سەرچاوەی گوڵی خوێناوی گۆران و (بولبول و گوڵ) ی ئۆسکار وایلد... ببینە

[[پەڕگە:127807.jpg|وێنۆک]]
نووسین و ئامادەکردنی: [[عومەر مەعروف بەرزنجی]]

گۆران بەچەشنی گەریدەیەکی شیعروئەدەب و روناکبیریکی تینووی بواری خوێندنەوە، لەوباوەرەدا بووە کە - ئەدەب -بە تەنیا بریتی نییە لە شیعرو ناتوانێ ببێتە سەرچاوەیەکی تاقانەی هەڵگۆزینی کەرەستەیەکی لە بار، چونکە چیرۆک و رۆمان و سەربوردی ژیانی شاعیران و روناکبیرانی جیهان و پەخشانی هونەری و لێکۆڵینەوەی ئەدەبی و سیاسی و کۆمەڵایەتی و زۆری تریش، ئەمانە سەرجەم بۆ شاعیر و روناکبیر خۆراکێکی پێویستی رۆژانەیە. خوێندنەوەی گۆرانتەنیا کارێکی راگوزارانە نەبووە، بەڵکو هەندێ جار بابەتی بەرزو باڵای ئەدەبی بیانی بووەتە کاینیەکی روونی هەڵگۆزینی کەرەستەی بەپیت بەمەبەستی سوود وەرگرتن و پۆشتەکردنەوەی بەرهەمەکانی.

(گوڵی خوێناوی) شیعرێکی بەرزودیاری - گۆران - ە و بابەتێکی (مەرگەسات Tragedy) ی چرو پرمانایە، بەسەرهاتی ئەو لاوە دڵدارە بەجەرگەیە کە لە پێناوی سۆزوعەشق و وەفاداری بۆ هاوپەیمان و خۆشەویستەکەی رەنجی فەرهادانەی داناوەو بەپێی توانا شەکەت بووە، بەڵام لە ئەنجامدا بە هەناسەساردی و رەنج بێوەری ماوەتەوە، لە پایزو وەرزی گەڵا رێزان دا دڵخوازەکەی پەڵپی پێدەگرێ و داوای گوڵی سووردەکا، بەمەیش رادەی دڵسۆزی خۆشەویستەکەیتاقیدەکاتەوە، بەڵام داواکارییەکەی کارێکی سەخت و دژوارە و دەسکەوتنی مەحاڵە، لاوە عاشقەکە لە بیرکردنەوە وهاتووچۆدایە، دەیەوێ داواکارییەکە بگەیەنێتە ئەنجام و قەباڵەی وەفاو راستگۆیی و عەشقی راستەقینەی پێشکەش بکات و پێکەوە هەڵپەرکێ گەرم بکەن و بەکامی خۆشەویستی تێر هەڵپەرن، بەڵام بەرووداوێکی ناخۆش کۆتایی دێت وگوڵی ژیان و خۆزگەی دەژاکێ :

<big>'''گوڵی خوێناوی'''</big>

کور :

بڕوانە : شاییە، چۆپیە، لەو ماڵە

گوێ بگرە زوڕنایە، دەهۆڵە، شمشاڵە

زەردو سوور تێکەڵبون، ژن و پیاوهەرایە

لەوناوە هەرهاڕەی هەیاسەی تۆنایە

ساتوخوا خێراکە بابڕۆین دەست بگرین

بەکامی دڵداری پێکەوە هەڵپەڕین

کچ :

کوڵ نەبێ بۆ سەرم : ئاڵ چەپکێ، زەرد چەپکێ

نایەم بۆ زەماوەن، نایەم بۆ هەڵپەڕکێ

کور :

کچ لەرێی جوانیتا، کچ لەرێی جوانیتا

کچ لەرێی نێونیگای هاتوچۆی کانیتا

پایزە، گەڵای دار ڕژاوە، باغ رووتە

گوڵ کوانێ گوڵ لێوی بەبزە پشکووتە

کچ :

گوڵ نەبێ بۆ سەرم : زەرد چەپکێ، ئاڵ چەپکێ

نایەم بۆ زەماوەن، نایەم بۆ هەڵپەڕکێ

بتدایە دڵ بەمن، بە هەموو مەعناوە

دوو چەپکت ئەهانی لە باغچەی پاشاوە

کور : (ئەرواو لەبەر خۆیەوە بەگۆرانی ئەڵێ)

باغچەی پاشا لەوبەر ئاوە

خێڵی دوژمن دەورەی داوە

ئەرۆم رێگام لێگیراوە

نارۆم چاوکاڵ لێم تۆراوە

(بەرە بەرە لەدێ دوورکەوتەوە)

کور :

بە باغچەی پاشادا ورد گەرام، خوارو ژوور

زەرد هەبوو بۆم چنیت، چنگ نەکەوت گوڵی سوور

نازانم ئەمجا دێیت بۆ شایی و هەڵپەرکێ ؟

کچ :

نایەم گوڵ ماویەتی بۆ سەرم سوور چەپکی

کور : (یەخەی مراخانی ترازان)

ناتەوێ ئەم زامی سەر دڵەم لەباتی ؟

کچ :

هەی هاوار تفەنگی دوژمنیش پێکاتی ؟

راکشێ تاوێ سەر بنێرە سەر رانم

با بگریم بۆ دڵێ، بۆ گوڵێ دۆرٍانم

ئەم شیعرە باڵایەی گۆران کە بۆیەکەمجار لە بڵاوکراوەی (دیاری لاوان) ی ساڵی 1934 دا بڵاوکراوەتەوە و رۆژگاری شیعری بەسۆزو کاریگەری شاعیر بووە، لە ئەنجامی خوێندنەوە و کاریگەرێتی بەلاپەرەکانی ئەدەبی بیانییەوە وەک زۆربابەتی تر لەتیشکی ئەدەبی پێشکەوتووی ئینگلیزی بێبەری نییەو تارادەیەک سیمای نزیکی و لێکچوون بەدی دەکرێ لەگەڵ چیرۆکێکی رەمزی (ئۆسکار وایڵد Oscar wilde 1854 -1900) بە ناونیشانی (بولبول وگوڵ The Nightingale and the Rose

کە ئەمەیش چیرۆکەکەیە : (قوتابییەک لە باخچەیەکدا لەبەرخۆیەوە دەیوت ئەگەر گوڵێکی سوور بۆخۆشەویستەکەم ببەم لەگەڵمدا هەڵدەپەڕێ،بەڵام گوڵی سوور دەست ناکەوێ، قوتابییەکە لەم ڕازو هەڵرٍشتنی لێشاوی نائومێدییەدابوو، بولبولێک لەسەر داربەروو یەکەوە گوێی لەم ئاوات وخۆزگەیەی لاوەکە بوو، تەنانەت چاویشی بە فرمێسکی لاوەکە کەوت کە دەستەوسانەو گوڵێکیسووری دەستناکەوێ و باخچەکەیشی پڕە لە گوڵی رەنگاو رەنگی تر، بولبولەکە لەبەرخۆیەوە وتی : 

ئەمە ئەو عاشقەیەکە هەموو شەوچیرۆک و بەسەرهاتی دڵداریم بۆ ئەستێرەکان دەگێڕایەوە، جارێکی تریش بولبولەکە گوێی لە دەنگی لاوەکە بوو کە دەیوت : شازادە سبەی شەو جوانترین زەماوەند دەگێرٍێ، خۆشەویستەکەی منیش یەکێکی دەوێ کە لەگەڵیدا سەمابکا، خۆگەر گوڵێکی سووری بۆ ببەم ئەم سەمایە دێتەدی بەڵام کوا ؟ گوڵی سوور نییەو منیش هیچخۆشییەک بەلامدا گوزەرناکات و هەمیشە خۆم دڵشکاو دەبینم، سەرەرای ئەوەیش خۆشەویستەکەم لە سەرئاوازی پیانۆ سەمادەکا، بەڵام بە من چی خۆ گوڵی سوورم نییە بیدەمێ، دوای ئەم رازو سکاڵایە لەپەو رووکەوت، لەم کاتەدا مارمێلکەو پەپوولە و گوڵە بەیبوون پرسییان کە ئاخۆ گریان و هاواری ئەم کورە بۆچییە ؟ بولبولەکە وەڵامی دانەوە کە بۆ گوڵێکی سوور دەگری، بەڵام هیچیان وەک بولبولەکە بەئازارو گینگڵدانی لاوەکەیان نەدەزانی، لەبەر ئەوە بولبولە کە باڵەکانی کردەوە و دای لە شەقەی باڵ و لەسەر دارگوڵێک نیشتەوەو وتی : گەر گوڵێکی سوورم بدەیتێ خۆشترین ئاوازت پێدەبەخشم، دار گوڵەکە وتی گوڵەکانی من سپین وەک بەفری چیا، بچۆرەلای براکەم بەڵکو بە نیازی خۆتت بگە یەنێ، بولبولەکە فری و گەیشتە لای گوڵی دووەم و هەرهەمان داواکاری پێشکەش کرد، دار گوڵەکە سەری راوەشاند و وتی گوڵەکانی من زەردن وەک گوڵی نێرگز.... بچۆرە لای براکەم کەلەنزیک پەنجەرەی ژووری قوتابییەکەوەیە بەڵکوئەو بتداتێ، بولبولەکە فرٍی و گەیشتە ئەو جێگایەش، هەربەچەشنی داواکانی پێشووی وتی : گوڵێکی سوورم بدەرێ خۆشترین ئاوازوگۆرانیت پێشکەشدەکەم، دارگوڵ وتی گوڵەکانی من سوورن بەڵام سەهۆڵی زستان رٍەگەکانی سرٍ کردووەوگۆپکەکانی تەزاندووە، گەردەلوول لقەکانی شکاندووەتەوە،لەبەرئەمە ئەمساڵ من بێ گوڵ دەبم، بولبولەکەچریکاندی وبە دەنگێکی بەرزو زوڵاڵ وتی : من تەنیا یەک گوڵم دەوێ... پێم بڵێ چۆن دەستم دەکەوێت ؟ دار گوڵەکە وتی رٍێگا هەیە بەڵام پرە لە ئەشکەنجەو سزاو ناسۆر، بولبولەکە هەتەر بوو لەسەر ئەو رێگا دژوارە.دار گوڵەکە وتی ئەگەر گوڵی سوورت دەوێ پێویستە بە گۆرانییەک لە مانگەشەودا دروستی بکەیت و بە خوێنی ئاڵی دڵت ئاوی بدەیت، دەبێ گۆرانیم بۆ بڵێیت و سنگت بچەقێنیتە درٍکێکمەوە، بە درێژایی شەو سرەوتت نەبێ و بە درێژایی شەو هەر گۆرانی بڵێیت تا لەئەنجامدا درکەکەم دەچەقێتە دڵتەوە و خوێنەکەیشت دەرٍژێتە رەگەکا نمەوە ودەبێ بەخوێنم. بولبولەکە وتی هەرچەندە مردن بۆ گوڵێکی سوور نرخێکی گرانە، چونکە ژیان جوان و شیرینە،بەڵام دڵداری شیرینترە لە ژیان و دڵی باڵندەیەک لە چاو مرۆڤێکدا نمووی نییە، بولبولەکە فرٍی و مژدەی دەسکەوتنی گوڵەکەی بە قوتابیەکە