٢١٬٨٢٨
دەستکاری
جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «دڵشاد مەریوانی شاعیرێک ڕیشی پڕبوو له په‌پووله»
Jump to navigation
Jump to search
دڵشاد مەریوانی شاعیرێک ڕیشی پڕبوو له په‌پووله (بینینی سەرچاوە)
وەک پێداچوونەوەی ١٦:٤١، ١ی حوزەیرانی ٢٠٢٣
، ١٦:٤١، ١ی حوزەیرانی ٢٠٢٣بەبێ کورتەی دەستکاری
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
||
| ھێڵی ١٤: | ھێڵی ١٤: | ||
* (ئه‌م)ی کرده بووک، | * (ئه‌م)ی کرده بووک، | ||
* (ئه‌و)یش به زاوا.) ل٢٢٥ | * (ئه‌و)یش به زاوا.) ل٢٢٥ | ||
'''[[دڵشاد | '''[[دڵشاد مەریوانی]]''' له یه‌که‌مین کۆشیعریدا (فرمێسک و زه‌رده‌خه‌نه ١٩٦٧) (مانگ)ی به (که‌شتییه‌کی زیوین) شوبهاندووه و له‌بری ئه‌وه‌یشی بڵێت: پێش ئه‌وه‌ی بمرم، گوتوویه‌تی: (پێش ئه‌وه‌ی کاسه‌ی ژینم بڕژێ،) که کێشانی دوو وێنه‌ی جوانه به وشه و زاده‌ی سه‌لیقه‌یه‌که که ته‌نیا شاعیر شکی ده‌بات. | ||
شاعیر هه‌یه لێ ده‌گه‌ڕێت، له کانیاوی ناخییه‌وه، بەبێ هیچ به‌ربه‌ستێک، شیعر ئازادانه به‌وپه‌ڕی هێزییه‌وه هه‌ڵبقوڵێت. ئیدی ئه‌و هه‌ڵقوڵینه شیعرییه، نه سنوور ده‌ناسێت، نه مل بۆ هیچ ڕێسایه‌ک نه‌وی ده‌کات، نه ده‌که‌وێته به‌ر مه‌قه‌ستی سانسۆری خودی شاعیره‌وه، نه خۆی له هیچ فۆرم، قه‌واره و ڕێکخستنێکدا ده‌بینێته‌وه. ئه‌و جۆره شیعره هه‌ر له منداڵێک ده‌چێت که له‌گه‌ڵ له دایکبوونیدا، ناسنامه‌ی خۆی پێ بێت. | |||
مه‌حموود ده‌رویش ده‌ڵێت: (من له شیعردا لایه‌نی گۆرانی ده‌گرم، ئه‌و که‌شوهه‌وایه‌ی ئینسانی تێدا ده‌ژی، هێنده خه‌مناکه، پێویستی به ڕوونیی هه‌یه له ده‌ربڕیندا، ئه‌و ڕوونییه‌یش مه‌گه‌ر ته‌نیا له گۆرانیدا هه‌بێت.)(٢) ئه‌و بۆچوونه‌ی ده‌رویش هه‌ر ده‌ڵێیت قسه‌ی دڵی '''[[دڵشاد | '''[[دڵشاد مەریوانی]]'''، لێ ده‌گه‌ڕا، شیعره‌کانی خۆڕسکانه له ناخییه‌وه هه‌ڵبقولێن، له چرکه‌ساتی یه‌که‌مدا، چۆن سه‌ریان هه‌ڵده‌دا، بێ ئه‌وه‌ی ده‌ستکارییان بکات، مه‌گه‌ر به ده‌گمه‌ن، بڵاوی ده‌کردنه‌وه، واتا: جیاوازییه‌کی ئه‌وتۆ له نێوان ڕه‌شنووس و پاکنووسیدا نه‌بوو، ئه‌وه بۆیه شیعره‌کانی تایبه‌ت بوون به خۆی، قوتابیی هیچ قوتابخانه‌یه‌کی شیعری نه‌بوون. | ||
مه‌حموود ده‌رویش ده‌ڵێت: (من له شیعردا لایه‌نی گۆرانی ده‌گرم، ئه‌و که‌شوهه‌وایه‌ی ئینسانی تێدا ده‌ژی، هێنده خه‌مناکه، پێویستی به ڕوونیی هه‌یه له ده‌ربڕیندا، ئه‌و ڕوونییه‌یش مه‌گه‌ر ته‌نیا له گۆرانیدا هه‌بێت.)(٢) ئه‌و بۆچوونه‌ی ده‌رویش هه‌ر ده‌ڵێیت قسه‌ی دڵی '''[[دڵشاد مەریوانی]]'''شه. | |||
* (ڕووت و ته‌نیای، | * (ڕووت و ته‌نیای، | ||
