مەحموود عوسمان سۆرانی
مەحموود عەلی عوسمان ناسراو بە دکتۆر مەحموود عوسمان سۆرانی لە ساڵی 1938 لە شارۆچکەی پێنجوێن دایکبووی سیاسەتوانی ناوداری کوردە.
لە زانکۆی بەغداد کۆلیژی پزیشکی تەواو کردووە بە پلەی یەکەم، و نازناوی دکتۆریی ھەڵگرتووە، لە تەمەنی ١٨ ساڵییەوە دەستی کردوەو بە کاری سیاسی، و پەیوەندی کردووە بەھێزی ڕزگاریخوازی کوردەوە.
چەندین نووسراو و بڵاوکراوەی ھەیە، لە شۆڕشی نوێی کوردستان، بەتایبەتی لە باشووری کوردستان ڕۆڵی بەرچاوی ھەبووە و خاوەنی کەسایەتییەکی بەھێزە.
ھەنووکە وەکو کەسایەتییەکی سەربەخۆ لە لیستی ھاوپەیمانی کوردستاندا ئەندامی ئەنجومەنی نیشتمانی عێراقە. خاوەنی پێنج کچ و سێ کوڕە.
- ١٩٥٤ پەیوەندی کردوە بە ھێزی ڕزگاریخوازانەوە و دەستی کردووە بە کوردایەتی.
- ١٩٥٦ لە کاتی خوێندنی کۆلێژی پزیشکی لە بەغدا، بووەتە سکرتێری یەکێتیی قوتابییانی کوردستان.
- ١٩٦٢ بووەتە ئەندامی پارتی دیموکراتی کوردستان.
- ١٩٦٨ بووە بە نوێنەری مەلا مستەفا بارزانی بۆ بەڕێوەبردن و ڕێکخستنی پەیوەندییەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان لەگەڵ دەرەوەدا.
- ١٩٧٠ سەرۆکی لیژنەی وتووێژکردن و ئاگربەست بووە لە نێوان کورد و ڕژێمی ئەوکاتەی بەغداد (حیزبی بەعسی عەرەبی سۆشیالیستی).
- ٣٠ی حوزەیرانی ١٩٧٢ بە مەبەستی کۆبوونەوە لەگەڵ کاربەدەستانی ئەمریکا، دکتۆر مەحموو عوسمان و ئیدریس بارزانی دەچنە واشنتۆن، ئەوەش دەبێتە یەکەمین پەیوەندی و گفتوگۆی ڕاستەوخۆی نێوان شۆڕشی کورد و کاربەدەستانی ئەمریکا.
- ١٢ی ئازاری ١٩٧٥ مەحموود عوسمان یاوەری مەلا مستەفای کرد بۆ لای شای ئێران، ئەمە ئەو دیدار و سەفەرە بوو کە پاش گەڕانەوەیان، مەلا مستەفا ھەرەسی شۆڕشەکەی بەیان کرد.
- ١٩٧٦ دەچێتە وڵاتی سوریا و لەوێ لەگەڵ ھەریەکە لە شەمسەدین موفتی، عەدنان موفتی و قادر جەبارییدا، لیژنەی ئامادەکاری «پارتی دیموکراتی کوردستان» ڕادەگەیەنن.
- ١٩٧٧ دکتۆر مەحموود ھاوڕێکانی دەگەڕێنەوە باشووری کوردستان و لە نزیک بارەگاکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان جێگیر دەبن.
- ٢٠ی ئازاری ١٩٧٩ لە دوای جیابوونەوەی باڵی بزووتنەوەی سۆشیالیستی لە یەکێتی بە سەرکردایەتی ڕەسووڵ مامەند، مەحموود عوسمان و ھاوڕێکانی لە «لیژنەی ئامادەکاری پارتی» لەگەڵیاندا یەکیان گرت و بەوەش ھەلی لەباریان بۆ ڕەخسا تا جوگرافیا بچووکەکەیان دەربچن و ھێز و وزەیان بەبەردا بێتەوە.
