جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «شامارنی بە پەتیارەکراو»

Jump to navigation Jump to search

شامارنی بە پەتیارەکراو (بینینی سەرچاوە)

وەک پێداچوونەوەی ‏٠٥:٥٦، ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٣

٤ بایت سڕایەوە ،  ‏٠٥:٥٦، ١٥ی حوزەیرانی ٢٠٢٣
بەبێ کورتەی دەستکاری
 
ھێڵی ٥٣: ھێڵی ٥٣:


[[پەڕگە:شاماران 3.jpg|وێنۆک|ڕاست|alt=وێنەی٦، نەخشی شاماران بە جیاکردنەوەی شکڵەکان|وێنەی٦، نەخشی شاماران بە جیاکردنەوەی شکڵەکان]]
[[پەڕگە:شاماران 3.jpg|وێنۆک|ڕاست|alt=وێنەی٦، نەخشی شاماران بە جیاکردنەوەی شکڵەکان|وێنەی٦، نەخشی شاماران بە جیاکردنەوەی شکڵەکان]]
بڕوانە وێنەی ٦ ئەو ئازدییەشی بە خۆی داوە هەر یەک لە دوو چاوی شامارن بە دوو ڕەنگی جیاواز بنەخشێنێت.
بڕوانە وێنەی ٦ ئەو ئازدییەشی بە خۆی داوە هەر یەک لە دوو چاوی شامارن بە دوو ڕەنگی جیاواز بنەخشێنێت.


بەڵام پەیکەرە بەردینە هەلکۆڵراوەکەی شاماران، جیاوازە لە نەخشە بۆیەکارییەکە، بێ شک  پەیکەرەکە دێرینترە. لەبەر ئەوەی تەواوی وردەکاری نەخشکە بەدیار نییە، بەتایەتی ئەو شکڵەی لەسەر شانی شامارانە ئایا بریتییە لە مارێکە یان نە، ناتوانم بە ووردی لێکدانەوە بۆ شکڵەکە بکەم (بڕوانە وێنەی ١).  وەک سەرنج دەدەین لە پەیکەرەکەدا، شاماران ( بەشە مرۆڤەکەی)، هەروەها بەشە ئاژەڵەکەشی، هەردووکیان زیاتر لە کردەدان، بەشە مرۆڤەکەی بە هەمان شێوەی بۆیەکارییەکە لە بارێکی سپیریتوێڵی جێگیردایە، پایەکی بە ئاستەم بەرز کردۆتەوە، بەڵام بەشە ئاژەڵ (مار)ەکەی، زیاتر لە هەژدیهایەک دەچێت و، دەمی کردۆتەوە و ددانەکانی پڕ مەترسین وەک ئەوەی ڕووبەڕووی مەترسییەک ببێتەوە، یان بە ئامانجی ئەوەی کە ئەو دوالیتێیەی نێوان شکڵی ئاژەڵیی و مرۆڤەکە زیاتر زەقبکاتەوە.
بەڵام پەیکەرە بەردینە هەلکۆڵراوەکەی شاماران، جیاوازە لە نەخشە بۆیەکارییەکە، بێ شک  پەیکەرەکە دێرینترە. لەبەر ئەوەی تەواوی وردەکاری نەخشکە بەدیار نییە، بەتایەتی ئەو شکڵەی لەسەر شانی شامارانە ئایا بریتییە لە مارێکە یان نە، ناتوانم بە ووردی لێکدانەوە بۆ شکڵەکە بکەم (بڕوانە وێنەی ١).  وەک سەرنج دەدەین لە پەیکەرەکەدا، شاماران ( بەشە مرۆڤەکەی)، هەروەها بەشە ئاژەڵەکەشی، هەردووکیان زیاتر لە کردەدان، بەشە مرۆڤەکەی بە هەمان شێوەی بۆیەکارییەکە لە بارێکی سپیریتوێڵی جێگیردایە، پایەکی بە ئاستەم بەرز کردۆتەوە، بەڵام بەشە ئاژەڵ (مار)ەکەی، زیاتر لە هەژدیهایەک دەچێت و، دەمی کردۆتەوە و ددانەکانی پڕ مەترسین وەک ئەوەی ڕووبەڕووی مەترسییەک ببێتەوە، یان بە ئامانجی ئەوەی کە ئەو دوالیتێیەی نێوان شکڵی ئاژەڵیی و مرۆڤەکە زیاتر زەقبکاتەوە.
ھێڵی ٩٩: ھێڵی ٩٩:


