مستەفا ساڵح کەریم

ساڵی 1933 لەشاری سلێمانی لەدایکبووە.

لە سەرەتای لاوی یەوە چۆتە ریزی حزبی شیوعی عێراقەوە.

ساڵی 1949 لە پۆلی چوارەمی ئامادەیی لە سەر چالاکیی سیاسی فەسڵ کراوە.

ساڵی 1950 لە بەر ئەوەی لەئامادەیی وەرنەگیراوەتەوە چۆتە – خانەی مامۆستایان- لە بەغدا.

ساڵی 1951 لەلایەن تەحقیقاتی جینائیەوە لە بەغدا گیراوە.

لە 4/6/51 بەربوە بە کەفالەتی کەسی زامن، یان بەندکردنی بۆ ماوەی ساڵێک.

دوای تەواوکردنی خوێندن پاڵێوراو بوە بۆ چوونە دەرەوەی وڵات بۆ خوێندنی باڵا، تەحقیقاتی جینائی رێی پێ نەداوە.

لە بواری پەروەردەدا ماوەی 32ساڵ مامۆستا و بەڕێوبەر و سەرپەرشتیاری پەروەردەیی بووە لە قەڵادزێ و سێوسێنان و دارۆخان و چوارتا وسلێمانی و فەللوجە و ڕومادی.

ساڵی 1963 گیراوە و ساڵ و نیوێک تەوقیف بووە.

پاشان هەر بەکەفالەتی کەسی زامن یان بەحەپسی ساڵێک بەربووە.

لە ژیانی مامۆستایەتیدا چەندین جار تووشی دوورخستنەوە بووە، دواجاریان ساڵی 1975 بوو نێررا بۆ رومادی و سێ ساڵ لەوێ مایەوە.

لەسەر هەڵوێستی بەرامبەر بەعس و قسەکردنی لە چەند کۆڕێکی ئەدەبی و پەروەردەیی ساڵی 1984 لەوەزیفە دوور خرایەوە، لەسەر داوای ئەمن خانە نشین کرا.

لە بواری ئەدەبیدا نیو سەدە زیاترە دەنووسێ وهەمیشە قەڵەمی لە خزمەتی گەلدا بوەو چەندین بەرهەمی ئەدەبی بەچاپ گەیاندوە، لەبواری نووسین و چیرۆک نووسین و وەڕگێڕاندا بەکوردی و بە عەرەبی رۆڵی دیاری هەیە.

لەبەرهەمەکانی:

1-زڕەی زنجیر/ چیرۆکێکی درێژە.

2-شەهیدانی قەڵای دمدم/ کۆمەڵە چیرۆکێکی کورتە.

3-پەتا سپیکە/ شانۆنامەیەکی چیکی یەلەعەرەبیەوە کردوویەتی بە کوردی.

4-دایکی ئازادیخوازان/ کۆمەڵە چیرۆکێکی بیانی یە لەعەرەبیەوە کردوونی بە کووردی.

5- رشپۆشێکی جیهانی چوارەم/ کۆمەڵە چیرۆکێکی بەرەنگار بوونەوەیە.

6-هونەری کورتە چیرۆک نووسین/ کۆمەڵە وتارێکی رەخنەگرە بیانی یە بەناوبانگەکەکان.

7-باخێک لەوشە/ ژیاننامەی شاعیری گەورە پیرەمێردە.

8-رحلة الی بلاد الراین/ بەعەرەبی.

9-الیوم الثالث/ بەعەرەبی.

لە بواری رۆژنامەنووسیدا:

سەرەتا وەک خۆبەخش دوو سالڕ لەڕۆژنامەی (ژین) کاری کردوە.

بەناوی قوتابخانەی شێخ مەحمودەوە گۆڤارێکی دەرکردوە بەعەرەبی وبەکوردی بەناوی (ڕابەر- المرشد).

