جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «داڕێژە:هه‌ڵبژارده‌ی سێیه‌م»

لە Kurd collect
Jump to navigation Jump to search
 
(٢٥ دەستکاری لەلایەن ٢ بەکارھێنەرەوە پیشاننادرێت)
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''[[سەبارەت بە گوتاری دژ بە توندوتیژی لە ئێستادا]]'''
'''[[مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس]]'''  
نووسینی''': [[شارا تاهیر]]'''
[[پەڕگە:Image002.jpg|وێنۆک]]
[[پەڕگە:308863824 .jpg|وێنۆک]]
   
ساتی بەرەنگاربوونەوەی داگیرکاری و ستەمکاری ساتێک نییە بە هێڵێکی ڕاست و دروست و پڕ هارمۆنیدا بڕوات بەڵکو خودی پرۆسەی داماڵینی هەر ڕژمێکی ستەمکار سروشتێکی بێ ڕیتم و تەواو بێ نەزمی هەیە.


وەکچۆنیش خودی ئەم پرۆسەیە بە هەموو بێ ڕیتمی  بێ نەزمییەکەوە دەرئەنجامی هێزێکی ئەفسونی، یان شۆکێکی سروشتی یاخود دانوستانی نێوان هێزی چەوساوە و هێزی چەوسێنەر نییە بە مانا فانونیەکەی. بەڵکو بە گژداچوونەوەی داگیرکاری و ستەمکاری بۆ خوی پرۆسەیەکی مێژوویی درێژ خایە نە دەتوانین خاڵی دەستپێکردن و تەقینەوەکەی بزانین وە نەدەشتوانین کۆتاییەکەی دەستنیشان بکەین و بزانین بەرەوە کوێمان دەبات و ئامانجەکانی لە کوێدا دەگرسێتەوە. بەو مانایەی کە خودی بەرەنگاربوونەوەکە بە یەکگەشتن و پێکدادانی هەژمون و جەبەروتی دوو هێزە لە یەک کاتدا کە تەواو جیاوازن لە یەکتری و بە دوو هێڵێ دژ بەیەک و جودا لە یەك دەڕۆن.  
ئەو زیاتر لە ٦٠ پەرتووکی ئایینی، مێژوویی و وێژەیی بڵاو کردووەتەوە.  


ئەم ساتەوەختی بەرکەوتنەیش بە بێ توندوتیژی و لێکەوتەکانی توندوتیژی گەر کارێکی مەحاڵ نەبێت ئەوا ئەستەمە. واتە خودی بەریەکەوتنەکە زادەی توندوتیژییەکی ئەزەلیە کە هێزی سەردەستە بە پرۆسەیەکی دوورودرێژ و لە رێی میکانیزمە سایکۆلۆژی و دەروونیەکانی  چەوسانەوە،  سەرکوتکردن،  داپڵۆسین، کوشتن و بڕین خزانویەتیە ژیر پێست و ناو ڕۆح کەسی ‌ژ‌ێر دەستە و چەوساوە.  
ھەروەھا تەفسیری قورئانی بە زمانی کوردی و عەرەبی ھەیە.  


[[سەبارەت بە گوتاری دژ بە توندوتیژی لە ئێستادا|درێژەی بابەت]]
ساغکردنەوە و شیکردنەوەی چەندین شاکاری شیعری کلاسیکی کوردی لە کارە گرنگەکانی تری ئەم کەسایەتییەیە.
 
نموونەی ئەو شاعیرانە بریتین لە مەولەوی، نالی، مەحوی، فەقێ قادری ھەمەوەندی.
 
ئەگەرچی زۆربەی سەرچاوەکان دەڵێن لە دێی تەکیەی ناوچەی خورماڵ لەدایکبووە، بەڵام لە ڕاستیدا لە ماوەی ساڵانی ١٨٩٩ تا ١٩٠١دا لە گوندی گوێزەکوێرەی سەر بەشاری '''[[مەریوان]]''' ھاتووەتە دنیاوە و ناوی تەواویشی عەبدولکەریم کوڕی محەممەد کوڕی فەتاح کوڕی سلێمان کوڕی مستەفا کوڕی محەمەد خەجێ لە عەشیرەتی قازییە.
 
سەرەتا خوێندنیشی بە قورئان و پەرتووکە ئایینییەکان دەست پێکردووە و گوندەکانی بەیەڵە و بالک و کانی سانان و دەرەتفێ و دووڕۆ گەڕاوە.
 
لەسەرەتای ھەڵگیرسانی جەنگی یەکەمی جیھانیشدا لە مزگەوتی مەڵکەندی شاری '''[[سلێمانی]]''' نیشتەجێ بووە و دواتر چووەتە مزگەوتی مەلا محەمەد ئەمین بالیکەدەری.
 