- ٣ – ٦ی ئابی ١٩٧٩ ڕەسووڵ مامەند و ھاوڕێکانی لە باڵی بزووتنەوەی سۆشیالیستی کوردستان لەگەڵ مەحموود عوسمان و ھاوڕێکانیدا کۆبوونەوەیەکی فراوانیان سازکرد و سەرکردایەتییەکی بەکۆمەڵیان دروستکرد لە ڕەسووڵ مامەند، مەحموود عوسمان، تایەری عەلی والی، حیزبی سۆشیالیستی یەکگرتووی کوردستان «حسیک»یان ڕاگەیاند.
- ٣٠ی ئەیلوولی ١٩٧٩ دوو مانگ دوای ڕاگەیاندنی حیزبی سۆشیالیستی یەکگرتووی کوردستان ھەر یەکە لە مەحموود عوسمان و عەدنان موفتی دەچنە بەغدا بۆ گفتوگۆ کردن لەگەڵ سەددام حوسێن کە چەند مانگێک بوو بووبوویە سەرۆک کۆماری عێراق، سەددام داوای لێ کردبوون کە واز لە خەباتی چەکداری بێنن.
- ١٩٨٠ بزووتنەوەی سۆشیالیستی کوردستانی دروست کرد لەگەڵ ڕەسووڵ مامەند و عەدنان موفتی دا.
- ١٩٨٠ بووە بە سەرۆکی بزووتنەوەی سۆشیالیستی کوردستان.
- ١٢ – ١٥ی ئایاری ١٩٨١ ناکۆکییەکانیی نێوان ڕەسووڵ مامەند و مەحموود عوسمان لە یەکەمین کۆنگرەی حیزبی سۆشیالیستدا دەتەقنەوە، مەحموود عوسمان خۆی ناپاڵێوێت و لە کۆنگرە دەکشێتەوە.
- ١٢ی تشرینی دووەم ١٩٨١ مەحموود عوسمان بە ناوی سۆشیالیستەوە واژۆی چوونە ناو بەرەی «جوقد»ی کرد، کە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان تیایدا باڵادەست بوو. بیست ڕۆژ دوای ئەوەش، ڕەسووڵ مامەند بە ناوی حیزبی سۆشیالیستەوە، واژۆی چوونە ناو بەرەی «جود»ی کرد، کە پارتی دیموکراتی کوردستان تێیدا باڵادەست بوو.
- ١٩٩٢ لە یەکەم ھەڵبژاردنی ئازادانەی ئەنجومەنی نوێنەرانی ھەرێمی کوردستاندا ڕۆیشتووە.
- ١٩٩٢ کوردستانی بەجێ ھێشتووە و چووەتە بەریتانیا، لەوێ ژیانی بەسەربردووە.
- ١٩٩٥ بۆ یەکەمجار گەڕاوەتەوە کوردستان.
- ٢٠٠١ ڕۆڵی دیاری بینیوە لە ئاگربەست و ڕێککەوتنی نێوان پارتی دیموکراتی کوردستان و یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان.
- ٢٠٠٣ بووە بە ئەندام لەو ئەنجومەنە کاتییەی بەڕێوەبردنی حکومەتی عێراق.
- ٢٠٠٤ بووە بە ئەندام لە ئەنجومەنی نیشتمانی عێراقی
- ٢٠٠٥ لە ھەڵبژاردنی ئەنجومەنی نیشتمانی عێراقیدا لەسەر لیستی ھاوپەیمانی کوردستان خۆی پاڵاوتووە.
- ٢٠٠٦ ھەڵبژێردراوە بە ئەندام لە ئەنجوومەنی نیشتمانی عێراقی.
- ٢٠١٠ دیسانەوە کاندید کراوە بۆ ھەڵبژاردنەکانی ئەنجومەنی نیشتمانی عێراقی.[١]
.. مەحموود عوسمان دكتۆرێكی شارەزا لەیاساو قسەزان لە دانوستان و دەركەوتەی بەر شاشەكانە، هەورازو نشێوەكانی ژیانی پڕن لە سەرسوڕمان، لە پزیشكییەوە بەرەو سیاسەت، لەبری دەرمانكردنی نەخۆش‌و هەڵگرتنی سەماعەی پشكنین لە پشتی میكرۆفۆنەوە بۆ وەستان و نمایشی بەردەم كامیرا، لە ئامۆژگاری نەخۆشەكانیەوە بەرەو چارەسەری سیاسیانەی كۆمەڵگە، لە لووتكەی بەفرینی چیاكانی كورستانەوە بەرەو لەندەنی پایتەختی دیاری ئەوروپا، دیسانەوە بۆ ئەنجومەنی نوێنەرانی بەغداد.
