شێخ لەتیفی حەفید
لەتیف مەحمود سه‌عید محه‌مه‌د، ناسراو به (شێخ لەتیفی حەفید )، نووسه‌ر و سیاسه‌تمه‌دار، ساڵی ١٩٤٦ له لایه‌ن نوێنه‌رانی كۆنگره‌ی یه‌كه‌م كه به كۆنگره‌ی دامه‌زراندن و یا یه‌كگرتنی یه‌كه‌م ناو ده‌بردرێت به جێگری یه‌كه‌می سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كورد هه‌ڵبژێردراوه، ئه‌مه‌ش جێبه‌جی كردنی به‌شێك له ڕاسپارده‌كانی جه‌نه‌راڵ مسته‌فا بارزانی وه‌كۆ دامه‌زرێنه‌ر و سه‌رۆكی پارته نوێیه‌كه بووه...
لەتیف مەحمود سه‌عید محه‌مه‌د، ناسراو به شێخ لەتیفی حەفید، نووسه‌ر و سیاسه‌تمه‌دار، ساڵی ١٩٤٦ له لایه‌ن نوێنه‌رانی كۆنگره‌ی یه‌كه‌م كه به كۆنگره‌ی دامه‌زراندن و یا یه‌كگرتنی یه‌كه‌م ناو ده‌بردرێت به جێگری یه‌كه‌می سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كورد هه‌ڵبژێردراوه، ئه‌مه‌ش جێبه‌جی كردنی به‌شێك له ڕاسپارده‌كانی جه‌نه‌راڵ مسته‌فا بارزانی وه‌كو دامه‌زرێنه‌ر و سه‌رۆكی پارته نوێیه‌كه بووه، ساڵانی (١٩٥٦- ١٩٥٨) له به‌ندیخانه‌ی سلێمانی، حیله و به‌سره به‌ند كراوه، ساڵی ١٩٦٣ ئه‌ندامی كۆنگره‌ی كۆیه(كۆنگره‌ی یه‌كه‌می گه‌ل) بووه، له ٢١ی كانونی دووه‌می ١٩٦٣ له شارۆچكه‌ی رانیه ئه‌ندامی شاندی دانوستانكاری كورد بووه له‌گه‌ڵ شاندی عێراقی به مه‌به‌ستی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان، ساڵی ١٩٦٤ پشتگیری باڵی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانی نه‌كردووه و پشتیوانی سه‌رۆك بووه، ساڵی ١٩٦٤ ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش له كوردستانی عێراق بووه، ساڵی ١٩٦٤ ئه‌ندامی لێژنه‌ی ده‌ستوری سه‌ر به نووسینگه‌ی جێبه‌جێكاری (المكتب التنفیذي) بووه.
ژیاننامه
لەتیف مەحمود سه‌عید محه‌مه‌د لە شاری سلێمانی لە دایكبووه، لە پیاوە ناودارەكانی كوردە و خاوەنی پایەیەكی كۆمەڵایەتی بووە، له بنه‌ماڵه‌ی شێخه‌كانی ڕێبازی قادری به‌رزنجی سلێمانییه كه په‌یڕه‌وی شێخ عه‌بدولقادری گه‌یلانی (١٠٧٧ـ١١٦٥) بوو، له وه‌چه‌ی شێخ ئه‌حمه‌دی نۆدێیی ناسراو به كبریت الأحمره و كوڕی بچوكی مه‌لیك مه‌حمودی یه‌كه‌م (١٨٨١ـ ١٩٥٦)ه، له مانگی كانونی یه‌كه‌می ١٩٠٨ سه‌عیدی باپیری له شاری موسڵ به ده‌ستی حزبی یه‌كێتی و پێشكه‌وتن (حزب الاتحاد و الترقي) تیرۆر كراوه و شێخ مه‌حمودی باوكی بریندار بووه.
ساڵی ١٩١٩ شیخ مه‌حمودی باوكی له‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانی شانشینی یه‌كگرتووی بریتانیاوه به حوكمداری كوردستان ده‌ستنیشان كراوه، له ڕاپۆرتی هه‌واڵگریی بریتانیا له ساڵی ١٩٣٣ نووسراوه به جێنشینی خه‌بات و به‌رخودانی شێخ مه‌حموودی حه‌فید ناسێندراوه، ساڵی ١٩١٩ كه منداڵ بووه له‌گه‌ڵ بنه‌ماڵه‌كه‌ی ئاواره‌ی ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان بووه، ساڵی ١٩٣١ بەشداری شەڕی ئاوباریك (سلێمانی)ی له ڕاپه‌ڕینی شێخ مه‌حمودی حه‌فيددا كردووە، لە دامەزرێنەرانی كۆمەڵەی برایەتی ساڵی ١٩٣٨ە، له ساڵی ١٩٣٩وه په‌یوه‌ندی خۆی له‌گه‌ڵ مسته‌فا بارزانیدا له شاری سلێمانی پته‌و كردووه، ساڵی ١٩٤١ چاوی به نه‌قیب ڤیڵچڤیسكی نوێنه‌ری ده‌زگای هه‌واڵگریی یه‌كێتی سۆڤێت له كوردستان و شانشینی ئێران كه‌وتووه به مه‌به‌ستی تاوتوێكردنی بارودۆخی ناوچه‌كه و مافه‌كانی كورد، ساڵانی (١٩٤٢ـ ١٩٤٣) له ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان ژیاوه و ده‌سه‌ڵاتدارێتییه‌كی كوردیی به هاوكاری به‌شێك له سه‌رۆكهۆزه‌كان له شاره‌دێی سه‌رده‌شت پێك هێناوه.
