پەرتەو کرماشانی

ناوی تەواوی عەلی ئەشرەف نەوبەتی ناسراو بە پەرتەو کرماشانی لە 29-09-1931 لە شاری کرماشان لە دایکبووە.

پەرتەو کرماشانی کوڕی ئەسەدووڵڵا لە 29-09-1931ی زایینی (6ی ڕەزبەری 1310ی ھەتاوی) لە گەڕەکی بەرزەدەماخی کرماشان لە دایک بوو و ھەر لەو شارەش خوێندنی تەواو کردووە.

بابەگەورەی عەلی ئەشرەف لە کوردەکانی بەختیاری بوو کە لە سەردەمی حکومەتی بەھرام میرزای موعیزەددەولە ھاتبوون بۆ کرماشان.

ھەر لە منداڵییەوە لە ڕێگای بنەماڵەکەی لەگەڵ ئەدەب ئاشنا بووە.

جگە لە شیعرەکانی ھەروەھا کەسایەتییەکەی پەرتەو کرماشانیش زۆر بووەتە جێگای سەرنجی خەڵکی ناوچە و بەردەنگەکانی.

شیعر

پەرتەو کرماشانی بە دوو زمانی کوردی و فارسی خاوەنی بەرھەمە و زیاتر لە 3000 بەیت شێعری ھەیە؛ ھەرچەندە ڕێژەی شیعرە فارسییەکانی زیاترن بەڵام ئەو شیعرە کوردییانەی کە ھۆنیویەتەوە لە ئاستێکی بەرز دان و لەناو ئەدەبی کوردیدا خاوەن پێگەیەکی تایبەتن.

عەلی ئەشرەف نەوبەتی بە زاراوەی کوردیی خوارین شیعر دەڵێت و حەول دەدات پاراو بنووسێ و لە شیعرە کوردییەکانیدا وشەی فارسی دەرھاوێژێ.

بەرھەمەکانی پەرتەو کێشی عەرووزییان ھەیە و زۆربەی قاڵبەکانی تاقی کردووەتەوە، بەڵام لە غەزەلدا زۆر لێھاتوویە. کاکڵی شیعرەکانیشی ئەوین و خۆشەویستی و ھەستی نەتەوەییە.

ھۆنراوەکانی پەرتەو کرماشانی بە ڕواڵەت کلاسیکن بەڵام زمان و ناوەرۆکیان تازە و سەردەمیانەیە و لەگەڵ مرۆڤی ئەمڕۆیی دەدوێن.

بەرھەمەکان

کووچە باغیھا (سەرجەم ھونراوەکانی عەلی ئەشرەف نەوبەتی لە توێی کتێبێکدا بە یارمەتی (محەممەد عەلی سوڵتانی) و خەتی (فەریبا مەقسوودی) بڵاو بوونەتەوە).

ئەم کۆمەڵە شیعرە بۆ چوارەمین جار لە ساڵی 1396 (2017) لە چاپ دراوەتەوە.

نموونەی شیعری

شیعری بەناوبانگی ئەرمەنی بەرھەمی پەرتەو کرماشانییە، کە لەلایەن زۆریەک لە گۆرانیبێژان بەتایبەت حەمید حەمیدییەوە کراوەتە بە گۆرانی:

ئاوارەگەێ بێچارەگەێ بێخانمانم ئەرمەنی

ماڵد نیەزانم ھا لە کوو، ڕووح و ڕەوانم ئەرمەنی

شیرن زوانم ئەرمەنی، دەردت وەگیانم ئەرمەنی

ترسم وەگەردم تا نەکەی، بۊشی بچوو، دەر وانەکەی

ئمجا م دی دیوانەگەێ، ئاگر وەگیانم ئەرمەنی

ت باو موسڵمانی بکە، لەی گەورە مێمانی بکە

ھەرچی کە خوەد زانی بکە، م ناتەوانم ئەرمەنی

بێخوەد ئەڕا ترسی؟ خوەمم، قورسە دەمم، خاترجەمم

مانگەشەوە، سایەێ خوەمە ھا شان وەشانم ئەرمەنی

نەۊش ئەوقەرە چشتی نییە، دەر واکە بارم کەفتییە

ھەر یەی چکە نەزری بکە، تەڕ بوو زوانم ئەرمەنی

ئەر یەی کەسی لە دشمەنی پرسییە لە کوورە سەنی

وەگیان ھەرچی کافرە، ئۆشم نیەزانم ئەرمەنی

لە خوەسە ئاگر گردمە، ڕێ ماڵدان گوم کردمە

ئەر مردمیشم مردمە، مشتی سوخانم ئەرمەنی

پشتم لە بار دەرد و خەم شکیا نیەزانم چە بکەم

دەردم یەسە لە ماڵ خوەم بێخانمانم ئەرمەنی

ڕووژ و شەوم جوور یەکە، دەر واکە نەومیدم نەکە

ئاخر وە ناشەڕ تازە م جایەڵ جوانم ئەرمەنی

دەر واکە زۊتر "پەرتە"وە، مێمانەگەێ ئاخر شەوە

یەی شۊشە لەو بەد مەسەوە، پڕ کە بزانم ئەرمەنی