجی