کاکەمەم بۆتانی

کاکەمەم بۆتانی ناوی تەواوی سلێمان فەخری سامییە و لە ساڵی 1937 لە کۆیە لەدایکبووە.

سلێمان فەخری سامی ناسراو بە کاکەمەم بۆتانی لە 10-1-1937 لە شاری (کۆیە) لە دایک بووە. باپیری خەڵکی جزیری ناوچەی بۆتانی باکووری کوردستان بووە.

باوکی لەسەر کوردایەتی بۆ گوندی (هەرتەل) دوورخراوەتەوە لە ساڵی (1948) کۆچی دوایی کردووە.

لە تەمەنی 10 ساڵیەوە خاڵوانی بەخێویان کردووە. خوێندنی سەرەتایی لە (هەرتەل) و (کۆیە) و (سلێمانی)، خوێندنی سانەوی لە (کەرکووک) و خوێندنی (زانکۆ) لە (بەغدا) تەواو کردووە.

(داوانزە) ساڵێک سەرکردەیەکی یەکێتی قوتابیانی کوردستان بووە.

(دە) سالێکیش ئەندامی پارتی دیموکراتی کوردستان بووە تا پلەی ئەندامی لقیش چووە. لەکەرتبوونی پارتی ساڵی (1964) وازی لە پارتایەتی هێناوە. وەک کوردێکی سەربەخۆ و ئازاد لە خزمەتی بزووتنەوەی رزگاریخوازی کوردستاندا بووە.

زۆربەی بەرهەمە ئەدەبییەکانیشی لە بەرژەوەندی کوردایەتی و خەباتی چینە چەوساوەکاندا بووە.

یەکەم چیرۆکی لەساڵی (1957)، یەکەم چیرۆکی لە گۆڤاری ھەتاوی گیوی موکریانی بڵاوکردۆتەوە. بە رای هەندێ رەخنەگر سیمایەکی نوێی پێوە دیار بووە.

ساڵ و نیوێک لەسوپای عێراقی ئەفسەری یەدەگ بووە دوو جارش بۆتە پێشمەرگەی لەشکری شۆڕشگێری کوردستان (1964-1966) و (1974-1975).

لە ساڵی (1968)ـەوە بە یارمەتی هەندێ ئەدیبی کوردی بەغدا، خەریکی دروستکردنی رێکخراوێکی ئەدەبی بووە. تا لە (10-2-1970) بە شێوەی رەسمی یەکێتی نووسەرانی کوردی دامەزراند.

لەتەک چوار ئەدیبی لاویتر بانگەوازی (ڕوانگە) یان بڵاوکردەوە. کەوەک رێبازێکی نوێی ئەدەبی کوردی سەیر دەکرێت.

لە ساڵی (1971) دا لەگەڵ (30) سی ئەدێبیک، دژی بیروباوڕی کۆنە پەرست و چەوت وەستان پشگیری سەربەستی ئافرەتیان کرد. بانگەوازی (ئەی قەڵەمە نەترسەکان یەکگرن) یان بڵاوکردەوە خەریکبوو سەری هەر پێنج ئەدیبی روانگەی تێبچێت.

دوایی نوچدانی بزووتنەوەی رزگاریخوزاری کوردستان ساڵی (1975) گەڕایەوە لە دەزگا و بڵاوکراوەکانی راگەیاندنی حکوومەتی بەعسی عەرەبی عێراقی دوور کەوتەوە بەرهەمی ئەدەبی تێدا بڵاونەکردەوە. دژی پلانی هەڵوەشاندنەوەی یەکێتی نووسەرانی کورد وەستا. نەبووە ئەندامی یەکێتی ئەدیب و نووسەرانی عێراقیش.

(بیست) ساڵێک لە بەڕێوەبەرایەتیەکانی دارستان (ئەندازیاری کشتوکاڵ) بووە. کە زۆریان بۆ هێنا (تەتەوع) بکا و بچێتە ناو (سوپای میللی) خۆی خانەنشین کرد خەریکی کاروکاسبی بوو.