گەیاندو وتی : بەڵام هەر ئەمەندەم لێت دەوێ کە ببی بە دڵدارێکی راست، چونکە لە زۆرشتپیرۆزترە، قوتابیەکە سەری هەڵبری و گوێی بۆ هەموو رازەکانی بولبولەکە راگرت بەڵام هیچی لێتێنەگەیشت، کەچیدار بەرووەکە هەموو قسەکانی بولبولەکەی بە گوێدا ئاشنابوو، لە گەڵ ئەوەدا زۆر مات و مەلوول بوو چونکە دار بەرووەکە بولبولەکەی خۆشدەویست و بە کۆتایی ژیانی ماتی دایگرت و وتی : دوا گۆرانیم بۆ بڵێ، لەو لاوە قوتابیەلاوەکە وتی راستە دەڵێن هونەرمەند خۆپەرستە، ئەوەتامن لەم پەستییەدام کەچی ئەو گۆرانی دەڵێ. کە مانگ هەڵهات بولبولەکە بەلای دار گوڵەکەدا فری و سنگی بەرانبەر دڕکەکەی راگرت و بە درێژایی شەو خوێندی وسنگی بە درکەکەوەبوو، دواتر دار گوڵەکە داوای کرد کەسنگی زیاتر بچەقێنێتە ناو دڕکەکەوە تاکوو بەزوویی گوڵە سوورەکەی دەست بکەوێ، بەم جۆرە و بەو پەری قوربا نیدانەوە گوڵێکی سووری بە خوێنی دڵ بەدەستهێنا کەوەک خوێنی وابوو، خۆیشی لە پێناویدا رۆیشت و ئاوازی بە سۆزیشی لە گوێچکە ون بوو.نیوەرۆ قوتابیەکە پەنجەرەی ژوورەکەی کردەوە و گوڵە سوورەکەی بینی و سەرسام بوو، گوڵەکەی کردەوەو بەرەو ماڵی دڵخوازەکەی کەوتە رٍێ و گوڵەکەی پێشکەشکرد، بەڵام کچەکەوتی کە ئەم گوڵە رەنگە لە جلەکانم نەیەت و یەکێکی تر هەندێ گەوهەری بۆ هێناوم کە گەوهەر لە گوڵ باشترە، قوتابیەکە پەستبوو، گوڵەکەی فرێدا یەسەر شەقامەکەو هەرگورج عەرەبانەیەک بەسەریدا رۆیشت و بە رەورٍەوە قورسەکەی ئەو پەرە جوانانەی پلیشاندەوە) هەرچەندە ئۆپەرێتی (گوڵی خوێناوی) گۆران سەبارەت بە ئاهەنگ و زەماوەندێکی راستەقینەیە لە ئاوایی (سەرکۆ) ی ناوچەی قەرەداخی سەربە پارێزگای سلێمانی و شاعیریش لەو ئاهەنگەدا بووە و ئەو بەرگە رەنگینەی بەباڵادا بریوە.بەڵام ئەمەیش ئەوە ناگەیەنێ کە نە کەوتبێتە ژێر کاریگەرێتی ئەدەبیاتی بیانی و دەوری کارای نە بینیبێ لە هەژاندنی هەست و سۆزی گۆراندا.(ئۆسکار وایڵد) لەم چیرۆکە کورتەیدا تا چاوی خەیاڵ بربکات ئەو پەری وێنەی جوامێری و قوربانیدانی لەرێگا ی ئامانجێکی پیرۆزدا دەستنیشان کردووە کەچی سەرتاپا ئەو هەوڵ و تەقە للایەی گۆرەو شار دەدرێ و لە دەروونی گێلەکاندا بایەخی پێنادرێ و گرو کڵپەو بڵێسەی دەکوژینرێتەوە، بەسەرهاتی ئەو بولبولە دڵسافە خۆش ئاوازە یە کە بەخوێنی دڵ و تێکۆشان و شەونوخونی بەردەوامی گوڵێکی وشکی ئاوداو تا بگەشێتەوە و تابلۆی جوانی بەرچاو روون بکاتەوە، (ئۆسکار وایڵد لەو بولبولە دا ژیانی ئەو هونەرمەندەی نیشانداوە کە سەرجەم ژیانی بە مرۆڤ دەبەخشێ،بەڵام کەسانێکیش هەن کە هیچ نرخ و فەرٍێک بەو هەڵوێستە دلێرانە یە نادەن).


