جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «عەلی مەردان»

ھێڵی ٨:

'''چەند وێستگەیەکی ژیانی هونەری عەلی مەردان: -

'''

عەلی مەردان خوێندنی لە تەکیەی کەرکووک و لەلای (مامۆستا ساڵح) دەست پێکردووە، هەر لەوێشەوە لەلای مامۆستای دەنگخۆش (مەلا ڕەئووف) فێری تەجویدی قورئان و هەندێک مەقاماتی کوردی و قۆڕیاتی تورکمانی بووە. پاش هەشت ساڵ شاری ~~کەرکووکی~~ بەجێهێشتووە و لەگەڵ خێزانەکەی چووە بۆ ناحیەی لەیلان.

عەلی مەردان خوێندنی لە تەکیەی [[کەرکووک]] و لەلای (مامۆستا ساڵح) دەست پێکردووە، هەر لەوێشەوە لەلای مامۆستای دەنگخۆش (مەلا ڕەئووف) فێری تەجویدی قورئان و هەندێک مەقاماتی کوردی و قۆڕیاتی تورکمانی بووە. پاش هەشت ساڵ شاری [[کەرکووک]]ی بەجێهێشتووە و لەگەڵ خێزانەکەی چووە بۆ ناحیەی [[لەیلان]].

لە ئەو ناحیەیەدا تەموورەژەنێکی بەتوانا بە ناوی (خدر بارام چاوەش) ناسیوە کە سوودێکی زۆری لێ وەرگرتووە بۆ مەقاماتی کوردی و یەکەم جار لەوەوە فێری مەقامی ئەڵڵاوەیسی بووە، بەڵام لە دواییدا کە چووە بۆ شاری بەغدا، مەقاماتی کوردی و فارسی و عەرەبی لە مامۆستایانی تری فارس و عەرەب و کوردەوە فێربووە و وەک شارەزایەک لە بواری مەقاماتی ناوچەکەدا جێگای خۆی کردووەتەوە.

ھێڵی ١٩:

ھێڵی ٢٠:

لە ساڵی 1936 عەلی مەردان، یەکەم قەوانی خۆی لە کۆمپانیای بەیزافۆنی کەسی ناوبراو تۆمار کردووە. ئەو هونەرمەندە لە ساڵی 1939 چووە ئێستگەی کوردی بەغدا، ڕادیۆی ئەو کاتە زۆر ساکار بوو، بەڵام تاکە ڕادیۆیەک بوو خەڵک بە تاسەوە گوێی لێ دەگرت. سەرەتا گۆرانییەکان تۆمار نەدەکران، بەڵکوو هەر بەشێوەی ڕاستەوخۆ لە ڕادیۆوە پەخش دەکرا. یەکەم جار مەقامی (ئای ئای) کە لقێکە لە مەقامی بەیات بەشێوەی باجەڵان گوتووە لەئێستگەی ڕادیۆی بەغدا.

ئەو زەمەنە (عەلی مەردان و تاهیر تۆفیق و ڕەسووڵ گەردی و حەسەنی جزیری و باکووری و نەسرین شێروان و محەمەد عارف جەزراوی) پێشەنگی هونەرمەندانی کورد بوون کە لە بەشە کوردییەکی ڕادیۆی بەغدا هەموویان وەک خێزانێک کاریان دەکرد، ئاواتیان بەرز بوونەوەی هونەر و مۆسیقای کوردی بوو. مامۆستا عەلی مەردان سەرقافڵەی هەموویان بوو.

ئەو زەمەنە (عەلی مەردان و [[تاهیر تۆفیق]] و [[ڕەسووڵ گەردی]] و [[حەسەنی جزیری]] و [[باکووری]] و [[نەسرین شێروان]] و [[محەمەد عارف جەزراوی]]) پێشەنگی هونەرمەندانی کورد بوون کە لە بەشە کوردییەکی ڕادیۆی بەغدا هەموویان وەک خێزانێک کاریان دەکرد، ئاواتیان بەرز بوونەوەی هونەر و مۆسیقای کوردی بوو. مامۆستا عەلی مەردان سەرقافڵەی هەموویان بوو.