لێپرسراوی راگەیاندنی یەکێتی ی مامۆستایانی کوردستان بوەو دامەزرێنەرو یەکەم سکرتێری گۆڤاری (دەنگی مامۆستا) بووە کەدەریان کردوە.

لەکۆنگرەکانی مامۆستایان و ئەدیبان و لاواندا بەشداربووە.

لە 1970-1974 لە چوار کۆنفراسداچوارجار بەسکرتێری لقی سلێمانی یەکێتی نووسەران هەڵبژێرراوە و ساڵی 1978 دوای گەڕانەوەی لە رومادی بەسەڕۆکی لق هەڵبژێراوە.

وەک روناکبیرێکی سەربەخۆ لەسەر خواستی شەهید دارا توفیق بوو بەلێپرسراوی مەکتەبی (االتآخی) لەسلێمانی 1971-1974 ساڵی 1974 چۆتە ریزی شۆرشی ئەیلولەوە، کراوە بەبەڕێوبەری ئێزگەی دەنگی کوردستانی عێراق.

لەدوای راپەڕینەوە تا ئێستا لە کوردستانی نوێ و لە الاتحاد دا کار دەکات لە 2000وە تا ئێستا جێگری سەرنووسەری الاتحادە و لێپرسراوسی نوسینگەی سلێمانیە.

بەردەوامە لەنووسینی گۆشەیەکی تایبەت لە (الاتحاد) لە 1995 تا ئێستا بەپێی ئەو نامانەی کەبۆی دێ نووسینەکانی سەرنج راکێشن و خوێنەریان زۆرە.

لەساڵی 2001تا ئێستا لەکۆنگرەیەکی سلێمانی ودوو کۆنگرەی هەولێر بە جێگری نەقیبی رۆژنامەنووسانی کوردستان هەڵبژێراوە.

بەشداری کردوە لەکۆنگرەی ئۆپۆزسێونی عێراقی لە (لەندەن) 2002.

بەشداری کردوە لەکۆنگرەی روناکبیرانی عێراق لە (لەندەن) 2002.

لە کۆنگرەی بیست و پێنجەمینی رۆژنامەنووسانی نێودەوڵەتی لە ئەسینا 2004 و کۆنگرەی 26 لە مۆسکۆ 2007 و کۆنگرەی 27 لە گادیز لە ئیسپانیا 2010بەشداریی کردوە، هەروەها لە یادی 100 ساڵەی رۆژنامە نووسی کوردیدا یەکێ بووە لەو چوار کەسەی کە نوێنەری کوردستان بوون بۆ میهرەجانی مۆسکۆ ساڵی 1998.

تێبینی: ئەو زانیاریانەمان لە ئەرشیفێکی د. فوئاد حەمە خورشید وەرگرت کەبە هەوڵی خۆی و کۆکردنەوەی زانیاری لەسەر ژیانی نووسەر نووسیویەتی و بڵاوی کردۆتەوە.

رۆژی 16-12-2018 لە سلێمانی کۆچی دوایی کرد.

...

• لەسەرەتای لاوی یەوە واتە لە قوناغی خۆیندنی دواناوەندیەوە چۆتە ڕیزی حزبی شیوعی عێراقەوە.
• لە مانگی یانزەی ساڵی 1948 لە پۆلی چوارەمی ئامادەیی بەشی زانست لەسەر چالاكیی سیاسی بۆ ماوەی ساڵێك فەسڵ كراوە، دوای تەواو بوونی فەسڵەكەی، بە پیێ بریاری تەحقیقات – ئەمن لەئامادەیی وەرنەگیراوەتەوە لەبەرئەوە چۆتە – خانەی مامۆستایان- لە بەغدا.
• ساڵی 1951 لەلایەن تەحقیقاتی جینائیەوە لەبەغدا گیراوە.

لە 4/6/51 بەربوە بەكەفالەتی كەسی زامن، یان بەند كردنی بۆ ماوەی ساڵێك.

