ئیبراهیم ئەحمەد لە سی بەڵگەنامەی مێژووییدا

ئیبراهیم ئەحمەد لە سی بەڵگەنامەی مێژووییدا

ئەرشیف و ساخكردنەوەی دیكۆمێنت: شازین هێرش

چاپی_ یەكەم 2008 سلێمانی

⚠️ تێبینی: ئەم پەڕتووکە فایلی پی دی ئێفی لەگەڵدا نییە، تکایە یارمەتیی مانومیدیا بدە بۆ بەدەستهێنانی!.

ناوی كتیب: ئیبراهیم ئەحمەد لە سی بەلگەنامەی میژووییدا

ئەرشیف و ساخكردنەوەی دیكۆمینت : شازین هیرش

بابەت:دیكۆمینت

وەرگیرانی:جەبار عومەر

مۆنتاژی كۆمپیوتەر:

تیراژ: 1000دانە

نرخ:3000 دینار

ژمارەی سپاردن : ( 6457 ) 2008

چاپی یەكەم:2008كوردوستان _سلیمانی

گوتەیەكی كورت

لە 14ی تەموزی ساڵی (1958)دا عەبدولكەریم قاسم بەكودەتایەكی سەربازی جڵەوی حوكمی لەعێراقدا گرتەدەست‌و كۆتایی بەدەسەڵاتی پاشایەتی لەعێراقدا هێنا‌و هەلومەرجێكی نوێی هێنایە ئاراوە.. كەسەرجەم گەلانی عێراق بەكورد‌و عەرەب‌و كەمایەتیەكانی ترەوە، پێشوازییەكی گەرمیان لەو ئاڵوگۆڕە سیاسیە كرد‌و رابەرانی ئەو كودەتایەیان وەك پاڵەوانێكی ئەفسانەیی دەدایە قەڵەم. لەمیانەی ئەو هەلومەرج‌و گۆڕانكاریانەدا‌و لەدوای بڵاوبوونەوەی راگەیاندنی دەستووری كاتی لەعێراقدا، حكومەتی نوێ‌ بەڵێنیدا كەسەرجەم مافە نەتەوایەتیەكانی گەلی كورد، لەچوارچێوەی دەوڵەتی عێراقدا چارەسەر بكات كەتێیدا هاتووە:

(كورد‌و عەرەب هاوبەشن لەعێراقدا)، ئەمە جگە لەڕاگەیاندنی (یاسای ئەنجومەنی عێراق) كە لەژێر سایەی ئەو راگەیاندنەدا چەندین رێكخراوی پیشەیی‌و دیموكراسی هاتە ئاراوە‌و سەرگەرمی چالاكی پیشەیی‌و دیموكراسی هاتە ئاراوە‌و سەرگەرمی چالاكی پیشەیی‌و سیاسی‌و كاری رێكخراوەیی خۆیان بووەن، بەڵام دەستە‌و تاقمی رەگەزپەرستانەی عەرەب بەتایبەتی ئەفسەرە شۆڤینیەكانی وەكو عەبدولسەلام عارف‌و عەبدولهادی ئەلڕاوی‌و چەندین كەسانی تر.. كەبوونە هۆی چاندنی تۆوی ناكۆكی لەنێوان سەركردایەتی ئەو كاتەی پارتی‌و جەنەڕاڵ عەبدولكەریم قاسم، بەمەش حكومەتی نوێ‌ لەسەرجەم ئەو بەڵێنانەی پەشیمان بووەوە سەبارەت بەچارەسەر كردنی كێشەی كورد.

سەرەتا بەداخستنی بارەگاكانی حیزبی شیوعی‌و دواتریش بەگرتن‌و راودونانی ئەندامان‌و لایەنگرانی پارتی دیموكراتی كوردستان دەستیپێكرد. رژێمی قاسم نەك هەر پەیمانەكەی شۆڕشی چواردەی گەلاوێژی سەبارەت بەچارەسەركردنی كێشەی گەلەكەمانی لەژێر رۆشنایی بەندی (3)ی دەستووری كاتی چارەسەر نەكرد كەباس لەهاوخەباتی كورد‌و عەرەبی لەعێراقدا دەكرد. ئەمە جگە لەوەی كێشەی جوتیارانی كوردیش پشتگوێ‌ دەخست‌و ئیمتیازێكی هەرەكەمیشی پێدەبەخشین لەچاو جوتیارە عەرەبەكان.