مامۆستا عەلی مەردان لە چاوپێکەوتنێکدا سەبارەت بە ژیانی تایبەتی خۆی گوتوویەتی: بۆ گوزەرانی ژیانم، بە پای پەتی و سەری کۆتەوە، جووتیاریی و شوانی و گاوانیم کردووە. لە شاری بەغدا بووم بە هاوڕێی مورتەزاخانی ئەسفەهانی و ئەسغەری هەمەدانی و محەمەد سەعیدی سابڵاغی و زۆر شت لەوانەوە فێربووم، چل شەویش لەگەڵ سەید عەلی ئەسغەری کوردستانی یەکمان گرت و زۆر هونەرمەندانە پێکەوە ژیاین.

مامۆستا عەلی مەردان لە چاوپێکەوتنێکدا سەبارەت بە ژیانی تایبەتی خۆی گوتوویەتی: بۆ گوزەرانی ژیانم، بە پای پەتی و سەری کۆتەوە، جووتیاریی و شوانی و گاوانیم کردووە. لە شاری بەغدا بووم بە هاوڕێی مورتەزاخانی ئەسفەهانی و ئەسغەری هەمەدانی و محەمەد سەعیدی سابڵاغی و زۆر شت لەوانەوە فێربووم، چل شەویش لەگەڵ [[سەید عەلی ئەسغەری کوردستانی]] یەکمان گرت و زۆر هونەرمەندانە پێکەوە ژیاین.

عەلی مەردان لە ساڵی 1965دا چووەتە ئێران و لە ئێستگەی ڕادیۆی تاران و کرماشاندا چەندین مەقام و گۆرانی تۆمار کرد.

مۆسیقاژەنانی ئەو ڕۆژانەی ڕادیۆی کوردی تاران، کە زۆربەیان لە ئۆرکێسترای ئێرانیشدا ژەنیار بوون، وەک هونەرمەند مەزهەری خالقی گوتوویەتی کە: «لە دیداری یەکەم ڕۆژی ستۆدیۆی ڕادیۆدا، ئوستادەکانی مۆسیقاژەن لە سەرەتادا ڕەفتارێکیان نواند، وەک بڵێیت مامۆستا عەلی مەردان بە هەند وەرنەگرن، بەڵام تەنیا لە پاش یەک و دوو سەعاتێک تێگەیشتن کە بەرامبەر بە کەڵە زانیارێکی مەقامات وەستاون. بۆیە ئیتر لە سەرتاپای ڕۆژانی تۆمارکردنەکاندا بە وشەی (ئوستاد) کەمتر لەگەڵ عەلی مەردان نەدەدوان».

مۆسیقاژەنانی ئەو ڕۆژانەی ڕادیۆی کوردی تاران، کە زۆربەیان لە ئۆرکێسترای ئێرانیشدا ژەنیار بوون، وەک هونەرمەند [[مەزهەری خالقی]] گوتوویەتی کە: «لە دیداری یەکەم ڕۆژی ستۆدیۆی ڕادیۆدا، ئوستادەکانی مۆسیقاژەن لە سەرەتادا ڕەفتارێکیان نواند، وەک بڵێیت مامۆستا عەلی مەردان بە هەند وەرنەگرن، بەڵام تەنیا لە پاش یەک و دوو سەعاتێک تێگەیشتن کە بەرامبەر بە کەڵە زانیارێکی مەقامات وەستاون. بۆیە ئیتر لە سەرتاپای ڕۆژانی تۆمارکردنەکاندا بە وشەی (ئوستاد) کەمتر لەگەڵ عەلی مەردان نەدەدوان».

'''لە کەرکووکەوە چوو بۆ بۆکان بۆ فێربوونی مەقامێک!

'''لە کەرکووکەوە چوو بۆ [[بۆکان]] بۆ فێربوونی مەقامێک!