* ڕووت و ته‌نیام، | * ڕووت و ته‌نیام، | ||
| ھێڵی ٢٥: | ھێڵی ٢٧: | ||
* که‌ی له تۆ جیام، | * که‌ی له تۆ جیام، | ||
* ئه‌ی حه‌قیقه‌ت.) ل٣٤٤ | * ئه‌ی حه‌قیقه‌ت.) ل٣٤٤ | ||
دڵشاد مه‌ریوانی له ڕێی به‌سه‌رکردنه‌وه‌ی شته بچووکه ڕۆژانه‌یییه‌کانه‌وه، ڕووناکی ده‌خاته سه‌ر کێشه هه‌ره گه‌وره و گرنگه‌کانی ژیان. که باسی شتێکی به ڕووکه‌ش تایبه‌ت به خودی خۆی ده‌کات، له‌ودیو په‌یڤه‌کانییه‌وه، هه‌ست به‌و مه‌سه‌لانه ده‌که‌ین که دنیایان سه‌رقاڵ کردووه. که به ناخی خۆیدا شۆڕ ده‌بێته‌وه، ئه‌وه سه‌رقاڵی وه‌ده‌رخستنی ناخی هه‌موو مرۆڤایه‌تییه. شیعره‌کانی نه بایه‌خ به دیکۆر ده‌ده‌ن، نه به زه‌خره‌فه، نه به وشه‌ی گران، نه به ده‌ربڕینی قه‌به. ڤیکتۆر هیگۆ و ئه‌لفرێد دی موسێ باڵای په‌خشانیشیان وه‌ک هی شیعریان بڵندبوو. (دڵشاد | دڵشاد مه‌ریوانی له ڕێی به‌سه‌رکردنه‌وه‌ی شته بچووکه ڕۆژانه‌یییه‌کانه‌وه، ڕووناکی ده‌خاته سه‌ر کێشه هه‌ره گه‌وره و گرنگه‌کانی ژیان. که باسی شتێکی به ڕووکه‌ش تایبه‌ت به خودی خۆی ده‌کات، له‌ودیو په‌یڤه‌کانییه‌وه، هه‌ست به‌و مه‌سه‌لانه ده‌که‌ین که دنیایان سه‌رقاڵ کردووه. که به ناخی خۆیدا شۆڕ ده‌بێته‌وه، ئه‌وه سه‌رقاڵی وه‌ده‌رخستنی ناخی هه‌موو مرۆڤایه‌تییه. شیعره‌کانی نه بایه‌خ به دیکۆر ده‌ده‌ن، نه به زه‌خره‌فه، نه به وشه‌ی گران، نه به ده‌ربڕینی قه‌به. ڤیکتۆر هیگۆ و ئه‌لفرێد دی موسێ باڵای په‌خشانیشیان وه‌ک هی شیعریان بڵندبوو. (دڵشاد مەریوانی)یش یه‌کێکه له‌و شاعیره کوردانه‌ی چیرۆکه‌کانی هاوباڵای شیعره هه‌ره جوانه‌کانییه‌تی. | ||
(میشیل تورینێ) ده‌ڵێت: (نیشانه‌یه‌کی مشتومڕ هه‌ڵنه‌گر که له‌وه دڵنیامان ده‌کاته‌وه، که‌سێکمان خۆش ده‌وێت، ئه‌وه‌یه هیچ جێیه‌کی له‌شی ئه‌و که‌سه، هێنده‌ی ڕووخساری هه‌ستمان نابزوێنێت.) دڵشاد مه‌ریوانیی عاشق یه‌کێکه له‌و شاعیرانه‌ی، له‌به‌ر تریفه‌ی مانگی ڕووخساری ژندا، جوانترین شیعری بۆ ستران نووسیوه: | (میشیل تورینێ) ده‌ڵێت: (نیشانه‌یه‌کی مشتومڕ هه‌ڵنه‌گر که له‌وه دڵنیامان ده‌کاته‌وه، که‌سێکمان خۆش ده‌وێت، ئه‌وه‌یه هیچ جێیه‌کی له‌شی ئه‌و که‌سه، هێنده‌ی ڕووخساری هه‌ستمان نابزوێنێت.) دڵشاد مه‌ریوانیی عاشق یه‌کێکه له‌و شاعیرانه‌ی، له‌به‌ر تریفه‌ی مانگی ڕووخساری ژندا، جوانترین شیعری بۆ ستران نووسیوه: | ||
| ھێڵی ٦٠: | ھێڵی ٦٢: | ||
* به‌ڵام سبه‌ی شه‌و که هاتن، | * به‌ڵام سبه‌ی شه‌و که هاتن، | ||
* هێشتا ماچی نه‌کردبوو....) ل١٩٣ | * هێشتا ماچی نه‌کردبوو....) ل١٩٣ | ||