(گۆران) یش لە پاڵ توانست و بەهرەو داهێنانی خۆیدا بە جۆرێکی لێزان چمکێ لە بیرو مەبەستی ئەم چیرۆکە رەمز ییەی وەرگرتووە و بەرهەمێکی رەنگینی پێکهێناوە.هەرچەندە - گوڵی خوێناوی - (لە رووی شێوەو ناوەرۆکەوە دەچێتەوە سەر دونیایەکی جیا لە دونیای ئەو چیرۆکە) وبەڵام (سەرچاوەی ئیلهامی گۆران بووە و وەکوو گرٍێک خەیاڵی گۆرانی داگیرساندووە بۆهۆنراوەیەکی رەسەنی کوردی). 

ئەم شیعرە لەپاڵ خەریک بوونی بە ئەدگاری ئافرەت و سروشتی رازاوەو خەیاڵێکی بە پیتی رۆمانسییانەوە، لە سنووریبابەتەکەی - ئۆسکار وایڵد – ی تێپەراندووە و مەودایەکی فراوانتری پێبەخشراوە، ئاسۆیەکی تری بەرووی شیعرەکەدا کردووەتەوە، بەو مەبەستەی کە لە رٍوخسارو ناوەرۆک و دەربریندا جیاواز بێتە بەرچاوو سەربەخۆیی پاراستبێ، ئەمەیش لەوەدا دەردەکەوێ کەئاوێتەکراوە بە مەسەلەیەکی گرنگ و روویەکی دانەبراوی ژیان کە بریتیەلە دەرخستنی جیاوازی نێوان چین و توێژەکانی گەل، ئەم وێنەیەش لە گوڵی سووردا خۆی دەنوێنێ چونکە (نەبوونی گوڵی سوور لە باخچەی پاشادا مانای نەبوونی جوانی راستەقینەیە لە کۆشکداو هەموو جوانییەکان زەردو ژاکاون، یان بە جۆرێکی ترنەبوونی رەمزێک بۆ سەربەستی لە تەلارەکاندا، کەواتە پێویستە گوڵە زەردەکان بەخوێن رەنگ بکرێن، بە خوێن سەربەستی بۆ میللەت بگەرٍێنرێتەوە)، لە لایەکی ترەوە لەچیرۆکە ئینگلیزییەکەدا لاوەکە دەستی لە گوڵی سوور گیر دەبێ، بەڵام لای گۆران پێچەوانەیەو تابلۆیەکی مەرگەساتەو لە پێناوی دەستخستنی گوڵی سووردا کورەکە بە گوللەی دوژمن دەپێکرێ و خۆیشی لەسەرەتادا هەستی بەم مەترسییە کردووە :

باخچەی پاشا لەوبەر ئاوە

خێڵی دوژمن دەورەی داوە

ئەرۆم رێگام لێگیراوە

نارۆم چاوکاڵ لیم تۆراوە

گەرلە رووی (ستاتیک Aesthetics) ە وە کەڵکێکی گرنگی فەلسەفەی جوانییە ئەم شیعرە بەسەر بکەینەوە و بەومەبەستەی کە هەموو هونەرێک کەرەستەی تایبەتی خۆی هەیەو کەرەستەو کاڵای رازاوەی ئەدەبیش وشەیە، ئەوا خەرمانێکی بە پیت و شەن و کەو کراوی وشەی ئاوازەدارو دەربڕینی بەسۆزو تابلۆی دڵگیرو وێنەی شیعری Poetic Image پەسەندمان دێتە بەرچاو، ئەوەتا (کانت Kant) ی فەیلەسووفی ئەڵمانی رای وایە کە (شیعرو نووسین جوانییان لە وشەدا دەردەکەوێ)، بەم جۆرە گۆران هەنگاوی سەرکەوتووانەی ناوە و بنەماکانی تازەگەرێتی لە شیعریکوردیدا بەئەنجام گەیاندووە، جوانکاری و شێوازی پەسەند و پەلهاویشتن بۆدەرخستنی ئاڵۆزییەکانی ژیانی کۆمەڵایەتی و سیفەتی ئافرەتی کورد و تەنانەت پەڵپ و بیانووەکانی لەم شیعرەدا رەنگی داوەتەوە و ئەم رێچکەیەش شیعرەکەی کردووە بە بابەتێکی مەزن، نووسەری گەورەی ئینگلیز (واڵتەر باپە ر) رای وایە کە (دوو جۆر هونەر هەیە، هونەری چاک و هونەری مەزن، هونەری چاک ئەوەیە کە هەر لە گەڵ جوانیدا خەریک بێ، بەڵام ئەم هونەرە دەبێتە مەزن ئەگەر هاتوو سەرەرای جوانی خەریکی ئەوەیش بوو کەلێقەوماو رزگارو بەختیاری زیاد بکاو گوڵی خۆشەویستی وئاشتی وبرایەتی ولێبوردن لە ناودا بگەشێنێتەوە و یارمەتی سووککردنی باری گرانی مرۆڤایەتی بدات). شاعیر زرنگانە جەمسەری مەسەلە بنەرەتییەکانی گرێداوە و لێیان ورد بووەتەوە کە روویەکی درەوشاوەی شاعیری راستە قینەیە، چونکە (مەزنی هەر شاعیرو نووسەرێک لەوەدایە بە ئەندازەی هەستکردنی بە رووداوەکان).