هەر کاتێک باسی سێو دەکەین روبەروی بیرۆکەی گوناح دەبینەوە؛ یەکەم گوناحی ئادەم و حەوا، ئەم چەمکەش بریتییە لە وەرچەرخاندنی بارێک بۆ بارێکی تر ( لە ژیانی بەهەشتەوە بۆ سەر زەوی)، بۆیە وەک دبینین لێرەدا تابلۆکە کراوە بە دوو بەشەوە، چونکا تابلۆکە باسی وەرچەرخان دەکات. ئەمەش کارێکی سەروکەوتووانەیە لە ڕووی گوزارشتەوە. لە نێوان هەردوو بەشەکەدا، ڕیزبەندێکی نەخشی جیاواز دەبینین لە چوارچیوەدان، لەوانە، ئەسپی بۆراق، بەڵام ئەو دیمەنانە ڕاستەو خۆ پەیوەندییان نییە بە بابەتەکەوە، ڕاستەوخۆ نەبەستراونەتەوە. دەوری ئەو ریزە نەخشە تەنها بۆ جیاکردنەوەی ئەو دوو جیهانەیە. لە بەر ئەوەی خاتوو ناز شێوازێکی هونەری بەخۆی هەیە، گونجاون لە ڕوی شکڵ و ڕەنگەوە، بە شێواز و بە ڕوکەش نەک بە ژیری و بە بابەت، نەک بە پەیوەندی.
هەر کاتێک باسی سێو دەکەین روبەروی بیرۆکەی گوناح دەبینەوە؛ یەکەم گوناحی ئادەم و حەوا، ئەم چەمکەش بریتییە لە وەرچەرخاندنی بارێک بۆ بارێکی تر ( لە ژیانی بەهەشتەوە بۆ سەر زەوی)، بۆیە وەک دبینین لێرەدا تابلۆکە کراوە بە دوو بەشەوە، چونکا تابلۆکە باسی وەرچەرخان دەکات. ئەمەش کارێکی سەروکەوتووانەیە لە ڕووی گوزارشتەوە. لە نێوان هەردوو بەشەکەدا، ڕیزبەندێکی نەخشی جیاواز دەبینین لە چوارچیوەدان، لەوانە، ئەسپی بۆراق، بەڵام ئەو دیمەنانە ڕاستەو خۆ پەیوەندییان نییە بە بابەتەکەوە، ڕاستەوخۆ نەبەستراونەتەوە. دەوری ئەو ریزە نەخشە تەنها بۆ جیاکردنەوەی ئەو دوو جیهانەیە. لە بەر ئەوەی خاتوو ناز شێوازێکی هونەری بەخۆی هەیە، گونجاون لە ڕوی شکڵ و ڕەنگەوە، بە شێواز و بە ڕوکەش نەک بە ژیری و بە بابەت، نەک بە پەیوەندی.
لە تابلۆی یەکەمدا کچێک دەبینین نیمچە ڕووتە و مارێک لە جەستەی ئاڵاوە، (نیمچە ڕووتی و جەستە بە حەواوە، گوزارشت لە ئازادی دەکەن). مار هێمای سێکسوالیتێ و هێز و ژیانەوە و دانایی و هەتایی و روناکبینییە، رەمزی خاکە، ڕەمزی زەوییە.  
لە تابلۆی یەکەمدا کچێک دەبینین نیمچە ڕووتە و مارێک لە جەستەی ئاڵاوە، (نیمچە ڕووتی و جەستە بە حەواوە، گوزارشت لە ئازادی دەکەن). مار هێمای سێکسوالیتێ و هێز و ژیانەوە و دانایی و هەتایی و روناکبینییە، رەمزی خاکە، ڕەمزی زەوییە.  


