حەسەن قازی

ئامادەکردنی: مانو بەرزنجی

نووسەر و میدیاکار.

حەسەن قازی لە شاری مەهاباد (سابڵاخ) سەر بە پارێزگای موکریان لە دایکبووە.

لە شارەکەی سەرۆکی کۆماری کوردستان قازی محەمەد ساڵی 1946 لە دایکبووە. وەک زۆرێک لە ڕۆشنبیرانی کوردی سەردەمی خۆی ناچار بووە زۆربەی ژیانی لە دەربەدەریدا بەسەر ببات. هەر لە سەرەتای تەمەنیدا خولیای بۆ لێکۆڵینەوەی زمانەوانی دەستی پێکردوە کە لە گوندەکانی موکریان وشەی کوردی کۆدەکردەوە و لە ڕەگ و ڕیشەی ئیتیمۆلۆژییان کۆڵیوەتەوە.

لە سەرەتای حەفتاکانی سەدەی ڕابردوودا شانازیی ئەوەی پێ بەخشراوە کە یەکێک بوو لە چەند خوێندکارێکی کەمی زمانناسی ئەفسانەیی کورد students of Kurdish legendary linguist T. Wehbi in London.

حەسەن قازی دەڵیت . مامۆستا وەهبی مامۆستایەکی سەرسوڕهێنەر (درشت) بوو لە زمانی کوردیدا. لە پۆلەکەیدا هەموو شتێک دەربارەی زمانی کوردی لێکۆڵینەوەی قووڵی وشەکان و ڕەگ و ڕیشەی ئیتیمۆلۆژییان بوو. لە وتارەکانیدا زۆر لە خەمی فۆنێتیکی کوردیدا بوو.

حەسەن قازی چەندین فەرهەنگی وەک فەرهەنگی (سویدی-کوردی) کە لەگەڵ هیوا کاردۆی کۆکراوەتەوە، چاپ و بڵاوکردۆتەوە.

هەروەها توانیویەتی چەند نامیلکەیەکی زاراوەی کۆمەڵایەتی و سیاسی (سویدی-فارسی) و (سویدی – کوردی) چاپ بکاتو بڵاوبکاتەوە.

حەسەن قازی چەندین بابەتی زانیاریی لە زمانی سویدییەوە وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی بۆ بەرژەوەندی پەنابەرانی کورد لە سوید.

لە ساڵی 1993 توانی وەرگێڕانێکی "ڕێبازێکی نوێ بۆ ڕێزمان" لەلایەن دکتۆر محەمەد ڕەزا باتینییەوە بڵاوبکاتەوە کە بە شێوەیەکی سەرەکی مامەڵە لەگەڵ ڕێزمانی دروستکراوی چۆمسکیان دەکات.

حەسەن قازی بۆ ماوەی 4 ساڵ شارەزای ئەدەبی کوردیو بۆ هەڵسەنگاندنی ئەدەبی کوردی لە ئەنجومەنی ڕۆشنبیری سوید کاری کردووە .ژمارەیەکی زۆر لە وتارەکانی پرۆفیسۆر مارتن ڤان بروینسن Dr. Tove Skutnabb-Kangas لە سەر کۆمەڵگای کوردی لە ئینگلیزییەوە بۆ کوردی وەرگێڕاوەتە سەر زمانی کوردی و بڵاویی کردۆتەوە لە ئەوروپا.

ساڵانێکی زۆرە وەک میدیاکار و پێشکەشکاریئ بەرنامە تەلەفزیۆنی مانگی دەستکردی کوردی کاری کردووە. بەرنامەکەی تیشکی خستە سەر ڕێبازی زانستی بۆ پرسی کورد بەتایبەتی لەسەر کۆمەڵناسی و زمانەوانی.

لە چاوپێکەوتنە بەناوبانگەکانیدا پانێڵەکەی لەگەڵ دکتۆر تۆڤێ سکوتناب-کانگاس(Dr. Tove Skutnabb-Kangas) پسپۆڕی بەناوبانگی جیهانی زمانەوانی و مافی مرۆڤ ، پڕۆفیسۆر ئەمیر حەسەن پوور، پڕۆفیسۆر مارتن ڤان بروینسنDr. Tove Skutnabb-Kangas ، پڕۆفیسۆر کەمال مەزهەر ئەحمەد و زمانزان و فەیلەسوفی ئێرانی داریوش عاشوری (تکایە بۆ بینینی بەرنامەکان بڕوانە ئەم لێنکە https://www.youtube.com/watch?v=f23stePuHlI)، بەرنامەی ڕاوێژ

حەسەن قازی شارەزای لە 5 زماندا هەیە کوردی، فارسی، سویدی، ئینگلیزی و تورکی کە ئەمەش وای لێکردووە زیاتر لە 70 وتار و بابەتی زانستی پەیوەست بە لایەنی جیاوازی پرسە کوردییەکان لە زمانی ئینگلیزی، سویدی، فارسی و ئازەری تورکی وەربگێڕێتە سەر زمانی کوردی..

بابەتە پەیوەستکراوەکان.

• سازمانی ئینقلابی و کوردستان
• یادداشتنامەی سێ قۆڵی
• بە بۆنەی ساڵڕۆژی شەهادەتی سمایلی شەریفزادە و یارانی. دوونامەی بۆ کەریمی حیسامی
• هێندێک بەڵگەی ساواک سەبارەت بە شەهادەتی سەرکردەی نەمر سولەیمان موعینی
• سه‌فه‌ری قازی محه‌مه‌د بۆ تاران
• پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د و موزه‌فه‌ری فیرووز جێگری سیاسی سه‌رۆکوه‌زیر قه‌وامولسه‌لته‌نه له‌ تاران
• سێ ڕیوایه‌تی سه‌فه‌ری پێشه‌وا قازی محه‌مه‌د بۆ تاران بۆ دیدار له‌ گه‌ڵ قه‌واموسه‌لته‌نه‌.
• ڕوونووسی ئیعتیبارنامه‌ی ئه‌بولقاسمی سه‌دری قازی بۆ نوێنه‌رایه‌تی له‌ خولی چارده‌هه‌می مه‌جلیسی شوورای میللی
• دوو وێنه‌ی قازی محەمەد ماوه‌یه‌کی کورت به‌ر له‌ ڕاگه‌یاندنی کۆمار له‌ کانگانی حیزبی دیموکراتی کوردستان
• ژه‌نه‌ڕاڵ مایۆر محه‌مه‌دحوسێنی سه‌یفی قازی و پۆدپۆڵکۆڤنیک سه‌لاحه‌دین عیسازاده‌
• وێنەکانی پەیمانی سێ سنوور