ئەو یەكێك بوو لەنزیكەكانی بارزانی، ئەندامی مەكتەبی سیاسی‌و لێپرسراوی كارو باری دەرەوەی شۆڕشی ئەیلوول بوو، لەساڵی 1963 ئەو ساڵەی كەدەچێتە شاخ، تا 1975و هەرەسی ئەیلوول پەیوەندی شەخسی لەگەڵ مەلا مستەفادا هەبووەو وەكو دكتۆرو وەرگێڕ كاری لەگەڵ كردووە، شارەزای زمان و سیاسەتی رۆژ، زمانەكانی عەرەبی‌و فارسی‌و ئینگلیزی‌و فەرەنسی بەباشی دەزانێت، دوای ڕێكەوتنی 11ی ئازار لەساڵی 1970 ژیانی هاوسەری پێكهێناوەو هاوسەرەكەشی كچی (كاكە زیاد)ی كۆیەیە خاوەنی هەشت منداڵن.
بەوتەی خۆی سلێمانییەكان نازناوی سۆرانییان لێناوە،" ئەوكاتەی كە وەكو وەفد بۆ ڕاگەیاندنی ڕێكەوتنی 11ی ئازار سەردانی سلێمانیم كرد، پاش ئەوەی كەمێك قسەمكرد یەكسەر هوتافیان كێشاو وتیان( بەخێربێی بۆ سلێمانی- دكتۆر مەحمود سۆرانی).
ئەو كەپێی وابوو دەبێت شۆڕش بەردەوام بێت‌و هەرەسی پێنەكرێت، بەماوەیەكی زۆر كەم لەدوای هەرەسی شۆڕشی ئەیلوول، بەهیوای سەرلەنوێ دەستپێكردنەوەی شۆڕش دژ بەحكومەتی بەعس، دیسان تێهەڵدەچێتەوەو لەگەڵ هەریەكە لە ( شەمسەدین موفتی‌و قادر جەباری‌و عەدنان موفتی) كە لە شۆرشی ئەیلوولدا ئەندامی سەركردایەتی پارتی بوون، ( لیژنەی ئامادەكاری پارتی دیموكراتی كوردستان) درووستدەكەن.
درووستكردن‌و ڕاگەیاندنی ( لیژنەی ئامادەكاری پارتی دیموكراتی كوردستان) لە لایەن دكتۆر مەحمودو هاوڕێكانییەوە هاوكات بوو لەگەڵ جموجووڵەكانی مام جەلال لەسووریا بۆ دەستپێكردنەوەی شۆڕش‌و هاوكاتیش بوو لەگەڵ درووستبوونی ( بزوتنەوەی سۆسیالیستی كوردستان)و لە هەمانكاتیشدا قیادە (موەقەتەی پارتی)، بۆیە دكتۆر مەحمودو هاوڕێكانی كارێكی ئەوتۆیان پێنەكراو كەسیان لەدەور كۆ نەبوویەوە.
بەوتەی برایم جەلال، نووسەری كتێبی "چەپكێك لەمێژووی كۆمەڵە" دكتۆر مەحمود لەوكاتەدا لەیەكێتی نزیكبووەو یەكێتیش پرس‌و ڕاوێژی پێكردووەو ئەوكاتەشی كە لە ساڵی 1977 لە سوریاوە گەڕاونەتەوە بۆ كوردستان بڕیاریانداوە پشتگیری یەكێتی بكەن.
لەپاش كارەساتی هەكاری‌و لە 20/3/1979 باڵی" بزوتنەوەی سۆسیالیستی"و لیژنەی ئامادەكاری لە نیمچە بەرەی یەكێتی دێنە دەرەوەو چوونە دەرەوەكەشیان ناو دەنێن " كۆچی نەورۆز".
