٢١٬٧٧٩
دەستکاری
جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «ئەندازیاری زمان»
Jump to navigation
Jump to search
ئەندازیاری زمان (بینینی سەرچاوە)
وەک پێداچوونەوەی ٠٣:١٧، ٢٧ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥
، ٢٧ کانوونی دووەمبەبێ کورتەی دەستکاری
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) (پەڕەی دروست کرد بە «ئەندازیاری زمان نووسینی: '''هۆمەر نۆریاوی''' لە قۆناخێکی فرە ناسک و هەستیاری مێژوودا بۆ زمانی کوردی کە بە چاخی شۆڕشی زانیاریی و تەکنۆلۆژیایش دەناسرێتەوە،ئێمەی کورد لە جیاتی ئەوەی زمانەکەمان لە چاو سەردەمێکی تاریک و نووتەکی دیرۆکدا کە ناحەزان هە...»ەوە) |
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
||
| ھێڵی ١: | ھێڵی ١: | ||
ئەندازیاری زمان | ئەندازیاری زمان | ||
[[پەڕگە:8ccb12541.jpg|وێنۆک]] | |||
نووسینی: '''[[هۆمەر نۆریاوی]]''' | نووسینی: '''[[هۆمەر نۆریاوی]]''' | ||
| ھێڵی ٥: | ھێڵی ٦: | ||
لە قۆناخێکی فرە ناسک و هەستیاری مێژوودا بۆ زمانی کوردی کە بە چاخی شۆڕشی زانیاریی و تەکنۆلۆژیایش دەناسرێتەوە،ئێمەی کورد لە جیاتی ئەوەی زمانەکەمان لە چاو سەردەمێکی تاریک و نووتەکی دیرۆکدا کە ناحەزان هەمە چەشنە کۆسپ و لەمپەرێکیان دەخستە بەردەم و هەرگیز بە شێوەی ئازاد دەرفەتی پەلهاویشتن و گەشەسەندنیان پێ ڕەوا نەدەبینی و زمانی کوردی لە نێو حوجرە و ژوورۆچکەیەکدا بوونی خۆی دەپاراست کە تا ئێستایش لە بەرەکەی دەخۆینەوە مخابن لەم ڕۆژگارە جەنجاڵەدا لە بن ناوی خەمخۆریی بەرانبەر زمان،تا دێت شێوە ئاخاوتنی ئەم گوند و ئەو گەورەدێ و فڵانە شارۆچکە و فیسارە دەڤەر و هۆز و خێڵ،پتر بۆ نێو نووسینی کوردی پەل دەهاوێت و لە ڕاستیدا زمانە پاراوە کوردییەکە کەوتووەتە نێو گێژاوستانێکەوە کە تەنێ مرۆی پەرۆشی خۆی گەرەکە تا لەم فەرتەنە چەتوونە دەربازی بکات و نەهێڵێت چیدی خۆڵ بکرێتە چاوی نەوەی نوێ و زمانە نەخشینەکە لە بن ئەم باهۆزە نگریسەدا بشاردرێتەوە. | لە قۆناخێکی فرە ناسک و هەستیاری مێژوودا بۆ زمانی کوردی کە بە چاخی شۆڕشی زانیاریی و تەکنۆلۆژیایش دەناسرێتەوە،ئێمەی کورد لە جیاتی ئەوەی زمانەکەمان لە چاو سەردەمێکی تاریک و نووتەکی دیرۆکدا کە ناحەزان هەمە چەشنە کۆسپ و لەمپەرێکیان دەخستە بەردەم و هەرگیز بە شێوەی ئازاد دەرفەتی پەلهاویشتن و گەشەسەندنیان پێ ڕەوا نەدەبینی و زمانی کوردی لە نێو حوجرە و ژوورۆچکەیەکدا بوونی خۆی دەپاراست کە تا ئێستایش لە بەرەکەی دەخۆینەوە مخابن لەم ڕۆژگارە جەنجاڵەدا لە بن ناوی خەمخۆریی بەرانبەر زمان،تا دێت شێوە ئاخاوتنی ئەم گوند و ئەو گەورەدێ و فڵانە شارۆچکە و فیسارە دەڤەر و هۆز و خێڵ،پتر بۆ نێو نووسینی کوردی پەل دەهاوێت و لە ڕاستیدا زمانە پاراوە کوردییەکە کەوتووەتە نێو گێژاوستانێکەوە کە تەنێ مرۆی پەرۆشی خۆی گەرەکە تا لەم فەرتەنە چەتوونە دەربازی بکات و نەهێڵێت چیدی خۆڵ بکرێتە چاوی نەوەی نوێ و زمانە نەخشینەکە لە بن ئەم باهۆزە نگریسەدا بشاردرێتەوە. | ||
