بەرژەوەندی گشتی چییە؟ بەرژەوەندی تایبەتی چییە؟
نووسینی: زانا رەزاق
سەرەتا بەرژەوەندی گشتی هەموو قسە و کردارانەی هی مرۆڤێک یان کەسانێک یا گروپێک یا دەولەتێک دەگرێتەوە کە لە سودی بەرژەوەندی گشتی دەبێ بەرژەوەندی گشتی لێدەکەوێتەوە .
بێگومان ئەوەی پەیوەستە و کاری ئەقلە نەک هەست و سۆزەکان لە هەمان کاتدا هەم کورت مەودا هەمیش دوورمەودا سودی لێدەکەوێتەوە
دوای ئەوە پرسیارێکی تر بکەین بلێین چۆنیش بزانین ئەو قسەیە یان کردارە بەرژەوەندی گشتیە؟
ئەوە لەسەر بنەمای و بیرکردنەوەی ئەقلانی بڕیاری لەسەر دەدەین ، سەیری قسەکە یان کردارەکە یان هەر شتێکی تر دەکەین دواتر بیری لێدەکەینەوە ئایا ئەوە بەرژەوەندی گشتییی لیدەکەوێتەوە؟ یان بەرژەوەندی تایبەتی و شتی تر؟
بۆ نموونە ئازادی ڕادەبرین لەناو گروپێک یان شوێنێک یان جێگاو کۆمەلگایەک ئەوا بەرژەوەندی گشتیی لێدەکەوێتەوە بۆ بەرژەوەندی گشتییە؟ چونکە هەمووان دەتوانن بیروڕا بە ئازادانە دەرببڕن یانی لە بەرژەوەندی هەمووانە نەک تەنیا کەسانێک
یان نموونەی تر
لەسەر سەروەربوونی یاسا ، یان یاسا سەروەر بێت ئەوا ئەوەش هەموو کەس دەتوانێ لەسەر هەر کەسێک بیەوێ سکالا تۆمار بکات مافی خۆی وەرگرێت و کەسەش بەپێی خال و مادەکانی ئەو سکالایە سزای خۆی وەرگرێت
یان نموونەیەکی گرنگتر ئەویش ڕێزبوون بۆ نانەواخانەکان و هەموو ئەو شوێنانەی ڕێزبوونی بەدوای یەکتری تێدایە ئەوەش چونکە بەرژەوەندی گشتییە چونکە لە سودی هەموو ئەو کەسانەیە کە ڕێزدەبن
پێویستیشە هەر لەسەر بنەمای ئەوەش قسە بکەین ڕەفتار و کردار بنوێنین چونکە قسە و کردارکردنی ئاوا هەم سودی بۆ خۆمان شوێنەکەو کۆمەلگاش دەبێ بێگومان ئەوەش هەم بەکورت مەودا هەمیش دوورمەودا
جا شتێکی تریش هەیە لێرە بلێم ئەویش هەموو باس کردنێکی شێتک لەسەر بنەمای بەرژەوەندی گشتی لێبکەوێتەوە کارێکی باشە چونکە سودی لێدەبینین یانی پێش قسە بکەین کردار بنوێنین بیری لێبکەینەوە بزانین ئەوە بەرژوەندی گشتی لێدەکەوێتەوە یان نا
بەرژەوەندی گشتی بیری ڕاست و دروستە جۆرێک لە جۆرەکانیش چاکەکارییە ئەمەش هەم گروپ و کۆمەلگا و ناوچەکە و جیهانیش دەبوژێنێتەوە
ئەی بەرژەوەندی تایبەتی چییە؟
لێرەش دەتوانین بلێین بەرژەوەندی تایبەتی هەموو ئەو قسەو کردارێک هی مرۆڤێک یان مرۆڤانێک یان گروپێک و کۆمەلگایەک دەگرێتەوە کە بەرژەوەندی تایبەتی لێدەکەوێتەوە یانی ئەوەش ناوەکەی هەر لە خۆیەوەیە کە لە بەرژەوەندی کەسێک یان گروپێک لە کۆمەلگا یان دەولەتێک لە ناوچەکە و جیهاندایە ئەوەش کاری هەست و سۆز و ئارەزووەکانە نەک ئەقل لە هەمان کاتدا ئەگەر کورتمەودا لە بەرژوەندی خۆی بێ ئەوا لە دوورمەودا لە زیانی خۆیەتی یان خۆیەتیان