دەگوترێت دكتۆر مەحمودو هاوڕێكانی رۆڵی گەورەیان هەبووە لەوەی كە بزوتنەوەی سۆسیالیستی لە یەكێتی بێنە دەرەوە لەو كاتەدا، چونكە بەجیابوونەوەی باڵی سۆسیالیسی لە یەكێتی دەرفەت بۆ فراوانبوونی قەبارەو رۆڵی سیاسی دكتۆر مەحمود ڕەخساوە.
بەوتەی سەیدكاكە، یەكێك لەهۆكارەكانی چوونە دەرەوەی بزوتنەوەی سۆسیالیستی لە نیمچە بەرەی یەكێتی ئەوە بووە كە ( رەسووڵ مامەند) بەرپرسی یەكەمی باڵی بزووتنەوە رۆژانە بە بەردەوامی سەردانی چادرەكەی مەحمود عوسمانی كردووەو مام جەلالیش ئەمەی پێناخۆشبووە.
لەپاش هاتنە دەرەوەشیان لەیەكێتی بەڕێبەری دكتۆر مەحمودو رەسووڵ مامەند ( بزووتنەوەی سۆسیالیسی یەكگرتووی كوردستان) ڕادەگەیەنن، بەڵام پاش ماوەیەكی زۆر كەم‌و لەگەڵ بەستنی كۆنگرەدا ناكۆی لە نێوان دكتۆر مەحمودو رەسووڵ مامەنددا درووستدەبێت‌و لەسەر دیاریكردنی رەوت‌و ئایدۆلۆژیای حیزب دەبێتە كێشەیان، دكتۆر مەحمودو باڵەكەی لایەنگری ( راسترەوی سۆسیالیستی دیموكراتی) بوون‌و رەسووڵ مامەندو باڵەكەشی لایەنگری ( سۆسیالیستی زانستی چەپ) بوون، لە كۆنگرەدا باڵی رەسووڵ مامەند زاڵ دەبن‌و دكتۆر مەحمودیش خۆی بۆ سەركردایەتی ناپاڵێویت‌و لە بزووتنەوەی سۆسیالیستی دوور دەكەوێتەوە.
لە هەڵبژاردنی ساڵی 1992 یەكێك بوو لەو چوار كەسەی كە خۆیان پاڵاوت بۆ سەرۆكی رزگاریخوازی گەلی كوردو لەریزبەندیەكەدا كەوتە دوای هەریەك لە مەسعودبارزانی و تاڵەبانییەوە و تەنها كەسی چوارەم (مەلاعوسمان عەبدولعەزیز)لە دوایەوە هاتبوو، لەو هەڵبژاردنەدا كە دكتۆر مەحمود (342/23) هەزار دەنگی بەدەستهێنا، بەر لەوەی ئەو هەڵبژاردنە كۆتایی بێت ئەو لە بەیاننامەیەكدا كە ئاراستەی لیژنەی باڵای هەڵبژاردنی كردووە، هەڵبژاردنەكەی بە پرۆسەیەكی پڕ لەتەزویر ناو بردووەو بڕیاریشی دا بەشداری دەنگدان نەكات.
محەمەدی حاجی مەحمود باسلەوە دەكات لەهەڵبژاردنی ساڵی 1992دا یەكێتی داواو تكایان لە دكتۆر مەحمود كردووە كە خۆی بۆ سەرۆكی رزگاریخوازی گەلی كورد كاندید نەكات، چونكە ئەو دەرناچێت‌و دەشبێتە هۆی كەمكردنەوەی دەنگەكانی مام جەلال لەبەرانبەر مەسعود بارزانیدا.
بەوتەی محەمەدی حاجی مەحمود یەكێتی‌و خودی مام جەلال‌و نەوشیروان مستەفا بەڵێنیانداوە لەبەرانبەر كشانەوەی دكتۆر مەحمووددا سەرۆكی پەرلەمان، یان سەرۆكی حكومەت بدەنە دكتۆر مەحمودو حیزبی سۆسیالیست.