بێ سێ و دوو،یەک لە کوردینووسە پێشەنگ و چەلەنگەکانی ئەم بەستێنەیش کەس نییە جگە لە نووسەری جواننووس"حەمەسەعید حەسەن"(1950)کە بۆ پتر لە 50 ساڵ دەچێت هەموو هەوڵ و خەباتەکەی خستووەتە پێناو نووسین بە زمانێکی گەوهەرینی کوردی کە هەر جارە و گۆشەیەک لە توانا باڵاکانی زمانەکەی بۆ خوێنەر ئاشکرا دەکات و پێی دەڵێ،گەر شارەزای کەل و قوژبنەکانی زمانەکەت بیت یان بە واتایەکی ڕاستتر،گەر وشەی کوردی بەدەست خاوەنە ڕاستینەکەیەوە بێت و بێتە نووسین،ئەوەت لە لا دەردەکەوێت زمانەکەت خاوەن چ سامانێکی گرانبایی و بەپێزە و تەنێ گەرەک بکەوێتە دەست ئەهلەکەی(شارەزا ڕاستینەکەی خۆی). | بێ سێ و دوو،یەک لە کوردینووسە پێشەنگ و چەلەنگەکانی ئەم بەستێنەیش کەس نییە جگە لە نووسەری جواننووس"'''[[حەمەسەعید حەسەن]]'''"(1950)کە بۆ پتر لە 50 ساڵ دەچێت هەموو هەوڵ و خەباتەکەی خستووەتە پێناو نووسین بە زمانێکی گەوهەرینی کوردی کە هەر جارە و گۆشەیەک لە توانا باڵاکانی زمانەکەی بۆ خوێنەر ئاشکرا دەکات و پێی دەڵێ،گەر شارەزای کەل و قوژبنەکانی زمانەکەت بیت یان بە واتایەکی ڕاستتر،گەر وشەی کوردی بەدەست خاوەنە ڕاستینەکەیەوە بێت و بێتە نووسین،ئەوەت لە لا دەردەکەوێت زمانەکەت خاوەن چ سامانێکی گرانبایی و بەپێزە و تەنێ گەرەک بکەوێتە دەست ئەهلەکەی(شارەزا ڕاستینەکەی خۆی). | ||
وەک چلۆن ئەندازیارێک بۆ دانانی هەر خشتێک لە بینایەکدا پلان و بەرنامەیەکی وردی هەیە و ڕەچاوی هەموو وردەکارییەکی پێویست دەکات،ئێمەی کوردیش لە زمانەکەماندا خاوەنی نووسەرێکین بە ناوی"حەمەسەعید حەسەن"کە بە هەمان شێوە دەجووڵێتەوە و بەوپەڕی وشیاریی و وریایییەوە هەنگاو دەنێت و حسێب بۆ تاقە وشەیەکیش دەکات و بە یەک لەو دەگمەن نووسەرانەی کورد دادەنرێت زمانی خۆتت سەد هێندە لە لا شیرینتر و جوانتر دەکات. ئەوەندە وشیارانە دەست بۆ دانانی وشە دەبات کە تۆی خوێنەریش دواتر کە دەست بۆ پێنووس دەبەیت،فێر دەبیت کامە وشە،چلۆن دەکار بگریت و لە کوێی دابنێیت. | وەک چلۆن ئەندازیارێک بۆ دانانی هەر خشتێک لە بینایەکدا پلان و بەرنامەیەکی وردی هەیە و ڕەچاوی هەموو وردەکارییەکی پێویست دەکات،ئێمەی کوردیش لە زمانەکەماندا خاوەنی نووسەرێکین بە ناوی"'''[[حەمەسەعید حەسەن]]'''"کە بە هەمان شێوە دەجووڵێتەوە و بەوپەڕی وشیاریی و وریایییەوە هەنگاو دەنێت و حسێب بۆ تاقە وشەیەکیش دەکات و بە یەک لەو دەگمەن نووسەرانەی کورد دادەنرێت زمانی خۆتت سەد هێندە لە لا شیرینتر و جوانتر دەکات. ئەوەندە وشیارانە دەست بۆ دانانی وشە دەبات کە تۆی خوێنەریش دواتر کە دەست بۆ پێنووس دەبەیت،فێر دەبیت کامە وشە،چلۆن دەکار بگریت و لە کوێی دابنێیت. | ||