'''

خۆی لە دیدارێکی ڕادیۆییدا، گوتوویەتی: (بیستم لە مزگەوتێکی شاری بۆکان مەلا عەبدوڵڵا ناوێک هەیە جۆرە قەتارێک دەڵێت کە جیاوازی هەیە لەگەڵ ئەوەی ئێمەی گەرمیانی. ملی ڕێگەم گرت و بۆی چووم. لە بۆکان بە سۆراخ کردن مزگەوتەکە و مەلاکەم دۆزییەوە، ماوە و پاش ماوەیەک مەبەستی هاتنم پێ ڕاگەیاند. سەرەتا ملی نەدا و بەڵام پاشان بە باشی فێری کردم و سوپاسم کرد و گەڕامەوە.

خۆی لە دیدارێکی ڕادیۆییدا، گوتوویەتی: (بیستم لە مزگەوتێکی شاری [[بۆکان]] مەلا عەبدوڵڵا ناوێک هەیە جۆرە قەتارێک دەڵێت کە جیاوازی هەیە لەگەڵ ئەوەی ئێمەی گەرمیانی. ملی ڕێگەم گرت و بۆی چووم. لە بۆکان بە سۆراخ کردن مزگەوتەکە و مەلاکەم دۆزییەوە، ماوە و پاش ماوەیەک مەبەستی هاتنم پێ ڕاگەیاند. سەرەتا ملی نەدا و بەڵام پاشان بە باشی فێری کردم و سوپاسم کرد و گەڕامەوە.

'''کوردێک لە کۆنگرەی مۆسیقای عەرەبی لە قاهیرە

'''

سەبارەت بە کۆنگرەی مۆسیقای عەرەبی لە قاهیرە لە ساڵی 1932سازکراوە عەلی مەردان دەڵێت «مەسەلەی کوردبوونم و عەرەب نەبوونم کاری کردە سەر بەشداریکردنم لە کۆنگرەی یەکەمی عەرەبیدا، کە من وەک هونەرمەندێکی بواری گۆرانی و ئاواز لە ئەندامانی ئەو وەفدەی عێراق بووم و بەشداری کۆنگرەمان کرد. شانازی بوو بۆم کە لەو کۆنگرەیەدا بە زمانی کوردی ئاواز و مەقامی کورد جوان بە گوێی کەسانێکی هونەرمەند کە ئەسڵەن وشەی (کورد) یشیان نەبیستووە. من تەنیا کوردێک بووم لە ناو دەیان هونەرمەندی عەرەبیدا و کۆنگرەش بە قەدەر ئەوەی سیاسی بوو ئەوەندەش لە هونەرەوە دوور بوو و سەرپەرشتیارانی کۆنگرەکە دەیانویست پەراوێزم بخەن و زۆریشیان تەقەلادا مەقام و بەستەکانم بە عەرەبی بڵێم، بەڵام من ڕازی نەبووم و ئەوانیش ئەندام بوونی منیان بەتاڵ کردەوە».

ھێڵی ٤١:

ھێڵی ٤٦:

'''گۆرانی کۆڵان بە کۆڵان بۆ قەدەغەکرا؟

'''

گۆرانی کۆڵان بە کۆڵان... پێچەکەت لادە، لە سەرەتای دەرچوونی بۆ ماوەیەک قەدەغە کرا، لەبەر ئەوەی دیندارەکان دەیانگوت گوایە دژی حیجابە.

ئاوازی هەندێک لەگۆرانیەکانیشی چەند زمانێکی تر گوتراوانەتەوە و سوودیان لە ئاوازەکەی وەرگرتووە.

لەوانە گۆرانی (مامە گیانی مامە) هونەرمەندی بەناوبانگی تورکیا (ئیبراهیم تاتڵیساس) کردوویەتی بە تورکی (قەرە زیندان). وە گۆرانی (ئەم پەرچەم و ئەگریجە) کە هونەرمەندی بەناوبانگی ئێرانی (ئیرەج بەستامی) ئاوازی ئەم گۆرانیە بەناوبانگەی عەلی مەردانی گوتووەتەوە بە شیعری فارسی. هەروەها گۆرانی (ڕاستەی خیابان) کە هونەرمەند و قۆریاتبێژ (هابە) کردوویەتی بە تورکمانی.