قاسم بۆ سەرخستنی پیلانەكەی‌و دژایەتی خواستی گەلەكەمان لەشوباتی (1961)دا كۆنگرەی مامۆستایانی كوردستانی لەشەقڵاوە قەدەغەكرد‌و هەفتەنامەی (دەنگی كورد)یشی داخست. هەر لەهەمان ساڵیشدا رژێم كەوتە شێواندنی وشەی (كورد)‌و بۆ ئەو نازناوەی دەگەڕاندەوە كەگوایە (فارسەكان) لەسەردەمی داگیركردنی وڵاتاندا لەلایەن ئیسلامەوە. بۆ ئەو شەڕكەرە ئازایانەیان بەكاردەهێنا. ئەمە جگە لەفەرمانی گرتنی خوالێخۆشبوو (ئیبراهیم ئەحمەد)ی سكرتێری پارتی دیموكراتی كوردستان لەڕێكەوتی 3/3/1961 بەتۆمەتی كوشتنی (سدیق میران)ی سەرۆكی عەشیرەتی خۆشناوەوە. رۆژنامەی ئەوسای (خەبات)یش لەدژی ئەو پڕوپاگەندانە بەو تاریك‌و بەرپەرچی ئەو تۆمەتانەی رژێمی دایەوە.. ئەم وەڵامەی رۆژنامەی (خەبات)یش بووە هۆی تووڕەبوونی رژێم‌و بڕیاری داخستنی رۆژنامەی ناوبراویدا كەمامۆستای خوالێخۆشبوو ئیبراهیم ئەحمەد سەرنوسەری بوو دوابەدوای ئەوەش رۆژنامەی (كوردستان)یشی داخست كەمام جەلال سەرنوسەری بوو.

هەر لەو سەردەمەشدا رۆژنامەی (الپورە)ی چاپی بەغدا كەزمانحاڵی حكومەتی قاسم بوو لەوتارێكدا داوای تواندنەوەی گەلی كوردی كرد‌و ئەم وتارەش ناڕەزاییەكی زۆری لەناو رۆشنبیران‌و سیاسەتمەدارانی گەلی كورد نایەوە. هەر لەسۆنگەی ئەم ناكۆكی‌و ململانێیەدا، رۆژنامەی (خەبات)یش بۆ بەرپەرچدانەوەی ئەم وتارە‌و وەك ناڕەزاییەك، لەڕۆژی 19ی تشرینی یەكەمی ساڵی 1960دا وتارێكی لەژێر سەردێڕی (نەتەوەی كورد‌و بەندی دووی دەستووری كاتبی عێراق- الامە الكردیەو والمادە الپانیە من الدستور العراقی المۆقت) بڵاوكردەوە بەپێی مادەی (2)ی ئەم دەستوورە كاتیە، (عێراق بەشێكە لەنەتەوەی عەرەب). (مامۆستا ئیبراهیم)یش نوسیبووی (بەشی عەرەبی عێراق بەشێكە لەنەتەوەی عەرەب‌و- كوردی عێراقیش بەشێكە لەنەتەوەی كورد) لەسەر ئەم وتارەی رۆژنامەی خەبات مامۆستا ئیبراهیم ئەحمەد درا بەدادگای عورفی‌و لەكۆتاییشدا بەكەفالەت ئازادكرا.

پاش ئەو رووداوانەش خەبات لە دەرچون دەوەستێنرێت. سەركردایەتی ئەو كاتەی پارتیش هەوڵ‌و تەقەلایەكی بێوچانیدا, تا سەر لە نوێ‌ رۆژنامەكە بكەوێتەوە كار, بەڵام رژێمی قاسم داوای گوڕێنی سەرنووسەرەكەی دەكرد. پاشان كۆمیتەی سەركردایەتی پارتی, هەڤاڵ (مام جەلال) ی وەك سەرنووسەری رۆژنامەكە دەستنیشانكرد، بەڵام حكومەتەكەی قاسم بەبێ‌ هیچ هەنجەت‌و هۆكارێك فەرمانی دەستگیركردنیدا, پاشان حیزب ناوی (ئەنوەر دزەیی) وەك سەرنووسەری نویی رۆژنامەكە خستە روو, بەڵام حكوومەت كەوتە دەستی دەستی كردن مراوەغەی سیاسیی سەبارەت بە دەرچوونەوەی رۆژنامەكە!،لەگەل سەرهەلدانی شورشی ‌وئەیلوولیش بەیەكجاری وەستێنرا تا ئەو كاتەی یەكەم ژمارەی (465)بەنهینی لە شاخدا بە چاپگەیاند, بەمەش رۆژنامەی خەبات پێی نایە قۆناغێكی نویی خەبا تی نهینی رۆژنامە گەریی سیاسی وحیزبییەوە

ئەم بەڵگەنامەیەی كەدەیخەینە روو، دەقی یەكەم دانیشتنی دادگاییەكەی مامۆستا ئیبراهیم ئەحمەدەوە كەكاتی خۆی بەزمانی عەرەبی بڵاوكراوەتەوە‌و لەلایەن جەبار‌و عومەر وەرگێڕدراوەتە سەر زمانی كوردی.