جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «داڕێژە:Penjam»

لە Kurd collect
Jump to navigation Jump to search
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''[[محەمەد حاجی وەلی]]'''
'''[[سلێمانی و گەنجینەی مرۆیی]]'''


پێشمەرگەو تێکۆشەری دێرینی کوردایەتی و کەسایەتی کۆمەڵایەتی گەرمیان
نووسینی: '''[[جەبار جەمال غەریب]]'''
[[پەڕگە:422921605 .jpg|وێنۆک]]
[[پەڕگە:15a1100921.jpg|وێنۆک]]
پیاوێكی كه‌ڵگه‌ت، سیما سپی، قۆز، شیكپۆش، هه‌ر له‌ بڕنه‌وی دارشووشه‌ ده‌چی.. چۆن بڕنه‌وی دارشووشه‌ی ئه‌ڵمانی ژماره‌ 17 له‌ شۆڕشی ئه‌یلولدا له‌ڕووی جوانی و نیشانه‌ ئه‌نگاوتن و له‌دووره‌وه‌ پێكان باوبوو، كاكه‌ حه‌مه‌ی وه‌لیش ئاوا له‌ناو شۆڕش و له‌ناو خه‌ڵكیشدا جوانخاس، به‌هه‌ڵوێست، به‌په‌رۆشی كوردایه‌تی بوو.


ئه‌و له‌ گوندی جڵه‌وگیره‌ی ناوچه‌ی عه‌للایی خانی كوردستانی رۆژهه‌ڵات ساڵی 1932 پێینایه‌ناو كه‌لاوه‌كانی ژیانه‌وه‌.. دواتر ماڵباته‌كه‌یان له‌و زێده‌ نامێنن و رووده‌كه‌نه‌وه‌ كوردستانی باشوور و له‌ گوندی '''[[حه‌وش كوڕو]]''' دا بنه‌وبارگه‌ ده‌خه‌ن.
سلێمانی و گەنجینەی مرۆیی
شار هەرچەند گەورە بێ، كە سامانی مرۆیی، یان چالاكی سامانی مرۆیی بچووك و كەم بێ، نابێتە شارێك لە مێژوودا، هەر وەك شارێك لە جوگرافیادا دەمێنێتەوە. شاری ناو جوگرافیاش تەنیا ئەو كاتە بوونی هەیە، كە لەسەر نەخشە بەدوایدا دەگەڕێی.


كه‌ سته‌می داگیركه‌ر هه‌بی و هه‌ڕه‌شه‌ له‌ چاره‌نووس بكری، خه‌ڵكیی ده‌سته‌وه‌ستان نابن، به‌ڵكو توێشووی گه‌شتێك هه‌ڵده‌گرن و له‌ناو پرۆسه‌ی سیاسی و حیزبایه‌تیدا هه‌وارێك ئاوه‌دانده‌كه‌نه‌وه‌.. حه‌مه‌ی وه‌لی له‌ 26 ساڵیدا په‌یوه‌ستده‌بی به‌ رێكخستنی پارتی دیموكراتی كوردستانه‌وه‌.. ئه‌و ده‌مه‌ عێراق كه‌وتبووه‌ دۆخێكی وه‌رچه‌رخانه‌وه‌، رژێمی كۆماری راگه‌یه‌نرابوو، په‌نجه‌ره‌یه‌ك به‌ڕووی ئازادی و ژیانێكی نوێدا كرابووه‌وه‌، به‌ڵام زۆری نه‌خایاند بۆ كورد بووه‌ شمڵی شه‌ڕ..
دەوڵەمەندیی '''[[سلێمانی]]''' لە سامان یان جوانتر بڵێین گەنجینەی مرۆیی و كارێكتەری داهێنەردا سنوورەكانی بڕیوە و بەردەوامیش لە برەودایە.


عه‌بدولكه‌ریم قاسم له‌هه‌موو هه‌نگاوه‌كانی به‌ڵێندان به‌ خه‌ڵكی پاشه‌كشه‌یكرد، ئه‌و دیموكراسییه‌ته‌ی چاوه‌ڕوانده‌كرا عێراق بكاته‌ وڵاتی خۆشیی و به‌هاری ژیان شه‌ڵاڵی ته‌پوتۆزی كۆنه‌په‌رستی كرایه‌وه‌، ته‌نیا ده‌سته‌ی پاشایه‌تی گۆڕا و باندێكیتر هاته‌سه‌ر حوكم، به‌ هێزی سه‌ربازیی په‌لاماری كوردستانی دا.. كوردیش بێوه‌ڵامنه‌بوو، رۆژی 11/9/1961 چووه‌ناو مێژووی شۆڕشگێڕیی كورده‌وه‌.. ئه‌وكاته‌ خه‌ڵكیی پێیانده‌وت هه‌رای '''[[دەربەندیخان]]'''.
داهێنەرەكانی شاری '''[[سلێمانی]]''' لە بواری ئەدەب و نووسیندا هیچیان كەمتر نییە، لە دامەزرێنەر و دروستكەرەكانی و تەواو لە ئاستی ئەوان یان بەرزتریشدا بوون.