لەوانە گۆرانی (مامە گیانی مامە) هونەرمەندی بەناوبانگی تورکیا (ئیبراهیم تاتڵیساس) کردوویەتی بە تورکی (قەرە زیندان). وە گۆرانی (ئەم پەرچەم و ئەگریجە) کە هونەرمەندی بەناوبانگی ئێرانی (ئیرەج بەستامی) ئاوازی ئەم گۆرانیە بەناوبانگەی عەلی مەردانی گوتووەتەوە بە شیعری فارسی. هەروەها گۆرانی (ڕاستەی خیابان) کە هونەرمەند و قۆریاتبێژ ([[هابە]]) کردوویەتی بە تورکمانی.

~~مەقامی «هیجران»ی دانا~~

عەلی مەردان شارەزای زۆربەی مەقامە کوردی و ڕۆژهەڵاتییەکان (شەرقیەکان) بووە. لەوانە (مەقامی ڕاست مەقامی بەیات، مەقامی سێگا، مەقامی حیجاز، مەقامی حوسێنی، مەقامی ئورفە، مەقامی مەنسووری، مەقامی صەبا).

~~کۆچی دوایی: -~~

عەلی مەردان مەقام زان و داهێنەری کورد، پاش نیو سەدە خزمەتی بێوچان بۆ ئاواز و گۆرانی کوردی، لە ڕۆژی 24-07-1981 کۆچی دوای کرد و لە گۆڕستانی شێخ محێدین هەر لە کەرکووک نێژرا.

عەلی مەردان شارەزای زۆربەی مەقامە کوردی و ڕۆژهەڵاتییەکان (شەرقیەکان) بووە. لەوانە (مەقامی ڕاست مەقامی بەیات، مەقامی سێگا، مەقامی حیجاز، مەقامی حوسێنی، مەقامی ئورفە، مەقامی مەنسووری، مەقامی صەبا). بەڵام ئەو توانی مەقامێکی نوێ دابنێت کە مەقامی «هیجران» بوو.

'''کۆچی دوایی: -

'''

عەلی مەردان مەقام زان و داهێنەری کورد، پاش نیو سەدە خزمەتی بێوچان بۆ ئاواز و گۆرانی کوردی، لە ڕۆژی 24-07-1981 لە بەغدا کۆچی دوای کرد و لە گۆڕستانی شێخ محێدین هەر لە [[کەرکووک]] نێژرا.

ھێڵی ١٧٢:

ھێڵی ١٨١:

'''حەسەن زیرەک چۆن باسی عەلی مەردانی کردووە؟

'''

هونەرمەند حەسەن زیرەک لە تۆمارێکی دەنگیدا باسی ئاشنایەتی خۆی هونەرمەندان دەگێڕێتەوە و لە بەشێکیدا دەڵێت: «ساڵەهای ساڵ مامۆستا عەلی مەردان، کە سەورەبو (مەبەستی شۆڕشی 14ی تەممووزی 1958) دەهات سەری لێ دەدام لە ئێران، عەلی مەردان بەرزە، زۆر بەرزە، کورد قەدری نازانێت، ئەمن قۆندەرەکانی دەخەمە سەر چاوم».

هونەرمەند [[حەسەن زیرەک]] لە تۆمارێکی دەنگیدا باسی ئاشنایەتی خۆی هونەرمەندان دەگێڕێتەوە و لە بەشێکیدا دەڵێت: «ساڵەهای ساڵ مامۆستا عەلی مەردان، کە سەورەبو (مەبەستی شۆڕشی 14ی تەممووزی 1958) دەهات سەری لێ دەدام لە ئێران، عەلی مەردان بەرزە، زۆر بەرزە، کورد قەدری نازانێت، ئەمن قۆندەرەکانی دەخەمە سەر چاوم».