جوانترین شیعره‌کانی '''[[دڵشاد | جوانترین شیعره‌کانی '''[[دڵشاد مەریوانی]]'''، ئه‌وانه‌ن که له چیرۆکی کورت ده‌چن، قاره‌مانانی ئه‌و شیعرانه، له کاتێکدا به شێوه‌یه‌کی ئاسایی، ژیان ده‌گوزه‌رێنن و سه‌رقاڵی دابینکردنی بژێوین، له‌ناکاو ده‌ستی ئاسنینی به‌عس ده‌یانگاتێ و به ده‌ستڕێژێک سه‌ریان به‌سه‌ر شانیاندا لار ده‌بێته‌وه. یان هیچ نه‌بێت به به‌رگی ناو جێوه، بەبێ ئه‌وه‌ی فریای ماچی ماڵئاوایی بکه‌ون، به‌ره‌و چاره‌نووسێکی نادیاریان ده‌به‌ن. زۆربه‌ی ئه‌و چیرۆکه کورتانه به‌و شێوه‌یه کۆتایییان دێت که ژیانی شاعیری پێ دوایی هات. | ||
* (شیرم به تووتک حه‌ڵاڵ بێ | * (شیرم به تووتک حه‌ڵاڵ بێ | ||
* نه‌ک به‌و کوڕه‌ی که پاکانه‌ی له خه‌یاڵ بێ. | * نه‌ک به‌و کوڕه‌ی که پاکانه‌ی له خه‌یاڵ بێ. | ||
| ھێڵی ٧٠: | ھێڵی ٧٢: | ||
* بینای حیزبێک ناڕووخێنم | * بینای حیزبێک ناڕووخێنم | ||
* به خوێنم گۆشم کردبێ.) ل٣١٢ و ٣١٤ | * به خوێنم گۆشم کردبێ.) ل٣١٢ و ٣١٤ | ||
ڕه‌نگه (پاکانه) ناودارترین شیعری (موزه‌ففه‌ر نه‌وواب) بێت، '''[[دڵشاد | ڕه‌نگه (پاکانه) ناودارترین شیعری (موزه‌ففه‌ر نه‌وواب) بێت، '''[[دڵشاد مەریوانی]]''' ئه‌وه‌نده هونه‌رمه‌ندانه ته‌رجەمه‌ی کردووه، هه‌ر ده‌ڵێیت ئۆرجیناڵه، ئه‌مه‌یش به‌شێکی ڕه‌نگه بۆ ئه‌وه بگه‌ڕێته‌وه، شیعره‌که‌ی هێنده له‌کن جوان بووه، حه‌زی کردووه، یه‌کێک بووایه له شیعره‌کانی خۆی. | ||
گۆگۆڵ (١٨٠٩ - ١٨٥٢) وێڕای ئه‌وه‌ی نووسه‌رێکی گه‌وره بوو، ئه‌کته‌رێکی (کۆمیدیان)یش بوو که له ئه‌نجامی تووشبوونی نه‌خۆشیی (خه‌مۆکی)یه‌وه، کۆچی دوایی کرد. | گۆگۆڵ (١٨٠٩ - ١٨٥٢) وێڕای ئه‌وه‌ی نووسه‌رێکی گه‌وره بوو، ئه‌کته‌رێکی (کۆمیدیان)یش بوو که له ئه‌نجامی تووشبوونی نه‌خۆشیی (خه‌مۆکی)یه‌وه، کۆچی دوایی کرد. | ||
'''[[دڵشاد | '''[[دڵشاد مەریوانی]]''' بۆ یه‌ک جار به‌شداری له نواندندا ده‌کات، له (لانه‌وازان)دا، ڕۆڵێک نمایش ده‌کات که هاوزه‌مان تراژیدیا و کۆمیدیایش ده‌بێت. | ||
ئه‌وی یه‌ک جار ئه‌و کاره هونه‌رییه‌ی دیتبێت، ئه‌سته‌مه کاره‌کته‌ری (قوتبه‌دین)ی له بیر بچێته‌وه که ئه‌وه دڵشاد مه‌ریوانی بوو، گیانی کردبوو به به‌ر جه‌سته‌ی ئه‌و که‌سایه‌تییه‌دا، ئاخر ئه‌وه کارێکی ئاسایی نییه، ڕۆڵێک وازی بکه‌یت بینه‌ر هاوزه‌مان به‌زه‌یی پێتدا بێته‌وه و پێکه‌نینیشی پێت بێت. | ئه‌وی یه‌ک جار ئه‌و کاره هونه‌رییه‌ی دیتبێت، ئه‌سته‌مه کاره‌کته‌ری (قوتبه‌دین)ی له بیر بچێته‌وه که ئه‌وه دڵشاد مه‌ریوانی بوو، گیانی کردبوو به به‌ر جه‌سته‌ی ئه‌و که‌سایه‌تییه‌دا، ئاخر ئه‌وه کارێکی ئاسایی نییه، ڕۆڵێک وازی بکه‌یت بینه‌ر هاوزه‌مان به‌زه‌یی پێتدا بێته‌وه و پێکه‌نینیشی پێت بێت. | ||