جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «داڕێژە:هه‌ڵبژارده‌ی سێیه‌م»

لە Kurd collect
Jump to navigation Jump to search
 
(١٢ دەستکاری لەلایەن ھەمان بەکارھێنەرەوە پیشاننادرێت)
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''[[شێخ محەمەدی دێرێ و مەربێن قەدیش]]'''
'''[[مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس]]'''  
[[پەڕگە:134485.jpg|وێنۆک]]
[[پەڕگە:Image002.jpg|وێنۆک]]
'''مەزارێک بۆ دوو ئایین'''


لەدووری سێ کیلۆمەتر لە شاری کۆیە مەزارێک هەیە، کە جێگای باوەڕی خەڵکانی هەردوو ئایینی مەسیحی و مسوڵمانەکانە، پەیڕەوکارانی هەردوو ئایینەکە ئه و مەزارە بەپیرۆز دەزانن و رۆژانە سەردانی مەزارەکە دەکەن، تەنیا یەک شت ئه و مەزارە لای موسڵمانەکان و مەسیحییەکان جیادەکاتەوە، ئەویش ناوی مەزارەکەیە، چونکە لای موسڵمانەکان بە شێخ محەمەدی دێرێ و لای مەسیحییەکانیش بە مەربێن قەدیشە ناودەبرێ.
ئەو زیاتر لە ٦٠ پەرتووکی ئایینی، مێژوویی و وێژەیی بڵاو کردووەتەوە.  


'''مێژوویەکی نەناسراوو باوەڕێکی بەردەوام'''
ھەروەھا تەفسیری قورئانی بە زمانی کوردی و عەرەبی ھەیە.


ئەگەرچی بەتەواوی روون نییە کە کەسی ناو ئه و مەزارە لەکام سەردەمدا ژیاوه و لەسەر پەیڕەوی کام ئایینی ئاسمانیی بووە، بەلام هێندەی زانراوە، زۆر لەمێژە ئه و مەزارە هەبووه و خانووی لەسەر دروستکراوه و دانیشتوانی سنورەکە بەپیرۆزییەوە تێیان روانیوه و سەردانیان کردووه و دوعاو مرازخوازیان لێکردووه و هەرچەند موسڵمان و مەسیحییەکان ئه و مەزارە بە هی خۆیان دەزانن، بەلام هەرگیز رۆژێک نەبۆتە گرفت لەنێوان باوەڕدارانی ئه و دوو ئایینه و قەتیش هیچ لایان لەسەردانکردن و مرازخواستنی ئه و پیاوچاکە ساردنەبوونەتەوە.
ساغکردنەوە و شیکردنەوەی چەندین شاکاری شیعری کلاسیکی کوردی لە کارە گرنگەکانی تری ئەم کەسایەتییەیە.  


'''شالاوی ئەنفال ئه و مەزارەشی گرتەوە'''
نموونەی ئەو شاعیرانە بریتین لە مەولەوی، نالی، مەحوی، فەقێ قادری ھەمەوەندی.


هەم بەهۆی ئەوەی هەڵکەوتەی ئه و مەزارە لەلایەک لەشاری کۆیە نزیکه و بەدووری سێ کیلۆمەتر کەوتۆتە رۆژئاوای کۆیە و بناری چیای باواجی و لەلایەکی تریش نزیک رێگای کۆیە-هەولێره و زۆرجار پێشمەرگە بۆ چالاکی له و شوێنەدا دابەزیوون.
ئەگەرچی زۆربەی سەرچاوەکان دەڵێن لە دێی تەکیەی ناوچەی خورماڵ لەدایکبووە، بەڵام لە ڕاستیدا لە ماوەی ساڵانی ١٨٩٩ تا ١٩٠١دا لە گوندی گوێزەکوێرەی سەر بەشاری '''[[مەریوان]]''' ھاتووەتە دنیاوە و ناوی تەواویشی عەبدولکەریم کوڕی محەممەد کوڕی فەتاح کوڕی سلێمان کوڕی مستەفا کوڕی محەمەد خەجێ لە عەشیرەتی قازییە.


ئه و مەزارە لەکاتی شالاوەکانی ئەنفالدا وەک هەر شوێنێکی مێژویی ناوچەکانی کوردستان دەستی رەشی بەعسی گەیشتە مازارەکه و تەقێنرایە
سەرەتا خوێندنیشی بە قورئان و پەرتووکە ئایینییەکان دەست پێکردووە و گوندەکانی بەیەڵە و بالک و کانی سانان و دەرەتفێ و دووڕۆ گەڕاوە.


[[شێخ محەمەدی دێرێ و مەربێن قەدیش|درێژەی بابەت]]
لەسەرەتای ھەڵگیرسانی جەنگی یەکەمی جیھانیشدا لە مزگەوتی مەڵکەندی شاری '''[[سلێمانی]]''' نیشتەجێ بووە و دواتر چووەتە مزگەوتی مەلا محەمەد ئەمین بالیکەدەری.
 
