ئەمین ئەڤداڵ

د.: ئەمین ئەڤداڵ ( Emînê Evdal)

لە ساڵی 1906 لە گوندی یەمەنچایرێ (Yemançayîrê) سەر بە قەرس لەدایکبووە.

ئەمین ئەڤداڵ منداڵیکی پچووک دەبێت کاتێک دایک و باوکی گیانیان لە دەستداوە. هەر بەوهۆیەوە ، لە خانەی بێسەرپەرشتان وەرگیراوە و گەورە بووە.

ساڵی 1924 خانەی بێسەرپەرشتان بەجێدەهێڵێت و گەشت دەکات بۆ تفلیس، لە تفلیس لە قوتابخانەی کرێکاران خوێندوویەتی.

لە ساڵی1926 لە تفلیسەوە گەڕایەوە بۆ گوندە کوردنشینەکانی ئەرمینیا بۆ کاری مامۆستا

ساڵی 1931 چووەتە کۆلێژی ئاداب لە زانکۆی یەریڤان

ساڵی 1937 لە کۆلێژی ئاداب لە زانکۆی یەریڤان دەرچووە

ساڵی 1944 بڕوانامەی دکتۆرای بەدەستهێناوە، تێزەکەی بەناونیشانی "ژنانی کورد و خێزان - لێکۆڵینەوەیەکی مێژوویی" بووە.

خاوەنی دەیان کتێبە بە زمانەکانی کوردی، ئەرمەنی و ڕووسی

لە نێو بەرهەمە کوردیەکانیدا باسی دەکەین:

• 1- فێرکردنی زمانی کوردی تا پۆلی چوارەم. ساڵی 1933
• 2- فێرکردنی زمانی کوردی تا پۆلی پێنجەم. ساڵی 1934
• 3- فێرکردنی زمانی کوردی تا پۆلی شەشەم. ساڵی1937
• 4- تۆڵەکردنەوە لە نێو کورددا - لێکۆڵینەوەیەک. لە ساڵی 1952 دا
• 5- ژنانی کورد و خێزان - لێکۆڵینەوەیەکی مێژوویی. لە ساڵی 1944
• 6- فۆلکلۆری کوردی. لە ساڵی 1936

لە 22ی ئەیلولی1964 کۆچی دوایی کرد، خوای گەورە ڕەحمەتی لێ بێت.

........

ئەڤداڵ (1906-1964) نووسەر و زمانزان و شاعیری کورد بوو. لە گوندی یامانچەیر لە نزیک شاری قارس کە لەو کاتەدا لە ژێر دەسەڵاتی ڕووسیادا بوو، لەدایک بووە. لە ئەنجامی شەڕی تورک و ئەرمەن، ئەو گوندە وێران بوو و ئەمین خێزانەکەی لەدەستدا. لە ساڵی 1924 لە قوتابخانەی کرێکاران لە شاری تیفلیس خوێندوویەتی و لە ساڵی 1926 لە گوندەکانی ئێزدیەکانی دەوروبەری ناوچەی چیای ئێلێگز دەستی بە وانەوتنەوە کردووە. لە ساڵی 1931 لە بەشی زمانەوانی زانکۆی یەریڤان دەبێتە خوێندکار و لەو ساڵەدا لە ڕۆژنامەی کوردی ڕیا تازە دەستی بە کارکردن کردووە. یەکەمین کتێبی کوردی بە ناوی کاسم و تۆسین لە ساڵی 1924دا چاپ و بڵاو کردەوە.

لە ماوەی ساڵانی 1933-1937دا بەشێک لە کتێبەکانی لەسەر فێرکردنی زمانی کوردی چاپ کردووە. ساڵی 1944 دیراسەی ڕۆڵی ژنانی لە بنەماڵەی نەریتی کورددا کردووە و تێزی دکتۆرای تەواو کردووە. لە ساڵی ١٩٥٩ لە لقی ڕۆژهەڵاتناسی لە ئەکادیمیای زانستەکانی ئەرمینیا دامەزراوە و لە ساڵی 1960 لەلایەن پەرلەمانی ئەرمینیا نازناوی مامۆستای کارمەندی پێبەخشراوە.

هەندێک وتار و کتێبی به زمانه کانی تری وه ک ئه ڕمه نی و ڕووسی بڵاو کردووه ته وه ، به تایبه تی کتێبه کانی گولیزه ڕ (1956)، چیرۆکه کانی گه لی کورد (1957) و بیهارا ئیولین که به زمانی ئه ڕمه نی نووسیویه تی. دەوڵەتی ئەرمەن بۆ ڕێزگرتن لە خزمەتەکەی، ناوی قوتابخانەی کوردی لە گوندی قوندێساز (چەند ساڵێک لەوێ وانەبێژ بووە) بە ناوی ئەوەوە ناوناوە.

کتێبەکانی

• کاسیم و تۆسین، کۆمەڵە کورتە چیرۆکێک، ١٩٢٤.کتێبی
• زمانی کوردی بۆنا کۆما چارە، ١٩٣٣.کتێبی
• زمانی کوردی بۆنا کۆما پێنجا، ١٩٣٤.بیهار
• ، کۆمەڵە شیعرێک، ١٩٣٥.کتێبی
• زمانی کوردی بۆنا دێرکسانە چارە، 1936.
• میتۆدۆلۆژیای فێرکردنی خوێندنەوە و نووسین، 1936.
• فۆلکلۆری کورمانجە، لەگەڵ هێجیی سیندی، 644 لاپەڕە، 1936.
• میتۆدۆلۆژی زمانی کورمانجی، 1937.
• کتێبی زمانی کرمانجی، بۆنا دێرخانە سێشا، لەگەڵ کاسم جەلیل، 1937 .تۆڵەی
• خوێن لە نێو کوردداداکان و هێنانی پاشماوەکانی بۆ ئەرمینیا یەکێتی سۆڤیەت، ١٩٥٢.کوردەکانی
• ئەرمینیای سۆڤیەت، ١٩٥٣.گولیزەر
• ، بە زمانی ئەرمەنی، ١٩٥٦.ناوی
• باوکی کوردانی ئەرمەنستان لە سەدەی نۆزدەهەمدا، ١٩٥٧.کوردەکانی
• … پیشکۆڤکاز، ١٩٥٧.چیرۆکەکانی
• گەلی کورد، بە زمانی ئەرمەنی، ١٩٥٧.فەرهەنگی
• ڕێنووسی کوردی، ١٩٥٨.