تەحسین تەها
تەحسین تەها هونەرمەندێكی دیارو ناسراوی كوردستانە‌و لەچەند بوارو رشتەیەكی جیاوازدا خزمەتی بەهونەرەكانی گۆرانی‌و موزیكی كوردی كردووە‌و رۆڵی دیارو بەرچاوی لە نوێكردنەوەی هونەری گۆرانی لەناوچەی بادینان هەبووە.
تەحسین تەها محەمەد سەلیم ئامێدی ناوی تەواوی ئەم هونەرمەندەیە‌و بە تەحسین تەها ناسراوە.
ساڵی 1941 لە ناوچەی بیبۆی سەر بەشارۆچكەی ئامێدی لەدایك بووە.
قۆناغەكانی خوێندنی سەرەتایی‌و ناوەندی لە مانگێش‌و باتوفە‌و دهۆك تەواو كردووە.
لەبەر ئەوەی هەر منداڵییەوە خولیای هونەری گۆرانی بووە، دوای قۆناغی ناوەندی چۆتە پەیمانگای هونەرە جوانەكانی بەغدا‌و لەساڵی 1964 ئەو پەیمانگایەی تەواو كردووە.
ئەو ماوەیەی لەبەغدا بووە، هەلی بۆ رەخساوە چۆتە رادیۆی كوردی بەغدا‌و گۆرانییەكانی بۆ ئەو رادیۆیە تۆمار كردووە‌و ئەوەش بۆتە هۆی ئەوەی كە خەڵكی كوردستان بەدەنگە بەسۆزەكەی ئاشنا بن‌و بیناسن. بەپێی هەندێ ئامار نزیكەی 120 گۆرانی لەو ئیزگەیە تۆمار كردووە‌و بەگشتیش خاوەنی نزیكەی 150 گۆرانییە.
بێ لەگۆرانی مامۆستا تەحسین تەها لەبواری ئۆپەرێتیشدا خزمەتی كردووە‌و لە ئۆپەرێتەكانی( داستانی شۆڕش‌و روباری ژیان‌و دەرگاكانی ژیان) وەك ئەكتەر بەشداری كردووە‌و رۆڵی دیارو سەرەكی بینیوە.
تەحسین تەها وەك مامۆستای هونەریش خزمەتی زۆری بەهونەرەكانی موزیك‌و سروود‌و گۆرانی كردووە‌و لە مەخموور‌و هەولێر مامۆستای هونەر بووە‌و شوێن پەنجەی بە خزمەتكردنی هونەرو پەروەردەی هونەری خوێندكارانەوە دیار بووە.
یەكێكیش بووە لە دامەزرێنەرانی تیپی هونەری هەولێر، ئەو تیپەی خزمەتێكی زۆری پێشكەش بەهونەری كوردی كردووە.ئەم هونەرمەندە گەورەیە بەشی زۆری ژیانی بۆ خزمەتكردنی هونەری كوردی تەرخانكرد‌و بەرهەم‌و بەخششە هونەرییەكانی وەك سەرمایەكی هونەری بەنەمری ئەمێننەوە.
بەداخەوە ئەم كەسایەتییە مەزنە هونەرییە لە ئاوارەیی‌و لەغەریبی لە رۆژی 28ی ئایاری 1995 بۆ یەكجاری ماڵئاوایی لە جیهانی هونەر كردو چووە دنیای نەمرانەوە‌و لە 4ی حوزەیرانی هەمان ساڵ تەرمەكەی هێنرایەوە بۆ كوردستان و لە زێدی خۆی لەشاری ئامێدی دڵگیر بەخاك سپێردرا.درود بۆ گیانی پاك‌و پیرۆزی مامۆستا تەحسین تەهای هونەرمەندی ناسراوی كوردستان.[١]
تەحسین تەها
سترانبێژی لێهاتووی كورد (ته‌حسین ته‌ها) له(25/10/1941) له‌ئامێدی هاتۆته ژیانه‌وه، به‌ڵام به‌هۆی ئه‌وه‌ی باوكی فه‌رمانبه‌ر بووه، له‌زۆر شارو شارۆچكه‌و ناوچه‌ی د‌ه‌ڤه‌ری بادینان ژیاوه، هه‌ربۆیه ته‌حسین ته‌ها خوێندنی له‌ناوچه‌ی (مانگیش‌و باتووفه‌‌و شاری دهۆك) ته‌واوكردووه‌و دوای خوێندنی قۆناغی ناوه‌ندیش، چووه‌ته به‌غداو له‌په‌یمانگه‌ی هونه‌ره‌جوانه‌كان وه‌رگیراوه‌‌و خۆی فێری ئامێری عود ژه‌نین كردووهو پڕۆڤه‌شی له‌سه‌ر سترانبێژی كردووهو هاتوچۆی ڕادیۆی كوردی كردووه له‌به‌غداو سترانی به‌سۆزی له‌و ئێستگه‌یه‌دا پێشكه‌ش به‌بیسه‌ران كردووه.