لە ساڵی ١٩٢٤ یشدا لە ئاھەنگێکی فراواندا لە شاری '''[[سلێمانی]]''' مۆڵەی مەلایەتی لەسەر دەستی زانای ئایینی شێخ عومەری ئیبن قەرەداغی وەرگرتووە.
 
دواتر بووە بە مەلای گوندی نێرگسەجار تا لەسەر داوای حەزرەتی شێخ عەلائەددین نەقشبەندی دێتە بیارە کە بە ئەزھەری کوردستان ناسراوە و ڕۆژانە سەدان کەس سەردانیان کردووە.
 
لە ڕاستیدا نازناوی مودەڕڕیس بۆ مامۆستا دەگەڕێتەوە بۆ وانەبێژی خانەقای بیارە کە لەوێ بە ماوەی ٢٥ ساڵ خزمەتی زانست و فەرھەنگی کوردی کردووە.
 
مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لە ساڵی ١٩٦٠ لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لە بەغدا بەناونیشانی «مودەریس» دامەزراوە، زیاتر لە ٥٠ فەقێ لەسەردەستی مۆڵەتی زانستییان وەرگرتووە، ھەر لەو کاتەوە بەبێ پشوودان خەریکی وانەوتنەوە بووە لە زانستە شەرعی و وێژەی و عەرەبییەکاندا.
 
 
 
[[مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس|درێژەی بابەت]]

دوایین پێداچوونەوەی ‏٠٩:٤٩، ١ی تەممووزی ٢٠٢٤

مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس

Image002.jpg


ئەو زیاتر لە ٦٠ پەرتووکی ئایینی، مێژوویی و وێژەیی بڵاو کردووەتەوە.

ھەروەھا تەفسیری قورئانی بە زمانی کوردی و عەرەبی ھەیە.

ساغکردنەوە و شیکردنەوەی چەندین شاکاری شیعری کلاسیکی کوردی لە کارە گرنگەکانی تری ئەم کەسایەتییەیە.

نموونەی ئەو شاعیرانە بریتین لە مەولەوی، نالی، مەحوی، فەقێ قادری ھەمەوەندی.

ئەگەرچی زۆربەی سەرچاوەکان دەڵێن لە دێی تەکیەی ناوچەی خورماڵ لەدایکبووە، بەڵام لە ڕاستیدا لە ماوەی ساڵانی ١٨٩٩ تا ١٩٠١دا لە گوندی گوێزەکوێرەی سەر بەشاری مەریوان ھاتووەتە دنیاوە و ناوی تەواویشی عەبدولکەریم کوڕی محەممەد کوڕی فەتاح کوڕی سلێمان کوڕی مستەفا کوڕی محەمەد خەجێ لە عەشیرەتی قازییە.

سەرەتا خوێندنیشی بە قورئان و پەرتووکە ئایینییەکان دەست پێکردووە و گوندەکانی بەیەڵە و بالک و کانی سانان و دەرەتفێ و دووڕۆ گەڕاوە.

لەسەرەتای ھەڵگیرسانی جەنگی یەکەمی جیھانیشدا لە مزگەوتی مەڵکەندی شاری سلێمانی نیشتەجێ بووە و دواتر چووەتە مزگەوتی مەلا محەمەد ئەمین بالیکەدەری.

لە ساڵی ١٩٢٤ یشدا لە ئاھەنگێکی فراواندا لە شاری سلێمانی مۆڵەی مەلایەتی لەسەر دەستی زانای ئایینی شێخ عومەری ئیبن قەرەداغی وەرگرتووە.

دواتر بووە بە مەلای گوندی نێرگسەجار تا لەسەر داوای حەزرەتی شێخ عەلائەددین نەقشبەندی دێتە بیارە کە بە ئەزھەری کوردستان ناسراوە و ڕۆژانە سەدان کەس سەردانیان کردووە.

لە ڕاستیدا نازناوی مودەڕڕیس بۆ مامۆستا دەگەڕێتەوە بۆ وانەبێژی خانەقای بیارە کە لەوێ بە ماوەی ٢٥ ساڵ خزمەتی زانست و فەرھەنگی کوردی کردووە.

مەلا عەبدولکەریمی مودەریس لە ساڵی ١٩٦٠ لە مزگەوتی شێخ عەبدولقادری گەیلانی لە بەغدا بەناونیشانی «مودەریس» دامەزراوە، زیاتر لە ٥٠ فەقێ لەسەردەستی مۆڵەتی زانستییان وەرگرتووە، ھەر لەو کاتەوە بەبێ پشوودان خەریکی وانەوتنەوە بووە لە زانستە شەرعی و وێژەی و عەرەبییەکاندا.


درێژەی بابەت