٢١٬٨٢٨
دەستکاری
جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «خوێندنەوەیەكی مێژووییانە بۆ نەورۆز»
Jump to navigation
Jump to search
خوێندنەوەیەكی مێژووییانە بۆ نەورۆز (بینینی سەرچاوە)
وەک پێداچوونەوەی ١٦:٣٩، ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٢
، ١٦:٣٩، ٢٥ی ئازاری ٢٠٢٢بەبێ کورتەی دەستکاری
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
||
| ھێڵی ١٦: | ھێڵی ١٦: | ||
لەلایەكی دیكەشەوە ئەفسانە هەولدانی مرۆڤ بووە بۆ ئەوەی بتوانێ لەنهێنی شتەكانی دەوروبەری گەردوون تێبگات، چونكە لەو دەمانەدا ئەفسانە تەنها رێگە بووە بۆ تێگەیشتن لە رووداوە نادیارەكانی گەردوون… مێژووی نەوۆرزی لە میێژووی گەلانی ئێران بەگشتی و كوردیش كۆنترەو، لەوكاتەوە دەست پێدەكات كە یەشتا پایەكانی پەیدابوونی نەتەوە نە لە نێو گەلی كورد و نەلە نێو گەلێكی تری سەرزەمینی ئێرانی دانەرێژرابوو. | لەلایەكی دیكەشەوە ئەفسانە هەولدانی مرۆڤ بووە بۆ ئەوەی بتوانێ لەنهێنی شتەكانی دەوروبەری گەردوون تێبگات، چونكە لەو دەمانەدا ئەفسانە تەنها رێگە بووە بۆ تێگەیشتن لە رووداوە نادیارەكانی گەردوون… مێژووی نەوۆرزی لە میێژووی گەلانی ئێران بەگشتی و كوردیش كۆنترەو، لەوكاتەوە دەست پێدەكات كە یەشتا پایەكانی پەیدابوونی نەتەوە نە لە نێو گەلی كورد و نەلە نێو گەلێكی تری سەرزەمینی ئێرانی دانەرێژرابوو. | ||
لەو سەرەتایانەدا یان بە واتایەكی تر لە بەرەبەیانی مێژووەوە لە دەمەی سەرجەم چالاكیەكان لەسەر زەمین بەسترابووە بە دووبەرەكی و ململانێی سەختی نێوان (سروشت وئادەمیزاد)، لەكاتێكدا زالبوون بەسەر زەبرو زەنگی سروشت و دیاردەكانی خەباتی دەویست بۆ مانەوەو داینكردن ژیان و گوزەران تێدا. | لەو سەرەتایانەدا یان بە واتایەكی تر لە بەرەبەیانی مێژووەوە لە دەمەی سەرجەم چالاكیەكان لەسەر زەمین بەسترابووە بە دووبەرەكی و ململانێی سەختی نێوان (سروشت وئادەمیزاد)، لەكاتێكدا زالبوون بەسەر زەبرو زەنگی سروشت و دیاردەكانی خەباتی دەویست بۆ مانەوەو داینكردن ژیان و گوزەران تێدا. | ||
[[پەڕگە:DY0xkB3WkAAtudT.jpg|وێنۆک|ڕاست]] | |||
هەر بۆیە لە سەرەتای مێژووەوە وەرزی (زستان و بەهار) بە وێنەی دوو هێزی دژ بەیەكتری لە مەیدانی سروشتدا بەرامبەر بە یەك وەستاون و، زستان شێوەی خواوەندی (ئەهریمەن) مەرگی دارو درەختی دەكێشا و زەبرو زەنگی سروشتی بۆ مرۆڤەكان پێبوو جا كە زستان دۆزەخ بوبێت، بەپێچەوانەوە (بەهار) بەهەشت بووەو مایەی خێرو بێرو رۆژی شكاندنی كۆت و زنجیری بەندێتی بووە لە دەست سروشت، بەواتایەكی تر بەهار دڵنیاییەكی نوێی دەهێنایەكایەوە. | هەر بۆیە لە سەرەتای مێژووەوە وەرزی (زستان و بەهار) بە وێنەی دوو هێزی دژ بەیەكتری لە مەیدانی سروشتدا بەرامبەر بە یەك وەستاون و، زستان شێوەی خواوەندی (ئەهریمەن) مەرگی دارو درەختی دەكێشا و زەبرو زەنگی سروشتی بۆ مرۆڤەكان پێبوو جا كە زستان دۆزەخ بوبێت، بەپێچەوانەوە (بەهار) بەهەشت بووەو مایەی خێرو بێرو رۆژی شكاندنی كۆت و زنجیری بەندێتی بووە لە دەست سروشت، بەواتایەكی تر بەهار دڵنیاییەكی نوێی دەهێنایەكایەوە. | ||
| ھێڵی ٣٩: | ھێڵی ٣٩: | ||
