محەمەد ئەمین زەکی بەگ

محەمەد ئەمین زەکی ناوی تەواوی محەمەد ئەمینی کوڕی حاجی عەبدولڕەحمانی کوڕی مەحمود باپیرە، لە ساڵی 1880 لە گەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایکبووە، باوک و دایکی نەخوێندەوار بوون و خاوەن وڵاخ و کاروان بوون.

لە ساڵی 1892 چووتە فێرگەی (موڵکیی) سەرەتایی سلێمانی پاشان ماوەیەکیش لە فێرگەی مەلا عەزیز خوێندویەتی.. لە ساڵی 1893 چووەتە فێرگەی روشدیەی سەربازی سلێمانی و دوای دوو ساڵ خوێندن چووەتە روشدیەی سەربازی بەغدا.

ساڵی 1898 چووەتە کولێژی سەربازی هەروەها بەشی ئەرکانی ئەستەنبول کە لە ساڵی 1902 بەپلەی (رەئیس چاک) دەرچووە و لە لەشکری عوسمانی شەشەمی بەغدا دامەزراوه.

ساڵی 1903 تا تەمووزی 1924 لە لەشکری عوسمانیدا چەند جۆر پلەی بڕیووه، لەگەڵ گەڕانەوەشی بۆ ئێراق لە 02-02-1925 تاکو 15-07-1925 فەرمانی دووەم پشکنەر فەرماندەی فێرگەی سەربازی ئێراقی بووه.

ساڵانی 1925 - 1928 - 1937 نوێنەرەی هەڵبژێراوی بۆ یەکەمجار لە شالیارێتی عەبدولموحسین ئەلسەعدوندا بووە بەشالیاری (کارداری و هامووشۆ) تا 10-11-1941 بۆ 10 جار لەشالیاریتیەکانی زانستی، بەرگری، ئابووری و هاموشۆدا بووە.

لە 10-02-1942 لەبەر نەخۆشی بەیەکجاری دەستی لەکاروباری میری هەڵگرت.

لەشەوی 9 لەسەر 10-07-1948 لە شاری سلێمانی کتوپڕ گورچیلەکانی لە کار کەوتوون و خوێنی لێی پیس کردووە، بەو هۆیەوە کۆچی دوایی کردووە.

ئەمین زەکی بەگ ئارەزووی لە هۆنراوە، وێژه، خۆشنووسین، نیگارکێشان بووه، زمانەکانی کوردی، عەرەبی، فارسی، تورکی، ئینگلیزی، ئەڵمانی و فەڕەنسیی زانیووه، بەتورکی و عەرەبی و کوردی لەبارەی مێژووی جەنگ، لەشکر، مێژووی رامیاری خاوەنی بەرهەمی بەنرخه.

خاوەنی زیاتر لە 12 پەرتووکە، ئەمەش چەند بەرهەمێکی (محەمەد ئەمین زەکی بەگ)ه:

1- محاسەبەی نیابات - 1928 (کەتیایدا پەراوی کردەوەکانی لەئەنجوومەنی نوێنەراندا بۆ خوێنەر کۆکردۆتەوە)

2- خولاسەیەکی تەئریخی کوردستان بەشی یەکەم ساڵی 1931 و بەشی دووەم ساڵی 1937 (وەرگێڕدراوەت سەر زمانی عەرەبیش)

3- دوو تەقەللای بێ سوود 1935 (کەپاداشتێکی 69 لاپەڕەیه: ساڵی 1930 بۆ مانی کورد دابوویەمیری، بڵاوکردنەوەی قەدەغەکرا)

4- تەریخی وڵاتی سلێمانی 1939 5- کورد بەناوبانگ بەشی یەکەم ساڵی 1945 و بەشی دووەم ساڵی 1947 6- تاریخ الدولەو الامارات الکردیە 1945