تاوسێک لە خوارەوەی تابلۆکەدایە و چەند سێوێک بە چواردەوری کچەکەدایە، هەندێک لە سێوەکان کراون بە دوو کەرتەوە. کچەکە خاوەنی دوو باڵی وەک پەپولەیە و یارمەتی داون وەک فریشتەیەک بە حەواوە بێت. کچەکە، باوەشی بە خۆیدا کردووە و لە حاڵەتێکی نیمچە خەمگین یان خەیاڵاویدایە لەوەی چ بڕایرێک بدات لە نێوان جووت بوون لەگەڵ مار بۆ گەڕانەوە بۆ سەرزەوی، یان ئازادی لەگەڵ تاوسی باڵندەدا. دەستێکی لە نێوان هەردوو مەمکیدایە و لە بۆشاییدایە، بە بەرزییەوە.
تاوسێک لە خوارەوەی تابلۆکەدایە و چەند سێوێک بە چواردەوری کچەکەدایە، هەندێک لە سێوەکان کراون بە دوو کەرتەوە. کچەکە خاوەنی دوو باڵی وەک پەپولەیە و یارمەتی داون وەک فریشتەیەک بە حەواوە بێت. کچەکە، باوەشی بە خۆیدا کردووە و لە حاڵەتێکی نیمچە خەمگین یان خەیاڵاویدایە لەوەی چ بڕایرێک بدات لە نێوان جووت بوون لەگەڵ مار بۆ گەڕانەوە بۆ سەرزەوی، یان ئازادی لەگەڵ تاوسی باڵندەدا. دەستێکی لە نێوان هەردوو مەمکیدایە و لە بۆشاییدایە، بە بەرزییەوە.
ھێڵی ١٣١: ھێڵی ١٣١:


وەک دەبینین لە وێنەی (١١) دا، لە پێشەوەی تابلۆکەدا کچێک پاڵ کەوتووە لەناو گژو گیادا، مەمکی قوت، سمتی خڕ و بە دوو چاوی ئێجگار گەورەوە، بە ناسکی سەیری بینەر دەکات، پاڵ کەتووە بەرامبەر بە بینەر بۆ ڕەسم گرتن. جەستەی کچەکە بە نەخش ڕازاوەتەوە، باڵندەیەکی ڕەنگاوڕەنگ لەسەر سەری بەشە مارەکە نیشتۆتەوە و ، کونەپەپویەک لەسەر پشتی نیشتۆتەوە، گوڵێکی ڕازوە لەسەر سەریەتی و دوو قۆچی بەرانیی بەملاولای سەرییەوە هاتونەتە خوارێ، پاوانەیەک لە پێیدا (لە ملی مارەکە) دا. لە پێشتییەوە موروی شین بە ڕیز وەک تەناف هەڵواسراون بە دارێکدا، مورویەکی سەر درەختەکە بۆتە چاوی باڵندەکە. لە پشتی ئەمانەوە دیوارێک دەبینن و لەگەڵ دەرەوازەیەک بە ڕەنگێکی تۆخ کە بەشێک لە شکڵی شاماران ( شكلە مرۆڤەکەی) دەخاتە چوارچێوەوە. لە دواهەمین بەشدا ئاسمانێک و مانگە شەوێک.
وەک دەبینین لە وێنەی (١١) دا، لە پێشەوەی تابلۆکەدا کچێک پاڵ کەوتووە لەناو گژو گیادا، مەمکی قوت، سمتی خڕ و بە دوو چاوی ئێجگار گەورەوە، بە ناسکی سەیری بینەر دەکات، پاڵ کەتووە بەرامبەر بە بینەر بۆ ڕەسم گرتن. جەستەی کچەکە بە نەخش ڕازاوەتەوە، باڵندەیەکی ڕەنگاوڕەنگ لەسەر سەری بەشە مارەکە نیشتۆتەوە و ، کونەپەپویەک لەسەر پشتی نیشتۆتەوە، گوڵێکی ڕازوە لەسەر سەریەتی و دوو قۆچی بەرانیی بەملاولای سەرییەوە هاتونەتە خوارێ، پاوانەیەک لە پێیدا (لە ملی مارەکە) دا. لە پێشتییەوە موروی شین بە ڕیز وەک تەناف هەڵواسراون بە دارێکدا، مورویەکی سەر درەختەکە بۆتە چاوی باڵندەکە. لە پشتی ئەمانەوە دیوارێک دەبینن و لەگەڵ دەرەوازەیەک بە ڕەنگێکی تۆخ کە بەشێک لە شکڵی شاماران ( شكلە مرۆڤەکەی) دەخاتە چوارچێوەوە. لە دواهەمین بەشدا ئاسمانێک و مانگە شەوێک.
وەک سەرنج دەدەین ئەم شکڵانە لە ناو پێرسپێکتیڤێکدان بە چەند جینێک یەک لە دوای یەک ؛ چیمەن، شاماران، دار و تەناف، خانو، ئاسمان و مانگ. ئەمەش لۆژیکی پانتایی فیزیاییە بۆ بابەتێک و شکڵێکی ئەفسانەیی کە ڕیی تێ ناچێت. شکڵەکان بە پێچەوانەی بۆیەکارییەکانی خاتوو نازەوە، لە باری سروشتیدان ؛ واتە، شکڵەکان لە هەقیقەتی پانتاییدان بە یاسای فیزیایی ؛ گیا لە خوارەوە، مانگ لە سەرەوە، موورو بە دارا هەڵواسراون...تاد.
وەک سەرنج دەدەین ئەم شکڵانە لە ناو پێرسپێکتیڤێکدان بە چەند جینێک یەک لە دوای یەک ؛ چیمەن، شاماران، دار و تەناف، خانو، ئاسمان و مانگ. ئەمەش لۆژیکی پانتایی فیزیاییە بۆ بابەتێک و شکڵێکی ئەفسانەیی کە ڕیی تێ ناچێت. شکڵەکان بە پێچەوانەی بۆیەکارییەکانی خاتوو نازەوە، لە باری سروشتیدان ؛ واتە، شکڵەکان لە هەقیقەتی پانتاییدان بە یاسای فیزیایی ؛ گیا لە خوارەوە، مانگ لە سەرەوە، موورو بە دارا هەڵواسراون...تاد.