تەحسین تەها هونەرمەندێكی دیارو ناسراوی كوردستانە‌و لەچەند بوارو رشتەیەكی جیاوازدا خزمەتی بەهونەرەكانی گۆرانی‌و موزیكی كوردی كردووە‌و رۆڵی دیارو بەرچاوی لە نوێكردنەوەی هونەری گۆرانی لەناوچەی بادینان هەبووە.
ته‌حسین ته‌های هونه‌رمه‌ند، له‌هاوینی ساڵی (1964) خوێندنی هونه‌ره‌جوانه‌كانی ته‌واوكردووه‌و بۆ پاییزی هه‌مان ساڵیش كراوه به‌مامۆستای په‌روه‌رده‌ی هونه‌ر له‌قوتابخانه‌ی (مه‌خمور)ی سه‌ره‌تایی له‌سنووری پارێزگای هه‌ولێر، له‌و ده‌ڤه‌ره زۆر چالاكی هونه‌ریی له‌بواری مۆسیقاو سرودی نیشتمانی پێشكه‌شكردووه‌و بزوتنه‌وه‌ی شانۆش له‌شارۆچكه‌كه‌دا پێشكه‌وتووه‌و ماڵه‌كه‌شی كردووه‌ته مه‌ڵبه‌ندی هونه‌ریی‌و یانه‌ی مۆسیقازان‌و گۆرانیبێژانی كورد.
ته‌حسین ته‌ها له‌ساڵی (1968)دا گوازراوه‌ته‌وه بۆ شاری هه‌ولێرو له‌قوتابخانه‌ی یه‌كه‌می نمونه‌یی هه‌ولێر كراوه به‌مامۆستای سرودو مۆسیقا، گیانی هونه‌ریی له‌نێو قوتابییه‌كانیدا په‌روه‌رده كردووهو له‌ده‌ره‌وه‌ی قوتابخانه‌‌‌شدا له‌گه‌ڵ ده‌سته‌یه‌ك له‌مۆسیقازان‌و هونه‌رمه‌ندی ئه‌و شاره (تیپی هونه‌ری هه‌ولێر)ی دامه‌زراندووه‌و خزمه‌تێكی زۆری به‌هونه‌ری كوردی كردووه.
هونه‌رمه‌ند ته‌حسین ته‌ها له‌به‌شی چالاكی هونه‌ریی سه‌ر به‌به‌ڕێوبه‌رایه‌تی گشتی په‌روه‌رده‌ی هه‌ولێر كراوه به‌ڕاهێنه‌ری مۆسیقاو سرودی قوتابخانه‌كان‌و ده‌سته‌یه‌كی باش له‌قوتابییه‌كانی فێری مۆسیقا كردووه. ئاوازه‌كانی ئه‌و هونه‌رمه‌نده زیاتر له‌ئاوازی میللی‌و كه‌له‌پووری هونه‌ری نه‌ته‌وایه‌تی كورده‌وه وه‌رگیرابوون‌و گیانی ژیانی گوندو لادێیان پێوه دیاربوو، هه‌موویان له‌ژیانی كۆمه‌ڵایه‌تی‌و ئه‌ڤین‌و خۆشه‌ویستییه‌وه سه‌ریانهه‌ڵدابوو، زۆربه‌ی ئاوازه‌كانیشی له‌سه‌ر مه‌قامی (به‌یات) ده‌گوتران، چونكه له‌گه‌ڵ ده‌نگه به‌سۆزه‌‌كه‌ی ده‌گونجاو له‌مۆسیقازان‌و ئاوازدانه‌ره‌كانی كورد زۆر ڕای له(دڵشاد محه‌مه‌د سه‌‌عید)و (ئه‌نوه‌ر قه‌ره‌داغی) بوو، له‌گۆرانیبێژه‌كانیش زۆر ڕای له(محه‌مه‌د عارفی جزیری‌و تایه‌ر تۆفیق‌و شه‌ماڵ سائیب) بوو.
ئەم هونەرمەندە گەورەیە بەشی زۆری ژیانی بۆ خزمەتكردنی هونەری كوردی تەرخانكرد‌و بەرهەم‌و بەخششە هونەرییەكانی وەك سەرمایەكی هونەری بەنەمری ئەمێننەوە. ته‌حسین ته‌های هونه‌رمه‌ند له‌و سه‌رده‌مه‌ی باری كوردستان سه‌ختبوو چووه وڵاتی هۆڵه‌نداو چه‌ند ساڵێك له‌و وڵاته به‌ئاواره‌یی ژیا، تاوه‌كو له‌ڕۆژی (28/5/1995) له‌نه‌خۆشخانه‌یه‌كی ئه‌و وڵاته به‌نه‌خۆشی دڵ كۆچی دوایی كردو ته‌رمه‌كه‌ی له‌ڕۆژی (4/6/1995) گه‌یشته‌وه كوردستان‌و له‌شاری ئامێدی شاری باب‌و باپیرانی به‌خاكسپێردرا ، درود بۆ گیانی پاك‌و پیرۆزی مامۆستا تەحسین تەهای هونەرمەندی ناسراوی كوردستان.[٢] ئا- كامران
تێبینی: تەحسین تەها لە سەردەمی ڕژێمی داگیرکەری عێراقی گۆرانی بۆ سوپای بەعس وتووە.