@@ ھێڵی ٨: / ھێڵی ٨: @@
 '''چەند وێستگەیەکی ژیانی هونەری عەلی مەردان: -
 '''
-عەلی مەردان خوێندنی لە تەکیەی کەرکووک و لەلای (مامۆستا ساڵح) دەست پێکردووە، هەر لەوێشەوە لەلای مامۆستای دەنگخۆش (مەلا ڕەئووف) فێری تەجویدی قورئان و هەندێک مەقاماتی کوردی و قۆڕیاتی تورکمانی بووە. پاش هەشت ساڵ شاری کەرکووکی بەجێهێشتووە و لەگەڵ خێزانەکەی چووە بۆ ناحیەی لەیلان.
+عەلی مەردان خوێندنی لە تەکیەی [[کەرکووک]] و لەلای (مامۆستا ساڵح) دەست پێکردووە، هەر لەوێشەوە لەلای مامۆستای دەنگخۆش (مەلا ڕەئووف) فێری تەجویدی قورئان و هەندێک مەقاماتی کوردی و قۆڕیاتی تورکمانی بووە. پاش هەشت ساڵ شاری [[کەرکووک]]ی بەجێهێشتووە و لەگەڵ خێزانەکەی چووە بۆ ناحیەی [[لەیلان]].
 لە ئەو ناحیەیەدا تەموورەژەنێکی بەتوانا بە ناوی (خدر بارام چاوەش) ناسیوە کە سوودێکی زۆری لێ وەرگرتووە بۆ مەقاماتی کوردی و یەکەم جار لەوەوە فێری مەقامی ئەڵڵاوەیسی بووە، بەڵام لە دواییدا کە چووە بۆ شاری بەغدا، مەقاماتی کوردی و فارسی و عەرەبی لە مامۆستایانی تری فارس و عەرەب و کوردەوە فێربووە و وەک شارەزایەک لە بواری مەقاماتی ناوچەکەدا جێگای خۆی کردووەتەوە.
@@ ھێڵی ١٩: / ھێڵی ٢٠: @@
 لە ساڵی 1936 عەلی مەردان، یەکەم قەوانی خۆی لە کۆمپانیای بەیزافۆنی کەسی ناوبراو تۆمار کردووە. ئەو هونەرمەندە لە ساڵی 1939 چووە ئێستگەی کوردی بەغدا، ڕادیۆی ئەو کاتە زۆر ساکار بوو، بەڵام تاکە ڕادیۆیەک بوو خەڵک بە تاسەوە گوێی لێ دەگرت. سەرەتا گۆرانییەکان تۆمار نەدەکران، بەڵکوو هەر بەشێوەی ڕاستەوخۆ لە ڕادیۆوە پەخش دەکرا. یەکەم جار مەقامی (ئای ئای) کە لقێکە لە مەقامی بەیات بەشێوەی باجەڵان گوتووە لەئێستگەی ڕادیۆی بەغدا.
-ئەو زەمەنە (عەلی مەردان و تاهیر تۆفیق و ڕەسووڵ گەردی و حەسەنی جزیری و باکووری و نەسرین شێروان و محەمەد عارف جەزراوی) پێشەنگی هونەرمەندانی کورد بوون کە لە بەشە کوردییەکی ڕادیۆی بەغدا هەموویان وەک خێزانێک کاریان دەکرد، ئاواتیان بەرز بوونەوەی هونەر و مۆسیقای کوردی بوو. مامۆستا عەلی مەردان سەرقافڵەی هەموویان بوو.
+ئەو زەمەنە (عەلی مەردان و [[تاهیر تۆفیق]] و [[ڕەسووڵ گەردی]] و [[حەسەنی جزیری]] و [[باکووری]] و [[نەسرین شێروان]] و [[محەمەد عارف جەزراوی]]) پێشەنگی هونەرمەندانی کورد بوون کە لە بەشە کوردییەکی ڕادیۆی بەغدا هەموویان وەک خێزانێک کاریان دەکرد، ئاواتیان بەرز بوونەوەی هونەر و مۆسیقای کوردی بوو. مامۆستا عەلی مەردان سەرقافڵەی هەموویان بوو.