چاوەڕێ دەكرا ئەم كەسە بكەوێتە ململانێ و كێبەركێوە بەو پێیەی دەیەویست ببێتە سەرۆكی رزگاریخوازی گەلی كوردستان (سەرۆكی هەرێم) لەپڕ دیار نەماو جاروبار لەسەر شاشەو روپەڕی رۆژنامەكانەوە رەخنەگرانە قسەكانی دەكرد، دواجار لەو پەڕی ئەوروپاوە گەڕایەوەو فەرموو(خوڵك)ی پارتی قبوڵكردو بەناوی كەسایەتی بێلایەنەوە بە نوێنەری كورد لە بەغداد دانرایەوە.
دكتۆر مەحمود عوسمان گەرچی زۆرینەی خەڵكی بە خەڵكی شاری سلێمانی دەزانن، بەڵام ئەو خەڵكی ناوچەی (پێنجوێن)ەو لە سلێمانی ژیاوەو خویندویەتی، ساڵی 1938 لە قەزای پێنجوێن لەدایكبووە، بەهۆی ئەوەی باوكی (پۆلیس) بووە شارەو شاری زۆریان كردووە، خوێندنی سەرەتایی و ئامادەیی لە بیارەو سلێمانی درێژە پێداوەو لە ساڵی 1961ی سەدەی رابردوو خوێندنی پزیشكی لە بەغداد تەواوكردووە، لە قۆناغی ناوەندییەوە تێكەڵاوی سیاسەت بووەو لەساڵی 1954دا بووەتە ئەندامی پارتی، كاتی خوێندنی پزیشكیدا پەیوەندی لەگەڵ تاڵەبانی پەیدا كردووەو كە ئەویش هەر لەبەغداد خەریكی خوێندنی (یاسا)بوەو ئیتر چۆتە نێو دونیای سیاسەت، لەو ماوەیەدا دەست دەكاتە نوسین و كاری رۆژنامەوانی و لەگەڵ ئەوەشدا پێكەوە كاروباری (قوتابیانی كوردستان) بەڕێوە دەبەن، تاڵەبانی دەبێتە بەرپرسی ئەو رێكخراوەو ئەمیش دەبێتە سكرتێر.
مەحموود عوسمان لەبەر ئەوەی یەكێك دەبێت لە (دە قوتابی یەكەم – عشرە اوائل)ەكەی زانكۆكەیان، لەسەر ئەركی دەوڵەت دەنێردرێتە ئەمەریكا، بەڵام مام جەلال قەناعەتی پێدەكات كە چارەسەری پرۆسەی سیاسی گرنگترە لە چارەسەری نەخۆش، ئەو بڕوای پێهێناوە كە دكتۆری تر هەیە چارەسەری نەخۆشیەكانی جەستە بكات، بەڵام كەسێكی ترمان دەست ناكەوێت دكتۆری برینەكانی رۆحی نەتەوەیمان بێت... بەم شێوەیە تاڵەبانی بووە لەمپەر لەبەردەم مەحموود عوسمان و گۆڕینی ئاراستەی ژیانی و لەبری ئەمەریكا رووی لەكوردستان كردەوەو لە سلێمانی (كلینیك- عیادە)یەكی بچكۆلە دەكاتەوەو لەهەفتەیەكدا دوو رۆژیان بێ بەرامبەر چارەسەری نەخۆش دەكات، لە كاتێكدا خەڵكی سلێمانی لە ئاستێكی دارایی نزمدابوون، ئەم هەنگاوەی دكتۆر بووە هۆی ئەوەی بەخێرایی ناوبانگ دەربكات و ببێتە ناوێكی دیاری شاری سلێمانی.
پێگەیشتنی مەحموود عوسمان لە كۆڕوكۆبوونەوەو گفتوگۆكانی ئەو سەردەمەی سلێمانیەوەدەست پێدەكات كە سەبارەت بە (سۆسیالیزم) لە ئارادا بوون، كاتێك دەشچێتە چیاكان دەبێتە پزیشكی جەستەیی مەلا مستەفای بارزانی و دكتۆر و راوێژكاری سیاسی و وەرگێڕی تایبەتی خۆی، بەو پێیەی كە شارەزایی باشی هەبوو لە زمانەكانی (عەرەبی و توركی و فارسی و ئینگلیزی وتەنانەن فەرەنسیش)..