گرنگترین سەرچاوەش سەبارەت بەم داستانە (شاهنامە) ی هۆنێری بەناوبانگی ئێرانی (فیردەوسیە/ كە لەسالی(١٠٢٥ز) مردوە) ئەو ئەو رووداوە بەجۆرێكی دیكە دەگێرێتەوەو دەلێت: ((لە وڵاتی سوارچاك كەمەبەست نیمچە دورگەی عەرەب و ئیسرائیلە، پیاوێك بەناوی مەرداس هەبوو، ئەم پیاوە كورێكی خراپ بە ناوی (زوهاك یان ئەژدیهاك) دەبێت و بە هاندانی ئیبلیس باوكی خۆی دەكوژێت و لە شوێنی باوكی دەسەڵات دەگرێتە دەست، دواتر بەسەر شای ئێران جەمشید زاڵ دەبێت، پاشان شەیتان لە بەرگی خزمەتكارێكدا خۆی گەیاندێ و خواردنی خۆشی بۆ دروست دەكرد، تا وای لێهات زوهاك زۆر باوەری پێدەكردوو ئارەزووەكانی بۆ دەهێنایە دی و تا رۆژێك رێی دا سەر هەردوو شانی ماچكردوو لە شوێنی ئەو دوو ماچە دوو مار سەرییان دەركردوو هەرچەند سەرییان دەبرین دەردەكەوتنەوەو هیچ حەكیم و پزیشكێك بۆیان چارە نەكراو سەرئەنجام شەیتان لە بەرگی پزیشكێكدا هاتووەو ووتی بۆ چارەسەری ئەم مارانە دەبێت رۆژانە سەری دوو لاو بكرێنە قوربانی پێیان بدرێت، بەلام چێشت لێنەرەكانی (ئەرمایل و كەرمائیل) بەبەزەی بوون و رۆژانە لاوێكیان ئازاد دەكردو سەری ئاژەلێكیان دەدایە، بەم جۆرە ئازادبووەكا دەچوونە شاخ و خۆیان حەشار دەدا… | گرنگترین سەرچاوەش سەبارەت بەم داستانە (شاهنامە) ی هۆنێری بەناوبانگی ئێرانی (فیردەوسیە/ كە لەسالی(١٠٢٥ز) مردوە) ئەو ئەو رووداوە بەجۆرێكی دیكە دەگێرێتەوەو دەلێت: ((لە وڵاتی سوارچاك كەمەبەست نیمچە دورگەی عەرەب و ئیسرائیلە، پیاوێك بەناوی مەرداس هەبوو، ئەم پیاوە كورێكی خراپ بە ناوی (زوهاك یان ئەژدیهاك) دەبێت و بە هاندانی ئیبلیس باوكی خۆی دەكوژێت و لە شوێنی باوكی دەسەڵات دەگرێتە دەست، دواتر بەسەر شای ئێران جەمشید زاڵ دەبێت، پاشان شەیتان لە بەرگی خزمەتكارێكدا خۆی گەیاندێ و خواردنی خۆشی بۆ دروست دەكرد، تا وای لێهات زوهاك زۆر باوەری پێدەكردوو ئارەزووەكانی بۆ دەهێنایە دی و تا رۆژێك رێی دا سەر هەردوو شانی ماچكردوو لە شوێنی ئەو دوو ماچە دوو مار سەرییان دەركردوو هەرچەند سەرییان دەبرین دەردەكەوتنەوەو هیچ حەكیم و پزیشكێك بۆیان چارە نەكراو سەرئەنجام شەیتان لە بەرگی پزیشكێكدا هاتووەو ووتی بۆ چارەسەری ئەم مارانە دەبێت رۆژانە سەری دوو لاو بكرێنە قوربانی پێیان بدرێت، بەلام چێشت لێنەرەكانی (ئەرمایل و كەرمائیل) بەبەزەی بوون و رۆژانە لاوێكیان ئازاد دەكردو سەری ئاژەلێكیان دەدایە، بەم جۆرە ئازادبووەكا دەچوونە شاخ و خۆیان حەشار دەدا… | ||
داستانەكە درێژەی دەدانێ و باس لەوە دەكات (كاوە) كە دوازدە كوڕی هەبووە هەموویان كراونەتە قوربانی، كاوە سەركردایەتی ئازادكراوەكان دەكات و هێرش دەكەنە سەر زوهاك و كۆتایی بە دەسەلاتەكەی (ئەژدەهاك) دێنێت)). ئەو رۆژەی كاوە كۆتایی بە زوحاك هێنا (فەرەیدون) چووە سەر تەختی شاهانەو جەژنی (نەورۆز)یش لەو سەردەمەوە دەركەوتووە. | داستانەكە درێژەی دەدانێ و باس لەوە دەكات (كاوە) كە دوازدە كوڕی هەبووە هەموویان كراونەتە قوربانی، كاوە سەركردایەتی ئازادكراوەكان دەكات و هێرش دەكەنە سەر زوهاك و كۆتایی بە دەسەلاتەكەی (ئەژدەهاك) دێنێت)). | ||
ئەو رۆژەی كاوە كۆتایی بە زوحاك هێنا (فەرەیدون) چووە سەر تەختی شاهانەو جەژنی (نەورۆز)یش لەو سەردەمەوە دەركەوتووە. | |||
سەبارەت بەم ئەفسانە كەونی و ئاینی و سیاسیە جیاوازانەی كە بۆ سەرەتای دەركەوتن و سەهەلدانی جەژنی (نەورۆز) كراوە بەگشتی و ئەفسانەی (زوحاك و كاوەی ئاسنگەر) بەتایبەتی، بۆچون و لێكدانەوەی زۆرو جیاوازی بە دوای خۆیدا هێناوە بۆ نەورۆز و ئێستاش مێژووتووس و شارەزایانی نەورۆز بۆ ئەو جەژنە لە رۆژی نەورۆزدا قسەی جۆراو جۆر دەكەن لەسەر ئەو بۆنەیە. | سەبارەت بەم ئەفسانە كەونی و ئاینی و سیاسیە جیاوازانەی كە بۆ سەرەتای دەركەوتن و سەهەلدانی جەژنی (نەورۆز) كراوە بەگشتی و ئەفسانەی (زوحاك و كاوەی ئاسنگەر) بەتایبەتی، بۆچون و لێكدانەوەی زۆرو جیاوازی بە دوای خۆیدا هێناوە بۆ نەورۆز و ئێستاش مێژووتووس و شارەزایانی نەورۆز بۆ ئەو جەژنە لە رۆژی نەورۆزدا قسەی جۆراو جۆر دەكەن لەسەر ئەو بۆنەیە. | ||