لە سەردەمێکدا شەڕ و ئاژاوە و زەبر و زەنگ و توندڕۆیی لەبەردەم ماڵان،بار و بنەی خستووە و بە نێو دڵانیشدا ڕۆچووە،خوێندنەوەی گەلێک بەرهەمی شاعیر،نووسەر و ڕەخنەگری زمانپاراو"حەمەسەعید حەسەن"مرۆ دەباتەوە تا بەردەم ماڵە هێورەکەی دڵ و نەرمونیانی بۆ ناخ دەگوێزێتەوە. بەداخەوە لە چاخ و خولی ڕۆشنگەریی و سەردەمی مۆدێڕنیتە و شۆڕشی تەکنۆلۆژیادا مرۆ لە جیاتی ئەوەی پەنا بۆ زمانی گوڵ ببات،فێری زمانی دڕک دەبێت و تا دێت توند و تیژی لە هەموو ڕەهەندێکەوە پتر چوارتەنیشتمان دەتەنێت. | لە سەردەمێکدا شەڕ و ئاژاوە و زەبر و زەنگ و توندڕۆیی لەبەردەم ماڵان،بار و بنەی خستووە و بە نێو دڵانیشدا ڕۆچووە،خوێندنەوەی گەلێک بەرهەمی شاعیر،نووسەر و ڕەخنەگری زمانپاراو"حەمەسەعید حەسەن"مرۆ دەباتەوە تا بەردەم ماڵە هێورەکەی دڵ و نەرمونیانی بۆ ناخ دەگوێزێتەوە. بەداخەوە لە چاخ و خولی ڕۆشنگەریی و سەردەمی مۆدێڕنیتە و شۆڕشی تەکنۆلۆژیادا مرۆ لە جیاتی ئەوەی پەنا بۆ زمانی گوڵ ببات،فێری زمانی دڕک دەبێت و تا دێت توند و تیژی لە هەموو ڕەهەندێکەوە پتر چوارتەنیشتمان دەتەنێت. | ||
[[پەڕگە:E155074b.jpg|وێنۆک|ڕاست]] | |||
دوورکەوتنەوە و دابڕان لە زمانی دیالۆگ یان بە واتایەکی دی،وەستان و کپبوونی زمانی ئەقڵ و ئاوەز و تێفکرین،مرۆی ئەم سەردەمە جەنجاڵەی بە دەردێک بردووە،سەد مخابن تا دێت زمانی هەڕەشە و گوڕەشە و زبر،فرەتر برەو دەستێنێت. | دوورکەوتنەوە و دابڕان لە زمانی دیالۆگ یان بە واتایەکی دی،وەستان و کپبوونی زمانی ئەقڵ و ئاوەز و تێفکرین،مرۆی ئەم سەردەمە جەنجاڵەی بە دەردێک بردووە،سەد مخابن تا دێت زمانی هەڕەشە و گوڕەشە و زبر،فرەتر برەو دەستێنێت. | ||
تایبەتمەندییەکی باڵکێشی بەرهەمەکانی ئەم نووسەرە لەمەدا خۆ دەردەخات کە هێورت دەکاتەوە و دنەت دەدات ئاوەزمەندانەتر ڕوو لە کایەکانی ژیان بکەیت. | تایبەتمەندییەکی باڵکێشی بەرهەمەکانی ئەم نووسەرە لەمەدا خۆ دەردەخات کە هێورت دەکاتەوە و دنەت دەدات ئاوەزمەندانەتر ڕوو لە کایەکانی ژیان بکەیت. | ||
"حەمەسەعید حەسەن" کە لە نێوەڕاستی شەستەکانەوە لە نێو کایە یان مەیدانی ڕووناکبیریی کوردیدا ئامادەیە،بەدرێژایی ئەم هەموو ساڵانە بەردەوام بە بیر و ئەندێشە،خۆی تازە دەکاتەوە و بەری پێنووس و هزر و ئەندێشەکەیشی دەگوێزێتەوە بۆ خوێنەری کوردزمان. | "'''[[حەمەسەعید حەسەن]]'''" کە لە نێوەڕاستی شەستەکانەوە لە نێو کایە یان مەیدانی ڕووناکبیریی کوردیدا ئامادەیە،بەدرێژایی ئەم هەموو ساڵانە بەردەوام بە بیر و ئەندێشە،خۆی تازە دەکاتەوە و بەری پێنووس و هزر و ئەندێشەکەیشی دەگوێزێتەوە بۆ خوێنەری کوردزمان. | ||
ڕاستیت گەرەکە بەرهەمی حەمەسەعید | ڕاستیت گەرەکە بەرهەمی '''[[حەمەسەعید حەسەن]]'''،سەرباری ئەم تایبەتمەندییە سەرنجڕاکێشە،وەک ئیشارەتی پێدرا زمانی کوردییشت سەد هێندە لە لا خۆشەویستتر دەکات و یەک لەو دەگمەن نووسەرانەی دوێنێ و ئەمڕۆی ڕووبەری ڕۆشنبیریی کوردییە کە لە ڕێی زمانێکی سادە و ساکار و پڕ واتاوە،قورسایی و سەنگی زمانی کوردی دە هێندە دەکات. | ||