واتە ئەم تابلۆیە بریتییە لە دوو جیهان و بە زۆرە ملە لکاون بە یەکەوە. ئەمەش هەڵەیەکی زەقە، نا لۆژیکە. هەمان هەڵە دووبارە بۆتەوە لە سەر جەستەی کچەکە ؛ بە شێوەیەکی ڕیالیسمی ( نەک تەخت) نەخش کراوە بەڵام نەخشێکی وەک زەخرەفە لەسەر ئەم شکڵە کراوە کە زیاتر دەوری تاتوو دەبینێت بۆ ڕازاندنەوەی جەستە، واتە نەخشکە (زەخرەفەی سەر جەستەی) بەشداری ناکات لە تابلۆکەدا و دەوری دیکۆرێک، ڕازاندنەوەیەکی هەیە کە لە پەیوەندیدا نیە لەگەڵ بەشکانی تری تابلۆکەدا، وەک مورووەکانی پشتی ؛ ئەگەر مورووەکان هەڵواسراون لە پشتییەوە بە ریزبەندی وەک لە دوکانێکی ئاڵوواڵا بۆ فرۆشتنی موروو، ئەوا کچەکەش وەک بوکەڵەیەکی بێ گیان لەو جامخانەیدا دانراوە .
واتە ئەم تابلۆیە بریتییە لە دوو جیهان و بە زۆرە ملە لکاون بە یەکەوە. ئەمەش هەڵەیەکی زەقە، نا لۆژیکە. هەمان هەڵە دووبارە بۆتەوە لە سەر جەستەی کچەکە ؛ بە شێوەیەکی ڕیالیسمی ( نەک تەخت) نەخش کراوە بەڵام نەخشێکی وەک زەخرەفە لەسەر ئەم شکڵە کراوە کە زیاتر دەوری تاتوو دەبینێت بۆ ڕازاندنەوەی جەستە، واتە نەخشکە (زەخرەفەی سەر جەستەی) بەشداری ناکات لە تابلۆکەدا و دەوری دیکۆرێک، ڕازاندنەوەیەکی هەیە کە لە پەیوەندیدا نیە لەگەڵ بەشکانی تری تابلۆکەدا، وەک مورووەکانی پشتی ؛ ئەگەر مورووەکان هەڵواسراون لە پشتییەوە بە ریزبەندی وەک لە دوکانێکی ئاڵوواڵا بۆ فرۆشتنی موروو، ئەوا کچەکەش وەک بوکەڵەیەکی بێ گیان لەو جامخانەیدا دانراوە .
ھێڵی ١٤١: ھێڵی ١٤١:
'''جەستەی شاماران :'''
'''جەستەی شاماران :'''