مەحموود عوسمان و ئیسرائیل
بەو پێیەی كە ئیسرائیل هەر لەكۆنەوە لەناوچەكەدا بەپێوەری گۆڕانكاریەكان زانراوەو بەسەری ڕمی هەموو دەستپێشخەریەكان ناسراوە، لەبەر پەیوەندییە دێرینەكانی پارتی و ئەو كیانەش چەند جارێك هاوڕێ لەگەڵ بارزانی سەردانی ئیسرائیلی كردووەو ساڵی 1968 چاویان بە (لیڤی ئیشكول)كەوتووە، ئەم سەردان و پەیوەندییانە دوای داگیركاریەكان و جەنگە قورسەكانی نێوان جیهانی عەرەبی و ئیسلامی و ئیسرائیل دێت لە ساڵی ،1967 هەربۆیە لەنێو جیهانی عەرەبی نیشانەی پرسیار لەسەر مەلامستەفا و شۆڕشی كوردی ئەوكات‌و تەنانەت مەحموود عوسمانیش دانراوە، هەر لەو ماوەیەشدا (1967) لەگەڵ (موشێ دەیان)ی وەزیری بەرگری ئیسرائیل كۆبووەتەوە، پەیوەندیەكانی ئیسرائیل و كورد لەسەر دەستی بارزانی و راوێژكارەكەیدا بەرەو بەهێزی رۆشتوەو هەربۆیە (مائیر ئامیت)ی سەرۆكی دەزگای هەواڵگری ئیسرائیل (مۆساد) لە ساڵی 1969 هاوڕێ لەگەڵ تیمێكی ئاسایشی و پزیشكی و دارایی سەردانی بارزانی دەكات لە چیاكانی كوردستان.
ئەم سەردانەش لەكاتێكدا بوو كە بارزانی لەگەڵ حكومەتەكەی ئەحمەد حەسەن بەكردا سەرقاڵی گفتوگۆ بوو. دكتۆر لەو گفتوگۆیانەشدا رۆڵی سەرەكی هەبووە و یەكێك بووە لەكەسە كاریگەرەكانی دەركردنی بەیاننامەی (11 ئازاری 1970) كە تیایدا (ئۆتۆنۆمی -ئیدارەی خۆجێیەتی)بۆ كوردستان دەستەبەر كردبوو، نوسەرێكی عەرەب ئەم رێكەوتنە لە وێنەیەكی ئەوكاتەدا شیكار دەكات كە (ئەحمەد حەسەن بەكر و سەدام حسین و مەسعودبارزانی و عیزەت دووری دیارن و پێدەكەنن، بەڵام مەحموود عوسمان خەندە لەسەر لێوەكانی نابینرێت) ئەو دەڵێت: ئەم وێنەیە ئاماژەی ئەوەیە كە بەیاننامەی(11/ئازار/1970) خۆشحاڵییەكی ئەوتۆی نەداوە بە مەحموود عوسمان گەرچی خۆیشی یەكێك بوو بێت لە ئەندازیارانی داڕشتنی پرۆژەكە. بەڵام پێدەچێت لەكاتی گفتوگۆكاندا بنەماڵەی بارزانی گۆڕانكارییان بەسەر ئەو خاڵانەدا هێنابێت كە راوێژكارەكەی بارزانی پێشنیاری كردبێت، هەربۆیە لەكاتی راگەیاندنی رێكەوتنەكەشدا كە بە مەحموود عوسمان سپێردراوە خەندە لەسەر لێوەكانی نابینرێت.