-مامۆستا عەلی مەردان لە چاوپێکەوتنێکدا سەبارەت بە ژیانی تایبەتی خۆی گوتوویەتی: بۆ گوزەرانی ژیانم، بە پای پەتی و سەری کۆتەوە، جووتیاریی و شوانی و گاوانیم کردووە. لە شاری بەغدا بووم بە هاوڕێی مورتەزاخانی ئەسفەهانی و ئەسغەری هەمەدانی و محەمەد سەعیدی سابڵاغی و زۆر شت لەوانەوە فێربووم، چل شەویش لەگەڵ سەید عەلی ئەسغەری کوردستانی یەکمان گرت و زۆر هونەرمەندانە پێکەوە ژیاین.
+مامۆستا عەلی مەردان لە چاوپێکەوتنێکدا سەبارەت بە ژیانی تایبەتی خۆی گوتوویەتی: بۆ گوزەرانی ژیانم، بە پای پەتی و سەری کۆتەوە، جووتیاریی و شوانی و گاوانیم کردووە. لە شاری بەغدا بووم بە هاوڕێی مورتەزاخانی ئەسفەهانی و ئەسغەری هەمەدانی و محەمەد سەعیدی سابڵاغی و زۆر شت لەوانەوە فێربووم، چل شەویش لەگەڵ [[سەید عەلی ئەسغەری کوردستانی]] یەکمان گرت و زۆر هونەرمەندانە پێکەوە ژیاین.
 عەلی مەردان لە ساڵی 1965دا چووەتە ئێران و لە ئێستگەی ڕادیۆی تاران و کرماشاندا چەندین مەقام و گۆرانی تۆمار کرد.
-مۆسیقاژەنانی ئەو ڕۆژانەی ڕادیۆی کوردی تاران، کە زۆربەیان لە ئۆرکێسترای ئێرانیشدا ژەنیار بوون، وەک هونەرمەند مەزهەری خالقی گوتوویەتی کە: «لە دیداری یەکەم ڕۆژی ستۆدیۆی ڕادیۆدا، ئوستادەکانی مۆسیقاژەن لە سەرەتادا ڕەفتارێکیان نواند، وەک بڵێیت مامۆستا عەلی مەردان بە هەند وەرنەگرن، بەڵام تەنیا لە پاش یەک و دوو سەعاتێک تێگەیشتن کە بەرامبەر بە کەڵە زانیارێکی مەقامات وەستاون. بۆیە ئیتر لە سەرتاپای ڕۆژانی تۆمارکردنەکاندا بە وشەی (ئوستاد) کەمتر لەگەڵ عەلی مەردان نەدەدوان».
+مۆسیقاژەنانی ئەو ڕۆژانەی ڕادیۆی کوردی تاران، کە زۆربەیان لە ئۆرکێسترای ئێرانیشدا ژەنیار بوون، وەک هونەرمەند [[مەزهەری خالقی]] گوتوویەتی کە: «لە دیداری یەکەم ڕۆژی ستۆدیۆی ڕادیۆدا، ئوستادەکانی مۆسیقاژەن لە سەرەتادا ڕەفتارێکیان نواند، وەک بڵێیت مامۆستا عەلی مەردان بە هەند وەرنەگرن، بەڵام تەنیا لە پاش یەک و دوو سەعاتێک تێگەیشتن کە بەرامبەر بە کەڵە زانیارێکی مەقامات وەستاون. بۆیە ئیتر لە سەرتاپای ڕۆژانی تۆمارکردنەکاندا بە وشەی (ئوستاد) کەمتر لەگەڵ عەلی مەردان نەدەدوان».
-'''لە کەرکووکەوە چوو بۆ بۆکان بۆ فێربوونی مەقامێک!
+'''لە کەرکووکەوە چوو بۆ [[بۆکان]] بۆ فێربوونی مەقامێک!
 '''