• دوای تەواو كردنی خوێندن بە پێی بەرزی نمرەكانی پاڵێوراو بوە بۆ چوونە دەرەوەی وڵات بۆ خوێندنی باڵا، بەڵام تەحقیقاتی جینائی ڕێی پێ نەداوە.
• لەبواری پەروەردەدا ماوەی 32 ساڵ مامۆستاو بەڕێوبەر وسەرپەرشتیاری پەروەردەیی بووە لە قەڵادزێ و سێوسێنان ودارۆخان وچوارتا وسلێمانی وفەللوجە وڕومادی.
• ساڵی 1973 لە كۆرسی سەرپەرشتیارانی پەروەردە لە زانكۆی موستەنسریە بە سێ یەمی عێراق دەرچووە.
• ساڵی 1963 دوای كوودەتای بەعس گیراوە وساڵ ونیوێك لە بندیخانەی سلێمانی ومەوقیفی عام لە بەغدا ومەوقیفی خلف السدە ومەوقیفی سەرای بەغدا ومەوقیفی كەركوك تەوقیف بووە. پاشان دوای روخانی بەعس دیسان هەر بەكەفالەتی كەسی زامن یان بەحەپسی ساڵێك بەربووە.
• لەژیانی مامۆستایەتیدا چەندین جار تووشی دوورخستنەوە بووە چ لەناوپارێزگای سلێمانی وچ لەدەرەوەی، دواجاریان ساڵی 1975 بوو بۆ رومادی دوور خرایەوەو سێ ساڵ لەوێ مایەوە.
• لەسەر هەڵوێستی بەرامبەر بەعس وقسەكردنی لە چەند كۆڕێكی ئەدەبی و پەروەردەیی دا، ساڵی 1984 لەوەزیفە دوور خرایەوە، لەسەر داوای ئەمن دوور لە ویستی خۆی خانە نشین كرا دوای ئەوەش تا راپەڕین هەمیشە لە ژێر فشار وگوشاری ئەمندا بوو.
• لەبواری ئەدەبیدا نیو سەدە زیاترە دەنووسێ وهەمیشە قەڵەمی لەخزمەتی گەلدا بوە، چەندین بەرهەمی ئەدەبی بەچاپ گەیاندوە، لەبواری نووسین و چیرۆك نووسین و وەڕگێڕاندا بەكوردی و بەعەرەبی ڕۆڵی دیاری هەبوە.

لەبەرهەمەكانی: 1- زڕەی زنجیر/ چیرۆكێكی درێژە. 2- شەهیدانی قەڵای دمدم/ كۆمەڵە چیرۆكێكی كورتە، (چیرۆكی/ شەهیدانی قەڵای دمدم بەجیا سێ جار لەعێراق ولە ئێران چاپكراوە. 3- پەتا سپیكە/ شانۆنامەیەكی چیكی یەلەعەرەبیەوە كردوویەتی بە كوردی. 4- دایكی ئازادیخوازان/ كۆمەڵە چیرۆكێكی بیانی یە لەعەرەبیەوە كردوونی بە كووردی. 5- ڕشپۆشێكی جیهانی چوارەم/ كۆمەڵە چیرۆكێكی بەرەنگار بوونەوەیە، سێ جار چاپ كراوە. 6- هونەری كورتە چیرۆك نووسین/ كۆمەڵە وتارێكی ڕەخنەگرە بیانی یە بەناوبانگەكەكانە. 7- باخێك لەوشە/ ژیاننامە ولێكۆلینەوەیەكی فراوانە لەسەر شاعیری گەورە پیرەمێرد. 8- رحلە الی بلاد الراین/ بەعەرەبی، دەربارەی گەشتێكی نووسەرە بۆ ئەڵمانیا ساڵی 2005. 9- الیوم الپالپ/ بەعەرەبی: كۆمەڵێ وتاری ستونەكەیەتی كەلە (الاتحاد)ا بڵاكراوەنەتەوە. 10-ومیچ الكلمات/بەعەرەبی/بەشی دوەمی وتارەكانی ستونەكەیەتی كەلە (الاتحاد) بڵاو بۆتەوە/2012. 11-یەكێتیی نووسەرانی كورد، ڕێبازو هەڵوێست/2012. 12- بەهاوكاریی لیژنەیەك لە نووسەران رۆڵی دیاری هەبووە لە ساغ كردنەوە وكۆكردنەوەی دیوانی پیرەمێرد كە بەسێ بەرگ لەلایەن دەزگای خاكەوە چاپ كراون، وهەروەها پەندەكانی پیرەمێرد كە بەدوو بەرگ لەسەر ئەركی كتێبخانەی سلێمانی چاب كرا. لەبواری ڕۆژنامەنووسیدا:

• سەرەتا وەك خۆبەخش دوو ساڵا لەڕۆژنامەی (ژین)دا كاری كردوە. بۆ یەكەم جار لەو رۆژنامەیدا (ستونی رۆژنامەنووسی) داهێنا.
• بۆ پڕكردنەوەی ئەو بۆشاییەی لە جیهانی رۆژنامەنووسی كوردیدا هەبوو لە نێوان 63-69 ئەو بەناوی قوتابخانەی شێخ محمودەوە گۆڤارێكی دەركردوە بەعەرەبی وبەكوردی بەناوی ( ڕابەر- المرشد) خۆی سەرنووسەری بووە وگەلێك لە نووسەران وشاعێرانی وەك هەردی وكامەران ودیلان ومحرم وشەونم وئالانی هاوكارییان كردوە.
• دوای رێكەوتننامەی ئازاری 1970 بووەیە لێپرسراوی ڕاگەیاندنی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان هەروەها دامەزرێنەرو یەكەم سكرتێری گۆڤاری (دەنگی مامۆستا) بووە كە بە پێشنیازی ئەو دەرچوو.
• لەكۆنگرەكانی مامۆستایان و ئەدیبان و لاواندا لە بەغداو لە شەقڵاوەو لە هەولێر وسلێمانی بەشداربووە.
• لە 1970-1974 لە چوار كۆنفراسی یەكێتیی نووسەرانی كوردا چوارجار بەسكرتێری لقی سلێمانی یەكێتی نووسەران هەڵبژێرراوە و ساڵی 1978 دوای گەڕانەوەی لە ڕومادی بەسەڕۆكی لق هەڵبژێراوە وبەشداریی لەهەموو چالاكیەكانی یەكێتی نووسەرانی كوردا لەسلێمانی ولەبەغدا ولەكەركوك ولەهەولێر و لەسەری ڕەش ولەسەلاحەدین ولەدهۆك كردوە.
• وەك ڕوناكبیرێكی سەربەخۆ لەسەر خواستی شەهید دارا توفیق كرا بەلێپرسراوی مەكتەبی رۆژنامەی (التێ‌خی) لەسلێمانی 1971-1974
• ساڵی 1974 وەك ئەدیبێكی سەربەخۆی خاوەن هەڵویست چۆتە ڕیزی شۆرشی ئەیلولەوە، بە پێشنیازی شەهید دارا توفیق وپشتیوانی هەژاری موكریانی ود. كەمال مەزهەر كراوە بەبەڕێوبەری ئێزگەی دەنگی كوردستانی عێراق.
• لەدوای ڕاپەڕینەوە تا ئێستا لە (كوردستانی نوێ) و لە (الاتحاد) دا كار دەكات لە (2000)وە تا ئێستا جێگری سەرنووسەری الاتحادە و لێپرسراوی نوسینگەی (الاتحاد)ە لە سلێمانی و لە (1998)ەوە ئەندامی مەكتەبی ڕاگەیاندنی یەكێتیی نیشتمانی یە.
• بەردەوامە لەنووسینی گۆشەیەكی تایبەت لە (الاتحاد) لە 1995 تا ئێستا بەپێی ئەو نامانەی كەبۆی دێ نووسینەكانی سەرنج ڕاكێشن و خوێنەریان زۆرە، ئێستاش لەكوردستانی نوێ‌ گۆشەیەكی هەفتانەی هەیە بەناوی (گوڵەوەچنی).
• لەساڵی 2001تا 2011 لەكۆنگرەیەكی سلێمانی ودوو كۆنگرەی هەولێردا بە جێگری نەقیبی ڕۆژنامەنووسانی كوردستان هەڵبژێراوە، لە كۆنگرەی سێ یەم 2011خۆی نەپاڵاوتەوە.
• لەكۆنگرەی ئۆپۆزسێونی عێراقی لە ( لەندەن) 2002بەشدار بووە .
• بەشداریی كردوە لەكۆنگرەی ڕوناكبیرانی عێراق لە (لەندەن) 2002 .
• لەكۆنگرەی بیست وپێنجەمینی ڕۆژنامەنووسانی نێودەوڵەتی لەئەسینا 2004 و كۆنگرەی 26لە مۆسكۆ 2007 وكۆنگرەی 27لە گادیز لە ئیسپانیا 2010 بەشداریی كردوە، هەروەها لەیادی 100 ساڵەی ڕۆژنامە نووسی كوردیدا یەكێ‌ بووە لەو چوار كەسەی كەنوێنەری كوردستان بوون لە میهرەجانی مۆسكۆ ساڵی 1998.
• بە داوەتنامەی مەلبەندی روناكبیریی كوردیی لە بۆن ساڵی 2005 بەشداریی گەلێك چالاكی ڕوناكبیریی و ڕۆژنامەنووسیی كردوە لە ئەڵمانیا.
• جارێكی تریش ساڵی 2010 بە داوەتنامەی مەلبەندی كەلتوری كورد لە بەرلین بە یاوەری وەفدێك لە ئەدیبان چووە بۆ ئەو وڵاتە.
• بەشداریی میهرجانی بەدرخانی كردوە ساڵی 2011 لە پاریس وساڵی 2012 لە جۆرجیا.
• ساڵی 2006 بەشداریی كردوە لە ئاهەنگی رێزلێنان لە رۆژنامەنووسی ئێرانی زیندانی، ئەكبەریی لە تاران دوای ئازاد بوونی.
• ساڵانی 2004، 2006، 2009، بەشداریی لە وەرك شۆپەكانی یەكیتی رۆژنامەنووسانی نێودەولەتی كردوە لە عەممان وقاهیرە وهەولێر وبەغدا.
• ساڵی (2012) بەشداریی ئەم چالاكیانەی لەبەغدا كردوە:

أ-ڕێزلێنانی محمدی مەلا كەریم ب-میهرەجانی روناكبیریی كوردی-عەرەبی. ج-كۆنگرەی ئاشتبوونەوەو لێبووردن. د-بەشداریی كردن لەچالاكی یانەی (صید) بۆ لابردنی پەردە لەسەر پەیكەری پیرەمێردو گۆران. ه-ڕێزلێنانی د.عزالدین مستەفا.

• ئەیلولی 2012 بەشداری كردوە لەمیهرەجانی ڕوناكبیریی هاوبەشی نووسەرانی عیراق و بنكەی گەلاوێژ لەشاری (بەسرە).
• لەبەهاری 2013 بەشداری كردوە لەمیهرەجانی ڕوناكبیریی كوردی-عەرەبی لەنەجەف.

تێبینی: ئەو زانیاریانەمان لە ئەرشیفی د. فوئاد حەمە خورشید وەرگرتوە كەبە هەوڵی خۆی وكۆكردنەوەی زانیاریی لەسەر ژیانی نووسەر نووسیویەتی و هەندێكیشی لێ بڵاوكردونەتەوە وئەوانی تریشی لای خۆی پاراستووە.

بە داخەوە ئەم نووسەرە گەورەی گەلی كورد لە 5/12/2018 كۆچی دوایی كرد..