دوای تێكچوونی بارودۆخەكە و سەرنەگرتنی رێكەوتن نامەكەو لەمپەردروستكردن لەبەردەم رێكەوتنەكەدا، ئەو یەكێكە لەو كەسانەی كەلەژێر زرمەو ناڵەی تۆپ و هاژەو قیژەی فڕۆكەی جەنگیدا بەردەوام لەگەڵ سەرانی رژێمی ئەوساتی عێراق لە گفتوگۆدا بووە، ئەوكات كە رێكەوتننامە شوومەكەی جەزائیر لە ساڵی 1975 بۆ تۆكمەكردنی سنوورەكانی نێوان هەردوو وڵات و كۆتایی هێنان بە شۆڕشی كورد ئەنجام درا، سەركردایەتی كورد بێ ئومێدبوون لە عێراق، بەناچاری روویان لە ئێران كرد، هەربۆیە بەسەرۆكایەتی دكتۆر وەفدێكی كورد دەچێتە لای شای ئێران، ئەو لەبارەی ئەو دانیشتنەوە لە چاوپێكەوتنێكدا گوتویەتی:" ئەو جارەیان شا بە شێوەیەكی جیاواز لەجاران پێشوازی لێكردین، بەزمانێكی زۆر جیاواز لە زمانە نەرم و دبلۆماسیەكانی جارانی، ئەو پێی گوتین: رێكەوتنێكمان لەگەڵ سەدام حسین كردووە، خەونێكی گەورەی ئێران دەهێنێتە دی كە زۆر دەمێكە چاوەڕێی دەكات.
سەرچاوە مێژوویەكان باس لەوە دەكەن شای ئێران زۆر بەسادەیی و بەزمانێكی برینداركەرانە بە مەحموود عوسمان و هاوڕێكانی گوتوە: (ئیتر ئێران ناتوانێت یارمەتیتان بدات، یارییەكە كۆتایی هات) لەمیانەی گفتوگۆدا شا سێ بژاردەی خستۆتە بەردەستی وەفدی كوردی (1- دنانی چەك و خۆ رادەستكردنیان بە حكومەتی عێراق 2- درێژەدان بە شۆڕش لەچیاكاندا بەڵام بە بێ چاوەڕوانی لە ئێران كە هاوكارییان بكات 3- یان كۆتایی هێنان بە شۆڕشی كورد و ئێران لەبەرامبەر ئەمەدا مافی نیشتەجێبوون دەداتە سەركردەكانی شۆرش) ئەم گفتوگۆو دانیشتنە بە یەكێك لە چاوەڕوان نەكراوە سیاسیەكانی ژیانی مەحموود عوسمان هاتۆتە ئەژمار.
لە دوای شاڵاوەكانی ئەنفالی كوردستان لەلایەن بەعسەوە لە كۆتاییەكانی هەشتاكاندا، دكتۆر مەحموود چەندین جار چوەتە ئەوروپاو ئەمەریكا بۆئەوەی ستەمی بەعس و ستەملێكراوی كورد بگەیەنێتە لایەنە مرۆییەكانی ئەو وڵاتانە، بەو پێیەی كە ئەوەندەی وەك كێشەیەكی مرۆیی لەو دیاردەیە دەڕوانرا لەو كاتانانەدا ئەوەندە وەك كێشەیەكی سیاسی، یان نەتەوەیی نەدەناسراو حسابی بۆ نەدەكرا. هەر بۆیە هیچ بەرپرسێكی سیاسی ئەو سات رێگەیان بە بینینی دكتۆر نەدا.
بەرەی كوردستانی كە لەساڵی1988دا لەنێوان حەوت لایەنی سیاسی كوردیدا دامەزرا، یەكێكی ترە لەو دەروازانەی كە مەحموود عوسمانی بەناوەندە سیاسیەكانی ناوخۆو جیهان ناساند.
لەبەرەی كوردستانیدا كرایە بەرپرسی پەیوەندییەكانی ئەو حەوت حیزبەی بەرەی كوردستانییان پێك هێنابوو، هەربۆیە بەشداری كرد لە دەیان كۆڕو كۆبوونەوەی هەرێمی و نێو دەوڵەتیش كە تایبەت بووبێت بە كێشەكانی كورد و عێراق، بەتایبەتی لە كۆنگرەی بەناوبانگی لەندەن‌و كۆنگرەی بەیروت. پەیوەندییە كەسیەكانی دكتۆر مەحموود لەگەڵ هەردوو بنەماڵەی حیزبە گەورەكانی كوردستان یەكێكی ترە لە مانەوەی لەسەر سەكۆی سیاسی كوردستان، بنەماڵەی بارزانی بە یەكێك لە هاوڕێ و دڵسۆزەكانی باوكیانی دەزانن‌و پێیانوایە یادگارییەكی باوكی كۆچ كردویانەو مام جەلالیش بۆ لاسەنگ نەبوون و نەشكانەوەی بە دیوی پارتیدا بە بیانووی هاوڕێی دێرین و سەردەمی خوێندن و یەكێتی قوتابیان، هەربۆیە دكتۆر مەحموود بە یەكێك لەو ژمارانە دانراوە كە لەبیرنەكراوە.