بە سەدان بەناو زانستوەری کوردی کوردینەزانم پێ شک دێت کە هەڵگری باڵاترین بڕوانامەی زانستیین کەچی درێخ لە ڕووپەلێکی پوخت و پاراوی کوردی لە نووسین و بەرهەمیاندا. | بە سەدان بەناو زانستوەری کوردی کوردینەزانم پێ شک دێت کە هەڵگری باڵاترین بڕوانامەی زانستیین کەچی درێخ لە ڕووپەلێکی پوخت و پاراوی کوردی لە نووسین و بەرهەمیاندا. | ||
خوێندنەوەی بەرهەم یان بەرهەمەکانی حەمەسەعید حەسەن جگە لەو بابەت و پرسانەی وەبەر توێژینەوەیان دەخات و گەلێک قازانجیشت پێ دەگەیەنێت،بە تەنێ بەسە بۆ ئەوەی فێرە کوردییەکی پاکژ و بێ گرێ و گۆڵش ببیت. | خوێندنەوەی بەرهەم یان بەرهەمەکانی حەمەسەعید حەسەن جگە لەو بابەت و پرسانەی وەبەر توێژینەوەیان دەخات و گەلێک قازانجیشت پێ دەگەیەنێت،بە تەنێ بەسە بۆ ئەوەی فێرە کوردییەکی پاکژ و بێ گرێ و گۆڵش ببیت. | ||
ئەوەی بەرهەمی حەمەسەعید حەسەن بخوێنێتەوە،سەد هێندە شەیدا و کوشتەی زمانەکەی خۆی دەبێت؛ئاخر پێش ئەوەی نووسەرێکی لێزان و وردبین و قووڵ بێت،خوێنەرێکی تا سەرئێسقان ئاشقی فێربوون و خوێندنەوەیە و لە کوێ و لە لای کامە نووسەر و کتێب،وشەی جوانی دەست بکەوێت،لە خەیاڵدان و یادگەیدا گلێریان دەکاتەوە و دواتر لە ڕێی زمانێکی پوخت و پاکژ و سادە و ساکار و قووڵەوە،دەیانگوێزێتەوە بۆ خوێنەری کتێبەکانی. | ئەوەی بەرهەمی '''[[حەمەسەعید حەسەن]]''' بخوێنێتەوە،سەد هێندە شەیدا و کوشتەی زمانەکەی خۆی دەبێت؛ئاخر پێش ئەوەی نووسەرێکی لێزان و وردبین و قووڵ بێت،خوێنەرێکی تا سەرئێسقان ئاشقی فێربوون و خوێندنەوەیە و لە کوێ و لە لای کامە نووسەر و کتێب،وشەی جوانی دەست بکەوێت،لە خەیاڵدان و یادگەیدا گلێریان دەکاتەوە و دواتر لە ڕێی زمانێکی پوخت و پاکژ و سادە و ساکار و قووڵەوە،دەیانگوێزێتەوە بۆ خوێنەری کتێبەکانی. | ||
بە واتایەکی | بە واتایەکی دی،'''[[حەمەسەعید حەسەن]]''' چونکە خوێنەرێکی وردبینە و لە هەر زمانێکدا بەرهەمێکی پڕچێژ و زەنگینی دەست بکەوێت،دواتر کرۆک و ناوەڕۆکی ئەو بەرهەمە دەخاتە نێو خەیاڵدانی کوردانەی خۆیەوە و بە زمانێکی ناسک و پاراو دایدەڕێژێتەوە و دەیگوێزێتەوە بۆ خوێنەری خۆی. بۆیە خوێنەری بەرهەمی ئەم نووسەرە هەمیشە بە تاسە و حەزەوە تا دوادێڕ دەست بە خوێندنەوەی بەرهەمەکانی دەکات. وەک خودی خۆم،بە جاران لە ڕێی خوێندنەوەی بەرهەمی ئەم نووسەرەوە ئاشنا بە دەیان نووسەر و کتێبی زەنگینی دی بوومە و دواتر چێژم لە خوێندنەوەی ئەو بەرهەمانە بینیوە. | ||
'''[[حەمەسەعید حەسەن]]''' لە لای من بە نووسەرێکی خودان سەلیقە،وردبین و دوورئەندێشیش دادەنرێت بۆیە هەردەم بۆ بەرهەمی نوێی چەمەڕا دەمێنمەوە. | '''[[حەمەسەعید حەسەن]]''' لە لای من بە نووسەرێکی خودان سەلیقە،وردبین و دوورئەندێشیش دادەنرێت بۆیە هەردەم بۆ بەرهەمی نوێی چەمەڕا دەمێنمەوە. | ||