گۆران سەرچاوەی بەهرەیەکی خواکردو ئاسۆیەکی رووناک بووە و هەرئەم بەهرە شیعرییە قووڵە یش هەستێکی ستاتیکی هێند ناسک و نازداری داوە بە شاعیر کە کارەکانی لوتکەی داهێنان بن، وای لە بەرهەمەکانیشی کردووە بە تایبەتی(گوڵی خوێناوی کە لە سنووری خەیاڵ دەردەچێت و وەک بابەتێکی هەستپێکراو خۆی بنوێنێ).

یەکێک لە سیفەکانی شیعری باڵا نەمری و بڵاوبوونەوە و بە دڵداچوون و پەرینەوەیە لە سنووری نەتەوەو وەرگێرانێتیبۆ سەر زمانەکانی تر، گۆران لەمەدا تارادەیەک بەشێکی باشی پێبرٍاوەو هەندێ لەشیعرەکانی خراونەتە سەر زمانەکانی(عەرەبی و ئینگلیزی و رووسی و سوێدی و.......) یەکێک لەم شیعرانە (گوڵی خوێناوی) یە کە لە چوارچێوەی باشووری کوردستان دا قەتیس نەبووە و سنووری ناوچەیەتی برٍیوە و لەیەکێک لە گۆڤارە چاکەکانی وڵاتی میسر کە گۆڤاری (الرسالە) یە کراوە بەعەرەبی و بە پێشەکییەکی درێژی کۆمەڵایەتی و مێژووییەوە خراوەتە بەرچاوی خوێندەوارانی عەرەب، ئەمەیش لەسەردەستی ئافرەتێکی خوێندەوارو گەریدەیەکی لێهاتوویمیسرخاتوو (زینب حکیم)دا هاتووەتە ئەنجام. 

ئەم ئافرەتە روناکبیرە دڵسۆزە وەک خۆی دەڵێ گەشتێکی باشوری کوردستانی کردووەو گەلێ شتی نەزانراوی کۆمەڵایەتی و مێژوویی و ئەدەبی کورد تۆمار دەکات و دەیانباتەوە بۆ وڵاتی خۆیان، یەکێک لەو بابەتانەی لە گەشتەکەیدا سەرنجی راکێشاوە ئەم شیعرە بەرزەی (گۆران) ە و لە کاتی گەراندنەوەیدا لە ژێر ناونیشانی (لە بەینی ژن و پیاوا) باسێکی تێرو تەسەل دەنووسێت و لە گۆڤاری (الرسالە) ی میسریدا بڵاوی دەکاتەوەو شیعری (گوڵی خوێناوی) ش بە شێوەی پەخشان وەردەگێرێتە سەر زمانی عەرەبی. 

(زینب حکیم) لە سەرەتای باسەکەیدا بەم شێوەیە هاتووەتە قسە : (لە سەیاحەتە درێژەکەمدا لە بەینی ئەو وڵاتانەی کە گەرام وڵاتی کوردستان بوو، گەشتێکی پر لەترس و لە هەمووی بە سوودتربوو، چونکە عالەمێکی لەلایەن زۆر کەسانەوە نەزانراوم دەرخست، ئەو مەترسییانەی کەتووشبووم و ئەو پشکنین و لێکۆڵینەوە هەمەجۆرانەی کە پێی گەیشتم، لە کاتێکی تردا باسیدەکەم، لەم مەیانەدا باس لە شتێکی ئەدەبیاتی کوردی دەکەم کە خوێندن و لێکۆڵینەوەم گەلێ بەلاوە خۆش بوو، ئەمەوێ کە پێتان بسەلمێنم کەلەو هەموو بەراوردو جیاوازییانەی بەینی رۆژهەڵات و رۆژئاوایی کەکردوومە لەیەکچونێکی زۆر مەزنم لەبەینیانادیوە، بە جۆرێکی وا کەجیاوازی بەینی هەردوکیانم پێدیاری کراوە، چەند لە یەکچونیان هەیە قەتموجادەلە قبول َناکات، وەکوو لایەنەکانی عاتیفی و رۆحانیەتیان، لێرەداباس لە چیرۆکێکی شیعری دەکەم کە بریتیە لە پارچە لاساییەکی گۆرانی کە ناونیشانی - گوڵی خوێناوی - یەو لەلایەن مامۆستای گەنج - عەبدوڵڵاسڵێمان - کە بە گۆران شۆرەتی سەندووە رێکخراوە، ئەمیش خەڵکی شاری - سلێمانی - یە کە پایتەختی کوردستانەو وا لە خوارەوە بەپەخشان کردم بە عەرەبی). 