ساڵی 2003 دوای روخانی رژێمی بەعس و كەوتنی پەیكەرەكەی لە گۆڕەپانی فیردەوسی بەغداد، مەحموود عوسمان ئەوجارەش لەبەغداد لەسەركردایەتی كوردیدا بینرا و بە یەكێك لە ئەندامانی ئەنجوومەنی حوكم دەستنیشان كرا. دوای تەواو بوونی ئەنجوومەنی حوكمیش وەك ئەندامێكی ئەنجوومەنی نوێنەران هەر لە بەغداد مایەوە بە بێ ئەوەی جەماوەرێكی شایستەی نیو سەدەی خەباتی خۆی لە پشتەوە بێت.
مەحموود عوسمان یەكێكە لەو كەسایەتییە سیاسیانەیە باوەڕیوایە چارەسەری كێشەی كوردستانی باشوور ئەوەندەی لە بەغداد دەكرێت لە هیچ جێگەیەكی تر ناكرێت، هەر بۆیە بەردەوام گفتوگۆكانی لەگەڵ سەركردە عەرەبیەكاندا گەرم و گوڕترەو لەنێو میدیای عەرەبیشدا زۆرتر دەردەكەوێت.
رەخنەكانی ئەو هەندێكجار یاسای و سیاسین‌و هەندێكجاریش زمانی رەخنەی زبر بەكار دەهێنێت و زۆرجارانیش پاساوی مێژوویی و كلتوری بۆ كەمتەرخەمی یان نەتواناییەكانی كورد دەهێنێتەوە.
دكتۆر مەحمود خاوەنی بۆچونێكی سۆشیالیزمیانەیە، هەربۆیە بەردەوام رەخنەكانی ئاراستەی وڵاتە یەكگرتوەكانی ئەمەریكا دەكات‌و پێیوایە دووجار ئەمەریكا پشتی لە كورد كردووە كە نەدەبوو وابێت، جارێكیان لە رێكەوتن نامەی جەزائیردا كە بوو بەهۆی ئاش بەتاڵی شۆڕشی كورد و جارێكی تریش لە پرۆسەی ئەنفالی كورددا كە هەردوكیان بێدەنگیی هەڵبژاردووە.
زمانی رەخنەی دكتۆر هەندێكجار ئەوشوێنانەشی گرتۆتەوە كە خۆیشی كاری تێدادەكات، هەروەك جارێك لەبارەی ئەدای ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق-پەرلەمان- لێیی دەپرسن گوایە دەزگایەكی چاودێرە بەسەر حكومەتەوە ئەو لەوەڵامدا دەڵێت : ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق دەزگایەكی زیادەیەو گەورەترین درۆی عێراقیەكانە.
هەر لەوبارەیەوە وتوشیەتی:" بوون و نەبوونی وەكو یەك وایە، چونكە بڕیارو یاساكانی لەدەستی خۆیاندا نییە، ئەوە سیاسیەكانن بڕیار لەسەر شتەكان دەدەن".
لەگەڵ ئەو رەخنە توندانەشی لە پەرلەمان، ئەو لە كۆی 223 كۆبوونەوەی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، تەنها 4 كۆبونەوە ئامادە نەبووە، بەو تەمەنە زۆرەشەوە كە هەیەتی، بەردەوام وەڵامی ڕۆژنامەنووسانی داوەتەوە، ئەم خاڵە ئەرێنییە هەندێكجار بەنەرێنی بەسەریدا شكاوەتەوەو لە شەقامدا بە پیاوی (شاشە) ناوباگی دەركردووە، لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا هەرگیز لە پرسیاری ماندووكەر و بێزاركەریش نەسڵەیوەتەوە و تەنانەت ئەوكاتانەش كە كورد لەگەڵ بەغداد لەقەریراندا بووە ئەو بەراشكاوی وەڵامی رۆژنامەنوسانی عەرەب‌و بیانیشی داوەتەوە.[٢]