-خۆی لە دیدارێکی ڕادیۆییدا، گوتوویەتی: (بیستم لە مزگەوتێکی شاری بۆکان مەلا عەبدوڵڵا ناوێک هەیە جۆرە قەتارێک دەڵێت کە جیاوازی هەیە لەگەڵ ئەوەی ئێمەی گەرمیانی. ملی ڕێگەم گرت و بۆی چووم. لە بۆکان بە سۆراخ کردن مزگەوتەکە و مەلاکەم دۆزییەوە، ماوە و پاش ماوەیەک مەبەستی هاتنم پێ ڕاگەیاند. سەرەتا ملی نەدا و بەڵام پاشان بە باشی فێری کردم و سوپاسم کرد و گەڕامەوە.
+خۆی لە دیدارێکی ڕادیۆییدا، گوتوویەتی: (بیستم لە مزگەوتێکی شاری [[بۆکان]] مەلا عەبدوڵڵا ناوێک هەیە جۆرە قەتارێک دەڵێت کە جیاوازی هەیە لەگەڵ ئەوەی ئێمەی گەرمیانی. ملی ڕێگەم گرت و بۆی چووم. لە بۆکان بە سۆراخ کردن مزگەوتەکە و مەلاکەم دۆزییەوە، ماوە و پاش ماوەیەک مەبەستی هاتنم پێ ڕاگەیاند. سەرەتا ملی نەدا و بەڵام پاشان بە باشی فێری کردم و سوپاسم کرد و گەڕامەوە.
 '''کوردێک لە کۆنگرەی مۆسیقای عەرەبی لە قاهیرە
 '''
 سەبارەت بە کۆنگرەی مۆسیقای عەرەبی لە قاهیرە لە ساڵی 1932سازکراوە عەلی مەردان دەڵێت «مەسەلەی کوردبوونم و عەرەب نەبوونم کاری کردە سەر بەشداریکردنم لە کۆنگرەی یەکەمی عەرەبیدا، کە من وەک هونەرمەندێکی بواری گۆرانی و ئاواز لە ئەندامانی ئەو وەفدەی عێراق بووم و بەشداری کۆنگرەمان کرد. شانازی بوو بۆم کە لەو کۆنگرەیەدا بە زمانی کوردی ئاواز و مەقامی کورد جوان بە گوێی کەسانێکی هونەرمەند کە ئەسڵەن وشەی (کورد) یشیان نەبیستووە. من تەنیا کوردێک بووم لە ناو دەیان هونەرمەندی عەرەبیدا و کۆنگرەش بە قەدەر ئەوەی سیاسی بوو ئەوەندەش لە هونەرەوە دوور بوو و سەرپەرشتیارانی کۆنگرەکە دەیانویست پەراوێزم بخەن و زۆریشیان تەقەلادا مەقام و بەستەکانم بە عەرەبی بڵێم، بەڵام من ڕازی نەبووم و ئەوانیش ئەندام بوونی منیان بەتاڵ کردەوە».
@@ ھێڵی ٤١: / ھێڵی ٤٦: @@
 '''گۆرانی کۆڵان بە کۆڵان بۆ قەدەغەکرا؟
 '''
 گۆرانی کۆڵان بە کۆڵان... پێچەکەت لادە، لە سەرەتای دەرچوونی بۆ ماوەیەک قەدەغە کرا، لەبەر ئەوەی دیندارەکان دەیانگوت گوایە دژی حیجابە.
 ئاوازی هەندێک لەگۆرانیەکانیشی چەند زمانێکی تر گوتراوانەتەوە و سوودیان لە ئاوازەکەی وەرگرتووە.
-لەوانە گۆرانی (مامە گیانی مامە) هونەرمەندی بەناوبانگی تورکیا (ئیبراهیم تاتڵیساس) کردوویەتی بە تورکی (قەرە زیندان). وە گۆرانی (ئەم پەرچەم و ئەگریجە) کە هونەرمەندی بەناوبانگی ئێرانی (ئیرەج بەستامی) ئاوازی ئەم گۆرانیە بەناوبانگەی عەلی مەردانی گوتووەتەوە بە شیعری فارسی. هەروەها گۆرانی (ڕاستەی خیابان) کە هونەرمەند و قۆریاتبێژ (هابە) کردوویەتی بە تورکمانی.