خاتوو (زینب حکیم) لەدوای ئەم سەرەتایە بەوردی بیرورای خۆی سەبارەت بەمەبەستو ناوەرۆکی شیعرە کوردییەکە دەربرٍیوە و پەنجەی بۆ چەندین لایەنی ژیانی کوردی خستووەتە بەرچاوو نووسیوێتی : (ئەم چیرۆکە بەبیری بەرزییەوە حەقیقەتی هۆش و ئەندێشەی مرۆڤی کورد دەردەخات و ئاگاداری بەشێ لەنەفسییەتیژنی کورد دەکات کەبەهێزی جوانمەردی وجوانی وروخساری بەخەندەی گەش و نهێنی وردەوە ناسراون، سەرەرای ئەوە چاوگەی زانین و سەختی نیشتمانەکەیان ئەبێتە قۆرت لەرووی چەند شتێکەوە، لەباتی ئەمەیش هەوای خۆشی وڵاتەکەیان و میوەی زۆریان هەیە، ژنی کورد بەپتەوی و توندی عاتیفیشەوە لەدڵداریدا هێمن و تۆڵە سێنە، لە رێگای دڵداریدا خۆی بەخت دەکات، لەسەر برٍیاری خۆی سوورە بە شێوەیەکی ئەوتۆ کەبتوانێت سەربکەوێت، یان بیەوێ دڵسۆزی بۆ رەفیقێک یان بۆ دڵدارێکی خۆی دەربخات، سەرەرای ئەم رەوشت باشییەی گەر ئارەزووی لێبێ تۆڵەسێن و بە ئاڵۆزە. ئەم چیرۆکەی کە لە ئەدەبیاتی کوردیدا چنگم کەوت یادی دوو رووداوی گرنگی خستەوە بیرم کە لەسەر دوو پیاوی بەناوبانگی مەزن روویان داوەو لێرەدا باسیدەکەم، بۆئەوەی بزانرێت کە رۆژهەڵاتی لە هەموو شتێکدا رۆژهەڵاتینیە، هەروەکوو رۆژئاوا ییش لە هەموو شتێکدا بە رۆژئاوایی نابێت).

(زینب حکیم) لە کۆتایی باسەکەیدا بە کون و قوژبنی لاپەرەکانی مێژوودا گەراوە و چەند بەسەرهاتێکی بەنموونە هێناوەتەوە کە لە ژیانی پیاوە دەرکەوتووەکانی جیهاندا روویان داوە و بریتین لە پەڵپوبیانووی دڵخوازەکانیان و بەمەبەستی تاقیکردنەوەی رادەی دڵسۆزی و وەفاداری نووسیوێتی :

نمونەی یەکەم

(ئەفسەری بەناوبانگ - دی جۆرج - ی تێگەیشتوو لەتەمەنی لاوێتیدا ئازاترین و بەناوبانگترین سەرکاری لیوای پیادەی کاتی - قەراڵی فەرەنسا فرانسۆی یەکەم - 1515 - 1547 بووە، دڵی بەژنێکەوە بوو زۆریشی خۆشدەویست.

- قەراڵ فرانسۆ - مەراقی راگرتن و بەخێو کردن و زۆرانبازی درٍندەکانی هەبوو، هەر لەبەر ئەم ئامانجە درٍندەی لە باخچەی تایبەتیدا راگرتبوو. رۆژێکیان قەراڵ لەگەڵ چەند گەورە پیاوێکی وڵاتەکەیدا تەماشای شەرو زۆرانبازی درٍندەکانیان دەکرد، گەلێ بانووی شیرین و جوانیش تەماشایان دەکرد، لەپر یەکێک لەم جوانانە لەکاتی شەرو توورەییشێرەکاندا دەستکێشەکەی فرێدایە ناویان، بە ساردییەکیشەوە ئاوری لە – دی جۆرج – ی دڵداری چاپوک سوار دایەوە و داوای هێنانەوەی دەستکێشەکەی لێکرد، تاکوو بیسەلمێنێت کە خۆشەویستەکەی لە دڵیا هەروەکوو خۆی دەیڵێت هەروا بڵندە، لە لایەکی تریشەوە سەیرکەران تێبگەیەنێ کە شۆرەتی ئازایی و دلارامی دڵدارەکەی راستە.