جەستەی شامارن بە شێوەیەکی نیمچە ڕیالیسمی نەخشکراوە، کوتوپڕ قاچەکانی بونەتە مار (بە شیوەیەکی ریالیسمی) و سەریشی بە دوو قۆچی بەرانییەوە. بەڵام وەک سەرنج دەدەین بوێری ئەوەی نەبووە هەمان تێکشکاندنی لۆژیک دووبارە بکاتەوە لە جەستەی شاماران و بەشەکانی تری تابلۆکەدا. خۆ ئەگەر کاک ڕۆستەم ڕێگای بە خۆی داوە کوتوپڕ قاچی کچەکە بکات بە مارێک، لەبەر ئەوەی پێش خۆی کەسانێک ئەو دەرگایەیان بۆ کردۆتەوە بە ئەفسانە و بە هونەری شیوەکاری ئەو ئازادییەیان داوە بەو شکڵە، دەنا هەرگیز ئەو بوێریەی نەدەبوو. سەلماندن بۆ ئەمەش ئەوەیە کە بوێری ئەوەی نەبووە باقی جەستەی شاماران و کونەپەووەکە و باڵنەکەی تر وەرچەرخێنێت بۆ بونەوەری ئەفسانەیی ؛ لە شکڵە ڕیایسمەکانی خۆیان بچنە دەرەوە. لە هەمان کاتا نەخشی سەر جەستەی بە دوو رەهەند کراون وەک زەخرەفەیەک، وەک نەخشی فەرشێک بۆ ڕازاندنەوەیەکی بێ پاساو، بێ پەیوەندی، ئەمەش هەڵەیەکی زەقی ترە.
جەستەی شامارن بە شێوەیەکی نیمچە ڕیالیسمی نەخشکراوە، کوتوپڕ قاچەکانی بونەتە مار (بە شیوەیەکی ریالیسمی) و سەریشی بە دوو قۆچی بەرانییەوە. بەڵام وەک سەرنج دەدەین بوێری ئەوەی نەبووە هەمان تێکشکاندنی لۆژیک دووبارە بکاتەوە لە جەستەی شاماران و بەشەکانی تری تابلۆکەدا. خۆ ئەگەر کاک ڕۆستەم ڕێگای بە خۆی داوە کوتوپڕ قاچی کچەکە بکات بە مارێک، لەبەر ئەوەی پێش خۆی کەسانێک ئەو دەرگایەیان بۆ کردۆتەوە بە ئەفسانە و بە هونەری شیوەکاری ئەو ئازادییەیان داوە بەو شکڵە، دەنا هەرگیز ئەو بوێریەی نەدەبوو. سەلماندن بۆ ئەمەش ئەوەیە کە بوێری ئەوەی نەبووە باقی جەستەی شاماران و کونەپەووەکە و باڵنەکەی تر وەرچەرخێنێت بۆ بونەوەری ئەفسانەیی ؛ لە شکڵە ڕیایسمەکانی خۆیان بچنە دەرەوە. لە هەمان کاتا نەخشی سەر جەستەی بە دوو رەهەند کراون وەک زەخرەفەیەک، وەک نەخشی فەرشێک بۆ ڕازاندنەوەیەکی بێ پاساو، بێ پەیوەندی، ئەمەش هەڵەیەکی زەقی ترە.


نازانینن ئەو باڵندەیە چی دەکات کە لەسەر سەری مارەکە نیشتۆتەوە ؟ ئەگەر دەوری تەنها ڕازندنەوە و پڕکردنەوە نەبێت ! بە چ لۆژیکێک لەوایدایە ؟ دەوری چییە ؟ قردێڵەی قژە ؟  وەک کونەپەپووەکە لە هیچ پەیوەندییەکدا نییە لە ڕووی شکڵ و بابەتەوە لەگەڵ بەشەکانی تری تابلۆکەدا، جگە لە لۆژیکی دیمەنێکی سروشتیی نەبێت لە کاتێکدا شکڵەکە شکڵێکی ئەفسانەییە و لە واقیع چۆتە دەرەوە. نە ئەو قاچانە هی ئەو جەستەیەن نە ئەو شاخانە هی ئەون؛ هەدووکیان بە زۆرە ملێ بەو جەستەیەوە نوساوون.
نازانینن ئەو باڵندەیە چی دەکات کە لەسەر سەری مارەکە نیشتۆتەوە ؟ ئەگەر دەوری تەنها ڕازندنەوە و پڕکردنەوە نەبێت ! بە چ لۆژیکێک لەوایدایە ؟ دەوری چییە ؟ قردێڵەی قژە ؟  وەک کونەپەپووەکە لە هیچ پەیوەندییەکدا نییە لە ڕووی شکڵ و بابەتەوە لەگەڵ بەشەکانی تری تابلۆکەدا، جگە لە لۆژیکی دیمەنێکی سروشتیی نەبێت لە کاتێکدا شکڵەکە شکڵێکی ئەفسانەییە و لە واقیع چۆتە دەرەوە. نە ئەو قاچانە هی ئەو جەستەیەن نە ئەو شاخانە هی ئەون؛ هەدووکیان بە زۆرە ملێ بەو جەستەیەوە نوساوون.
وەرگیراو لە «https://kurdcollect.com/index.php/تایبەت:MobileDiff/13048»

مێنۆی ڕێدۆزی