حه‌مه‌ی وه‌لی ئه‌و ساڵه‌ بووه‌ پێشمه‌رگه‌.. وه‌كو كه‌سێكی دیار ده‌ركه‌وت، له‌ناو فه‌رمانده‌كانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی شۆڕشی ئه‌یلول ته‌نیا له‌گه‌ڵ یادبوو عه‌زیز قازیدا دۆستایه‌تی و تێكه‌ڵی هه‌بوو، تا پێش مردنی هه‌ركه‌ له‌ده‌ره‌وه‌ بهاتایه‌ته‌وه‌ سه‌ردانیده‌كرد.. زۆرتر له‌گه‌ڵ مامۆستا حیلمی عه‌لی شه‌ریف و شه‌هید عه‌لی عه‌سكه‌ری و مامۆستا عوله‌ما و كه‌مال مفتیدا نێوانی خۆشبوو.
نالی تا كۆتاییەكانی سەدەی نۆزدە بەوپەڕی شكۆوە ڕاستەوخۆ سەركردایەتیی وشە و داهێنان و شیعری كرد، هەر لە كۆتاییەكانی ئەو سەدەیەش و سەرەتای سەدەی بیستدا كۆمەڵێك بیرمەندی گەورە لەدایك بوون كە ئاڵای داهێنانیان بۆ ماوەیەكی زۆر بەدەسەتەوە گرت، گرینترینیان:


[[محەمەد حاجی وەلی|درێژەی بابەت]]
- مستەفا پاشای یامولكی (٢٥\١\ ١٨٦٦-- ٢٥ ئایاری ١٩٣٦ز)
 
- پیرەمێر (١٨٦٧ ---- ١\٥\١٩٥٠ز)
 
- ئەمین زەكی بەگ (١٨٨٠--٩\٧\١٩٤٨ز)
 
- تۆفیق وەهبی(١٨٩١ --١٩٨٤ز) و چەندانی دیكە.
 
لەپای ئەو ناوهێنانە، دەبێ لێرەوە تا قیامەت داوای لێبوردن لەو گەورە نووسەرانەی دیكە بكەم كە ناویانم نەهێناوە، ئاخر ناكرێ ناوی نەجمەدین مەلا نەهێنم و ویژدانیشم ئاسوودە بێ..
 
- هەر یەكێك لەو زاتانە جوانییەكی دیكەی بەو شارە بەخشیوە.
 
[[سلێمانی و گەنجینەی مرۆیی|درێژەی بابەت]]

وەک پێداچوونەوەی ‏٠٤:٥٤، ٢٨ی نیسانی ٢٠٢٤

سلێمانی و گەنجینەی مرۆیی

نووسینی: جەبار جەمال غەریب

15a1100921.jpg

سلێمانی و گەنجینەی مرۆیی شار هەرچەند گەورە بێ، كە سامانی مرۆیی، یان چالاكی سامانی مرۆیی بچووك و كەم بێ، نابێتە شارێك لە مێژوودا، هەر وەك شارێك لە جوگرافیادا دەمێنێتەوە. شاری ناو جوگرافیاش تەنیا ئەو كاتە بوونی هەیە، كە لەسەر نەخشە بەدوایدا دەگەڕێی.

دەوڵەمەندیی سلێمانی لە سامان یان جوانتر بڵێین گەنجینەی مرۆیی و كارێكتەری داهێنەردا سنوورەكانی بڕیوە و بەردەوامیش لە برەودایە.

داهێنەرەكانی شاری سلێمانی لە بواری ئەدەب و نووسیندا هیچیان كەمتر نییە، لە دامەزرێنەر و دروستكەرەكانی و تەواو لە ئاستی ئەوان یان بەرزتریشدا بوون.

نالی تا كۆتاییەكانی سەدەی نۆزدە بەوپەڕی شكۆوە ڕاستەوخۆ سەركردایەتیی وشە و داهێنان و شیعری كرد، هەر لە كۆتاییەكانی ئەو سەدەیەش و سەرەتای سەدەی بیستدا كۆمەڵێك بیرمەندی گەورە لەدایك بوون كە ئاڵای داهێنانیان بۆ ماوەیەكی زۆر بەدەسەتەوە گرت، گرینترینیان:

- مستەفا پاشای یامولكی (٢٥\١\ ١٨٦٦-- ٢٥ ئایاری ١٩٣٦ز)

- پیرەمێر (١٨٦٧ ---- ١\٥\١٩٥٠ز)

- ئەمین زەكی بەگ (١٨٨٠--٩\٧\١٩٤٨ز)

- تۆفیق وەهبی(١٨٩١ --١٩٨٤ز) و چەندانی دیكە.

لەپای ئەو ناوهێنانە، دەبێ لێرەوە تا قیامەت داوای لێبوردن لەو گەورە نووسەرانەی دیكە بكەم كە ناویانم نەهێناوە، ئاخر ناكرێ ناوی نەجمەدین مەلا نەهێنم و ویژدانیشم ئاسوودە بێ..

- هەر یەكێك لەو زاتانە جوانییەكی دیكەی بەو شارە بەخشیوە.

درێژەی بابەت