چۆنیش بزانین بەرژەوەندی تایبەتە؟ ئەوەش لەسەر بنەمای بنەمای بیرکردنەوەی ئەقلانی بڕیاری لەسەر دەدەین کە سەیری قسەکە یا کردارەکە یان هەر شتێکی تر دەکەین دواتر بیری لێدەکەینەوە ئایا ئەوە بەرژەوەندی تایبەتە یان بەرژەوەندی گشتی و شتی ترە
نموونە کاتێک کەسێک بە واستە و خزم خزمێنە و شتی تر لە خوێندن دەردەچوێندرێت بەلام زۆرێک کەسانی تر نا یانی جیاوازی دەکرێت و یەکسانی تێدانیە ئەوا ئەو کەسە لەکورت مەودا سودی لێببینێت بەلام دوورمەودا سودی لێنابینێت چونکە هیچ فێرنەبووە هەر بە واستە و خزم خزمێنە دەرچووە بەلام کەسانی تر هەم کورت مەودا هەمیش دوورمەودا سودی لێدەبینن چونکە زانست و زانیاری فێربوونە ئەو کارە هەم هەلەیە هەمیش بەرژوەندی کەسێکە و بەرژەوەندی تایبەتە
یان نموونەی تر
گەندەلی و بەرتیلوەرگرتن ئەوەش بەرژوەندی تایبەت و خراپەکارییە
بۆ؟ چونکە گەندەلییەکە زیان لە دارایی دەدات مافی ماندبوونی کەسانی ترە نەک ماندووبوونی ئەو کەسەی دارایییەکەی بردووە زیاد تر لە هەقی ماندووبوونی خۆی بردوویەتی دزیویەتی بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆی
یان نموونەی تر یاسا سەروەر نەبوون لە بەرژوەندی کەسانێکە یانی لە سەرووی یاساوەن ئەوە لەبەر بەرژەوەندی تایبەتی سەروەر نەکراوە بۆ ئەوەی هەرچی بکەن کەس لێپێچینەوەیان لێنەکات یانی هەم هەلەیە هەمیش لەبەر بەرژەوەندی تایبەتی
ئیدی ئەگەر مرۆڤ و گروپیش لە نێو کۆمەلگا لە بیرکردنەوە وابن وەکو ڤایرۆس وایە
یانی بەرژەوەندی تایبەتی یانی ڤایرۆس یان بەشێوەی تر بەرژەوەندی تایبەتی لە بیرکردنەوە قسە و کرداری ناڕاست و نادروستە جۆرێک لە جۆرەکانیش خراپەکاریشە ئەمەش هەم بۆ کەسە و گروپ و کۆمەلگا و ناوچەکە و جیهانیش وەکو ڤایرۆس وایە
لێرە و پێش تێبینیەکان بنوسم پێویستە ئێمەی مرۆڤە چاکەکارەکان ئاگاداری خوێندنەوەی ڕووداوەکانیش بین بەتایبەت ئەوانەی بەرژەوەندی تایبەت و خراپەکاری دەیانگرێتەوە یانی باسیان نەکەین چونکە کەسانی خراپ سود لە شێوازەکەی وەردەگرن بۆ بەرژەوەندی تایبەتی خۆیان و گروپ و ئایدۆلۆژیاکەیان هەروەها پێشتر هەلەی زۆر وا کراوە پێویستە هەلەکانی خۆمان ڕاست بکەینەوە هەموو شت هی باس کردنی نییە
تێبینی: یەکەم لە کۆمەلگا ڕۆژهەلاتیەکان زۆرینەی بەدوای بەرژەوەندی تایبەتە زۆرینەشی زیانی بەردەکەوێت لە هەمان کاتدا کۆمەلگا ڕۆژئاواییەکان زۆرینەی بە دوای بەرژەوەندی گشتیە بۆیەش زۆرینەی سودی پێدەکەوێت
تێبینی: دووەمیش پێویستە هەر لەسەر ئەو بنەما و نموونانەی هێنامەوە بڕیاری لەسەر شتەکان بدەین بزانین لە بەرژەوەندی گشتیە یان تایبەتی جا تایبەتی ئایدۆلۆژییە یان گروپ و کەسانێک لەچی بزانین؟ لە قسە و کرداریان نەک پارە و مادی ئەوە هەم لە بەرژەوەندی تایبەت هەیە هەمیش لەکەسانی لە بۆ بەرژەوەندی گشتی هەول دەدەن بەس ئەوەندەی من زانیبێتم مرۆڤانێک هەن لە کۆمەلگای ئێمە بەرژەوەندی تایبەت بە پارە و مادی تێگەیشتوون نەک لە قسە و کردارەکان.