- دی جۆرج - ی ئازا بەدەستێکیەوە عەباکەیی و بەدەستەکەی تریشییەوە شمشێرەکەی، بەبێ وەستان وواق ورمان خێرا کەوتە خۆی، بە هێزێکی بێپایانەوە چووە مەیدانی شەر بازی شێرەکان، بەخت یاریدەی دا کە لە ناوەندی شێرەکاندا دەستکێشەکە دەربکات، لەگەڵ هە ڵڵای پەسەندمەندی و سەرسامی و چەپڵەی دانیشتواندا بە دەستکێشەکەوە گەرایەوە دواوە. شۆخی نازداریش رەزامەندی خۆی تەنیا بەزەردەخەنەیەک نواند. جۆرج بەم کارەی پەست بوو، دەستکێشەکەی بۆ توورٍداو دواتریش دڵداری نێوانیانی خستە ژێر پێوە).

نموونەی دووەم :

(دی جینلیزی فەرماندەی مەزن لەکاتی سەرکردەی فیرقەی - هو جینوت - دا کە بەشداری شەرەکانی ئەڵمانیای کردو تێیدامرد، نازدارێکی جوان و پەسەندیدەی هەبوو، کەزۆریش هۆگری بوو، رۆژیک پێکەوە لەسەررٍوبارێک دەپەرینەوە، دڵدارەکەی بە ئەنقەست دەستە سرەکەی دەستی بەردایە ناو ئاوەکەوە، بۆ دۆزینەوەی داوای خۆ نقوم کردنی لێکرد، دی جینلیز بەو هۆیەی کە مەلەوانی نەدەزانی داوای لێبوردنی لێکرد، بەڵام دڵخوازەکەی ئەم بیانووەی رٍەت کردەوە و بە عاشقێکی ترسنۆکی دانا، بەم هۆیەوە خۆی نوقمی ئاوەکەکرد و بێسود تەقەللای دۆزینەوەی دەستەسرەکەی دا، ئەگەر لەو کاتەدا کەشتییەکی رزگارکەر پێیدا نەگەیشتایە لە ئاوەکەدا دەخنکا).

دواتر (زینب حکیم) بە چیرۆکێکی رٍۆژهەڵاتی دوایی بە باسەکەی دێنێ:

(شاعیری ئێرانی - نیزامی - کە لەجیهاندا ناوی دەرکردووە لە نووسینێکی دەستخەتی - هەفت پەیکەر - کە لە نیویۆرکدا پارێزراوە، وێنەیەکی تێدایە کە ئەگەرێتەوە بۆ سەدەی پانزەیەمی زایینی، لەم وێنەیەدا لە یەکچوونی رەفتاری ئافرەتی رۆژهەڵاتی و رۆژئاوایی لەهەمان حەقیقەت و کاتدا دەردەخات کە بریتیە لە وێنەی - بهرام گۆر - ی شای ئێران کە چاپوک سواری و تێر ئەندازەیی خۆی نیشانی دڵدارەکەی دەدات، لەم وێنەیەدا دڵدارەکەی داوای لێدەکات کە سم و گوێی کەڵە کێوییەک بە یەکەم تیر پێکەوە، بنووسێنێت، بەو جۆرە بەوەیش گەیشت کە پارچەیەک لە قورٍی وشکی نوو ساندە گوێیەوەو لەهێزی لێدانەکە پێی بۆخوراندنی گوێی هەڵبرٍی، بهرام گۆر تیرێکی تری هاویشت و پێ وگوێی پێکەوە نووساند).

ئەم سێ بەسەرهاتە مێژووییە کە خاتوو (زینب حکیم) بەبۆنەی باسکردنی شیعری - گوڵی خوێناوی - یەوە بەنموونە هێناونیەوە، بەڵگەیەکی پتەوو پەسەندە بۆ راستی و کاریگەرێتی شیعرە مەزنەکەی گۆرانی نەمر.

[[پۆل:وتار]]