لە ساڵی ١٩٢٤ یشدا لە ئاھەنگێکی فراواندا لە شاری '''[[سلێمانی]]''' مۆڵەی مەلایەتی لەسەر دەستی زانای ئایینی شێخ عومەری ئیبن قەرەداغی وەرگرتووە.
 
دواتر بووە بە مەلای گوندی نێرگسەجار تا لەسەر داوای حەزرەتی شێخ عەلائەددین نەقشبەندی دێتە بیارە کە بە ئەزھەری کوردستان ناسراوە و ڕۆژانە سەدان کەس سەردانیان کردووە.
 
لە ڕاستیدا نازناوی مودەڕڕیس بۆ مامۆستا دەگەڕێتەوە بۆ وانەبێژی خانەقای بیارە کە لەوێ بە ماوەی ٢٥ ساڵ خزمەتی زانست و فەرھەنگی کوردی کردووە.
 
مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لە ساڵی ١٩٦٠ لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لە بەغدا بەناونیشانی «مودەریس» دامەزراوە، زیاتر لە ٥٠ فەقێ لەسەردەستی مۆڵەتی زانستییان وەرگرتووە، ھەر لەو کاتەوە بەبێ پشوودان خەریکی وانەوتنەوە بووە لە زانستە شەرعی و وێژەی و عەرەبییەکاندا.
 
 
 
[[مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس|درێژەی بابەت]]

دوایین پێداچوونەوەی ‏٠٩:٤٩، ١ی تەممووزی ٢٠٢٤

مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس

Image002.jpg


ئەو زیاتر لە ٦٠ پەرتووکی ئایینی، مێژوویی و وێژەیی بڵاو کردووەتەوە.

ھەروەھا تەفسیری قورئانی بە زمانی کوردی و عەرەبی ھەیە.

ساغکردنەوە و شیکردنەوەی چەندین شاکاری شیعری کلاسیکی کوردی لە کارە گرنگەکانی تری ئەم کەسایەتییەیە.

نموونەی ئەو شاعیرانە بریتین لە مەولەوی، نالی، مەحوی، فەقێ قادری ھەمەوەندی.

ئەگەرچی زۆربەی سەرچاوەکان دەڵێن لە دێی تەکیەی ناوچەی خورماڵ لەدایکبووە، بەڵام لە ڕاستیدا لە ماوەی ساڵانی ١٨٩٩ تا ١٩٠١دا لە گوندی گوێزەکوێرەی سەر بەشاری مەریوان ھاتووەتە دنیاوە و ناوی تەواویشی عەبدولکەریم کوڕی محەممەد کوڕی فەتاح کوڕی سلێمان کوڕی مستەفا کوڕی محەمەد خەجێ لە عەشیرەتی قازییە.

سەرەتا خوێندنیشی بە قورئان و پەرتووکە ئایینییەکان دەست پێکردووە و گوندەکانی بەیەڵە و بالک و کانی سانان و دەرەتفێ و دووڕۆ گەڕاوە.

لەسەرەتای ھەڵگیرسانی جەنگی یەکەمی جیھانیشدا لە مزگەوتی مەڵکەندی شاری سلێمانی نیشتەجێ بووە و دواتر چووەتە مزگەوتی مەلا محەمەد ئەمین بالیکەدەری.

لە ساڵی ١٩٢٤ یشدا لە ئاھەنگێکی فراواندا لە شاری سلێمانی مۆڵەی مەلایەتی لەسەر دەستی زانای ئایینی شێخ عومەری ئیبن قەرەداغی وەرگرتووە.

دواتر بووە بە مەلای گوندی نێرگسەجار تا لەسەر داوای حەزرەتی شێخ عەلائەددین نەقشبەندی دێتە بیارە کە بە ئەزھەری کوردستان ناسراوە و ڕۆژانە سەدان کەس سەردانیان کردووە.

لە ڕاستیدا نازناوی مودەڕڕیس بۆ مامۆستا دەگەڕێتەوە بۆ وانەبێژی خانەقای بیارە کە لەوێ بە ماوەی ٢٥ ساڵ خزمەتی زانست و فەرھەنگی کوردی کردووە.

مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لە ساڵی ١٩٦٠ لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لە بەغدا بەناونیشانی «مودەریس» دامەزراوە، زیاتر لە ٥٠ فەقێ لەسەردەستی مۆڵەتی زانستییان وەرگرتووە، ھەر لەو کاتەوە بەبێ پشوودان خەریکی وانەوتنەوە بووە لە زانستە شەرعی و وێژەی و عەرەبییەکاندا.


درێژەی بابەت