لە (1993) وە تا (2000) بۆ ماوەی (حەوت) ساڵ بووە (ڕاوێژکاری رووناکبیری) لە وەزارەتی رۆشنبیری حکوومەتی هەرێمی کوردستان.

ساڵی (2000) حکوومەتی (سوید) ئیقامەی پێ دا؛ سەرۆکی یەکێتی نووسەرانی کورد و ئەندامی یەکێتی ئەدیبانی سوید و ئەندامی رێکخراوی ئاشتی خێرخوازی بوو.

خاوەنی دەیان خەڵاتی رێزلێنان و پێزانینە لەناوەوە و دەرەوەی کوردستان.

سەرەتایی چیرۆکنووسینی رێبازی (ریالیستی) گرتووە بەرەو رێبازی (ریالیستی رەخنەگرانە) چووە. لە ناوەڕاستی (حەفتاکانەوە) ریالیستی رەمزی کردۆتە رێباز. رۆمانەکانی (ریالیستی سیحری) بە خۆیەوە دەگرێ.

لە ژیانی خێزانیشی هاوسەرگێری لەگەڵ خاڵۆزای خۆی (نازەنین تاهیر مستەفا) کردووە و خاوەنی دوو کچ و کوڕێکە؛ سکاڵا و ئاڵا و باڵا. خاوەنی چوار نەوەیشە؛ بریا و یارا و بارین و بانە.

کتێبە چاپکراوەکانی:

• کۆمەڵە چیرۆک و کورتیلە چیرۆک :
• بوومەلەرزە لە گۆمی مەندا- بەغدا 1969
• سمکۆڵی ئەهریمەن – سلێمانی 197
• بازنە – هەولێر 1979
• خەرەندی مەرگ – هەولێر 1992
• گڵکۆی پەنگەران – هەولێر 2007

نۆڤڵ و رۆمان:

• درز – هەولێر 1997
• کەوشەنی پەیکەر تاشێکیتر – سلێمانی 2003
• میری ئاوایی وەرزێر – هەولێر 2007
• وازیەکانی ڕەشەگۆم – هەولێر 2011

پەخشانەشیعری شیوەن:

• هۆ – تاکە برا – رانیە 2003

مێژووی سیاسی:

لە دوو تۆڵی یاد داشتی شاردا – چاپخانەی پێشمەرگە 1984 بە نازناوی (علی خالید حەمید) دوو جاریش لە سلێمانی لەچاپ دراوەتەوە. تورکمانی کوردستانی باشوور – بە نازناوی (سامی فخری) سلێمانی 2002

ژیاننامە:

• 1 – کاکی کاکان – هەولێر 1997
• 2 – کاکە بلە. لەیاد من – سلێمانی 2007
• 3 – کاکی کاکان لەیادەوەری هاوەڵانیدا بەرگی دووەم – هەولێر 2017
• 4 – کاکی کاکان لەیادەوەری هاوەڵانیدا بەرگی سێیەم – هەولێر 2017
• 5 – هەڤاڵ مێروولە نەبەزێکی گۆر بزر – هەولێر 2021

بیرەوەری و بەسەرهاتی نووسەر:

• 1- کاکەمەمێکی تر – سلێمانی 2003
• 2- ژانە رێیە خۆڵەمێشیەکان – سلێمانی 2007
• 3- بەهاڕێزان – سلێمانی 2008

ئابووری و ئاماری:

• دارەبەن لە پارێزگای سلێمانی – بەغدا 1985
• بەرهەمی رۆژانەی کرێکارانی نەمامگای دارستان – هەولێر 1981.
• دارستانی کوردستانی باشوور – هەولێر
• نەوتی کوردستانی باشوور لەساڵانی 1891 تا 1925 – هەولێر 2015