+لەوانە گۆرانی (مامە گیانی مامە) هونەرمەندی بەناوبانگی تورکیا (ئیبراهیم تاتڵیساس) کردوویەتی بە تورکی (قەرە زیندان). وە گۆرانی (ئەم پەرچەم و ئەگریجە) کە هونەرمەندی بەناوبانگی ئێرانی (ئیرەج بەستامی) ئاوازی ئەم گۆرانیە بەناوبانگەی عەلی مەردانی گوتووەتەوە بە شیعری فارسی. هەروەها گۆرانی (ڕاستەی خیابان) کە هونەرمەند و قۆریاتبێژ ([[هابە]]) کردوویەتی بە تورکمانی.
-مەقامی «هیجران»ی دانا
-عەلی مەردان شارەزای زۆربەی مەقامە کوردی و ڕۆژهەڵاتییەکان (شەرقیەکان) بووە. لەوانە (مەقامی ڕاست مەقامی بەیات، مەقامی سێگا، مەقامی حیجاز، مەقامی حوسێنی، مەقامی ئورفە، مەقامی مەنسووری، مەقامی صەبا).
-کۆچی دوایی: -
-عەلی مەردان مەقام زان و داهێنەری کورد، پاش نیو سەدە خزمەتی بێوچان بۆ ئاواز و گۆرانی کوردی، لە ڕۆژی 24-07-1981 کۆچی دوای کرد و لە گۆڕستانی شێخ محێدین هەر لە کەرکووک نێژرا.
+عەلی مەردان شارەزای زۆربەی مەقامە کوردی و ڕۆژهەڵاتییەکان (شەرقیەکان) بووە. لەوانە (مەقامی ڕاست مەقامی بەیات، مەقامی سێگا، مەقامی حیجاز، مەقامی حوسێنی، مەقامی ئورفە، مەقامی مەنسووری، مەقامی صەبا). بەڵام ئەو توانی مەقامێکی نوێ دابنێت کە مەقامی «هیجران» بوو.
+'''کۆچی دوایی: -
+'''
+عەلی مەردان مەقام زان و داهێنەری کورد، پاش نیو سەدە خزمەتی بێوچان بۆ ئاواز و گۆرانی کوردی، لە ڕۆژی 24-07-1981 لە بەغدا کۆچی دوای کرد و لە گۆڕستانی شێخ محێدین هەر لە [[کەرکووک]] نێژرا.
@@ ھێڵی ١٧٢: / ھێڵی ١٨١: @@
 '''حەسەن زیرەک چۆن باسی عەلی مەردانی کردووە؟
 '''
-هونەرمەند حەسەن زیرەک لە تۆمارێکی دەنگیدا باسی ئاشنایەتی خۆی هونەرمەندان دەگێڕێتەوە و لە بەشێکیدا دەڵێت: «ساڵەهای ساڵ مامۆستا عەلی مەردان، کە سەورەبو (مەبەستی شۆڕشی 14ی تەممووزی 1958) دەهات سەری لێ دەدام لە ئێران، عەلی مەردان بەرزە، زۆر بەرزە، کورد قەدری نازانێت، ئەمن قۆندەرەکانی دەخەمە سەر چاوم».
+هونەرمەند [[حەسەن زیرەک]] لە تۆمارێکی دەنگیدا باسی ئاشنایەتی خۆی هونەرمەندان دەگێڕێتەوە و لە بەشێکیدا دەڵێت: «ساڵەهای ساڵ مامۆستا عەلی مەردان، کە سەورەبو (مەبەستی شۆڕشی 14ی تەممووزی 1958) دەهات سەری لێ دەدام لە ئێران، عەلی مەردان بەرزە، زۆر بەرزە، کورد قەدری نازانێت، ئەمن قۆندەرەکانی دەخەمە سەر چاوم».

جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «عەلی مەردان»

مێنۆی ڕێدۆزی

گەڕان