کاتی دروستکردنی تونێڵی دەربەنديخان

کاتی دروستکردنی تونێڵی دەربەنديخان ساڵی 1955.

تۆنیلی دەربەندیخان لە سەرەتای ساڵی (1955)ەوە دەستكراوە بە دروستكردنی، لەسەرەتاوە دراوە بە دەستی فەرەنسیەكان‌و دواتر دراوە بە ئینگلیزەكان‌ و دوای ئەوەش عەبدولكەریم قاسم داویەتی بە بەلجیكیەكان بۆ ئەوەی تەواوی بكەن.

لەو سەردەمەدا لەبەر ئەوەی ڕێگا نەبووە بڕۆیتە ئەو دیوی تونێلەكەوە ناچار خەڵكی دەچووە خوارەوە لە بەینی دوو چیاوە هاتووچۆی دەكرد، ئەو دوو چیاشە ئێستا بووەتە بەنداوی دەربەندیخان، بەڵام ئەو سەردەمە كە تونێلەكە دروستكراوە ئەو بەنداوە هێشتا بەتەواوەتی دروست نەكرابوو.

زۆرێك لەو كرێكارانەی كە كاتی خۆی ئیشیان كردووە لە تونێلەكەدا باس لەوە دەكەن كاتێك لە شاری بەغدادەوە بە ئۆتۆمبیلی گەورە كیسەی چیمەنتۆیان هێناوە دواتر لەبەر ئەوەی رێگە نەبووە بیگوێزنەوە ئەو دیوی تونێلەكەوە بۆ كاركردن ناچار دراوە بە كرێكارەكان بە كۆڵ لە چەمەكەوە بیبەنە ئەو دیوە، لەو سەردەمەشدا بۆ هەر كرێكارێك بڕی یەك (ڕوبعە دینار)یان پێدراوە لەبەرامبەر بردنی سێ كیسە چیمەنتۆ لە ڕۆژێكدا.

لەگەڵ دەسپێكردنی کار لە تونێلەكەدا لە هەردوو دیوەوە ئیش دەكرا، زۆرێك لە كرێكارەكان ئەوانەی كە لە دیوی دەریاچەكەوە ئیشیان دەكرد زۆر هیلاك دەبوون لەڕۆژێكیشدا لە 60 سانتیم زیاتریان هەڵنەدەكەند، بەڵام لە دیوی دەربەندیخانەوە ڕۆژانە 10 مەتریان لێ هەڵدەكەند

وەک دەڵێن؛ لە دیوی بەنداوەكەوە هەرچیت هەڵكدەكەند هیچ سودی نەبوو چونكە خۆڵ بوو یەكسەر هەرەسی دەهێناو خوڵەكە دەهاتە خوارەوە، بەڵام لە دیوی شاری دەربەندیخانەوە پێچەوانەوە بوو ڕۆژانە نزیكەی 10 مەتر هەڵدەكەنرا، چونكە بەرد بوو بە تەرەقەی ئەو سەردەمە دەتەقێنرایەوە

ئینگلیزەكان تەرەقەیان دەهێنا‌و دەیان كردە ژێر بەردەكانەوەو دواتر دەتەقێنرانەوە و بەردەكان دەردەهێنرا بە شۆفڵی ئەو سەردەمە كە هی ئەوروپیەكان بوو.

بەهۆی ئەوەی پارچەی بەردەكان زۆر بوون و یان جار بەجارێ‌ بەردەكان دادەڕووخان لەو سەردەمەدا حەوت كەس كەوتوونەتە ژێر بەردو پرشی بەرد لێی داون و گیانیان لەدەستدا‌وە .

ئەگەر چی ئەو تونێلە زیاتر لەنیو سەدە دەبێت دروستكراوەو شوێنی دەستی كرێكاری كوردی پێوە دیارە لەگەڵ ئەوەشدا شوێنی دەستی شاعیرێكی گەورەی ناسراوی نەتەوەی كوردی پێوە دیارە ئەویش “قانعی شاعیرە”.

زۆرێك لەوانەی كە ئیشی كرێكاریان كردووە باسی ئەوە دەكەن قانع ئەو كاتە وەكو كەسێكی متمانە پێكراو لەگەڵ ئەوانەدا ئیشی كردووە كە تونێلەكەیان بنیاتناوە ئەوانەش كە تونێلەكەیان گرتووە ئەڵمانی ‌و فەرەنسی ‌و بولگارییەكان بوون، كە لای ئەوان قانعی شاعیر لەو سەردەمەدا متمانەیان پێكردووەو ئیش ‌و كاری هەموو كرێكارەكانی بەدەستەوە بووە، دەبوایە كرێكارەكان بڕۆیشتنایە بۆ لای ئەو بۆ ئیش كردن‌ و ئیش وەرگرتن.

تونێلەكەی دەربەندیخان لەڕۆژی (23/11/1961) دا ئاهەنگێكی گەورەی بۆ كرا لە دەربەندیخاندا ئەویش لەژێر چاودێری سەرۆك كۆماری ئەو كاتەی عیراق (عەبدولكەریم قاسم) كە بە فڕۆكەی تایبەتی هاتە فڕۆكەخانەی شیركەت ‌و لەوێشەوە گەیشتە ئاهەنگەكە بۆ كردنەوەی تونێلەكە.

سەرچاوە: ماڵپەری خەلک