له ١٢ی ته‌مموزی ١٩٤٣ به موڵه‌تی مه‌لیك مه‌حمودی باوكی كارئاسانی بۆ ده‌ربازبوونی مسته‌فا بارزانی (١٩٠٣ـ ١٩٧٩) له ده‌ستبه‌سه‌ری له شاری سلێمانی به‌ره‌و ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستان و له‌وێشه‌وه به‌ره‌و ده‌ڤه‌ری بارزان كردووه ، ساڵی ١٩٤٦ پشتگیری كۆماری دیموكراتیی كوردستانی كردووه.
ساڵی ١٩٧٣ دیوانی هۆنراوه‌كانی به كوردی كرمانجی ناوه‌ڕاست و به ناونیشانی (گوڵی وه‌ریو) له دووتۆی ٨٢ لاپه‌ڕه له شاری سلێمانی له چاپ دراوه، شاره‌زای زمانه‌كانی كوردی، عه‌ره‌بی و فارسی بووه.
لەتیف مەحمود سه‌عید محه‌مه‌د ساڵی ١٩٤٦ له لایه‌ن نوێنه‌رانی كۆنگره‌ی یه‌كه‌م كه به كۆنگره‌ی دامه‌زراندن و یا یه‌كگرتنی یه‌كه‌م ناو ده‌بردرێت به جێگری یه‌كه‌می سه‌رۆكی پارتی دیموكراتی كورد هه‌ڵبژێردراوه، ئه‌مه‌ش جێبه‌جی كردنی به‌شێك له ڕاسپارده‌كانی جه‌نه‌راڵ مسته‌فا بارزانی بوو وه‌كۆ دامه‌زرێنه‌ر و سه‌رۆكی پارته نوێیه‌كه، ساڵی ١٩٤٦ هه‌واڵی نسكۆی كۆماری دیموكراتی كوردستانه‌وه له‌لایه‌ن جه‌لال ئه‌مین به‌گ (١٩١١- ٢٠٠٤) پێگه‌یشتووه، ساڵانی (١٩٤٦ـ ١٩٥٨) په‌نای به زۆرێك له كادیرانی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران، وه‌ك غه‌نی بلوریان و هه‌ژار موكریانی و حه‌یده‌ری و عه‌بدولڕەحمان زه‌بیحی داوه، ساڵی ١٩٤٨ چاپخانه و په‌ناگای بۆ كادیرانی حزبی دیموكراتی كوردستانی ساز داوه تا چاپه‌مه‌نییه‌كانی تیایدا بڵاو بكه‌نه‌وه، ساڵی ١٩٤٨ خۆپێشانده‌رانی چه‌پی شاری سلێمانی به ناڕه‌وا هێرشیان كردووه‌ته سه‌ری و ئه‌ویش بۆ بڵاوه‌پێكردنیان ته‌قه‌ی هه‌وایی كردووه و به‌مه‌ش شێخ مه‌حمودی حه‌فیدی باوكی لێ ناڕازی بووه.
لە ساڵی ١٩٤٨ بە هاندانی حزبی شیوعی عێراق بەشێك لە جوتیارانی ده‌ڤه‌ری عه‌ربه‌ت له سنووری پارێزگای سلێمانی لە دژی وه‌ستاونه‌ته‌وه و به لاوازبوونی حزبی شیوعی عێراقی ئاشت ده‌بنه‌وه، بەڵام بە درێژایی ساڵانی شەستەكانی سەدەی بیست بەوە ناسراو بووه كە یارمەتی شیوعییەكانی داوه سەرباری پشتگیریكردنی لە بارزانییەكان و بزوتنەوەی نەتەوایەتی كورد، بەڵام لە ڕووبەڕووبوونەوەی چەكداری لەگەڵ دەوڵەتی عێراقدا خۆی پاراستووه، له ٢٧ی كانونی یه‌كه‌می ١٩٥٠ له‌لایه‌ن جه‌لال خالیدی پارێزگاری سلێمانییه‌وه به تۆمه‌تی هاوكاری یاخیبووی به‌ناوبانگ خوله پیزه به‌ند كراوه و دواتر دوور خراوه‌ته بۆ ناسرییه له باشووری عێراق به فه‌رمانی نوری سه‌عید سه‌رۆكوه‌زیرانی پاشایه‌تی عێراق، ساڵی ١٩٥٢ به‌شداری ئاهه‌نگی نه‌ورۆزی شاری سلێمانیی كردووه، له ١٠ی تشرینی یه‌كه‌می ١٩٥٦ كه‌ژاوه‌ی ته‌رمی شیخ مه‌حمودی حه‌فید (١٨٨١ـ ١٩٥٦) ده‌گه‌ینێرێته شاری سلێمانی و جه‌ماوه‌ری به‌ره‌وو به‌ندیخانه‌ی ده‌به‌ن تا شێخ له‌تیف چاوی پێبكه‌وێ به‌ڵام له‌لایه‌ن پۆلیسی پاشایه‌تی عێراق ته‌قه له جه‌ماوه‌ر ده‌كرێ و دوو كه‌س شه‌هید ده‌كرێن بێ ئه‌وه‌ی جه‌ماوه‌ر به مه‌به‌ستی خۆی بگات.
له ساڵانی (١٩٥٦ـ ١٩٥٨) سه‌ره‌تا له به‌ندیخانه‌ی سلێمانی به‌ند كراوه و دواتر بۆ به‌ندیخانه‌ی حیله و دواتر بۆ به‌ندیخانه‌ی به‌سره له باشووری عێراق گوازراوه‌ته‌وه ئه‌م به‌ندكردنه ته‌نیا به ویستی عومه‌ر عه‌لی پارێزگاری سلێمانی بووه، ساڵی ١٩٥٦ له به‌ندیخانه په‌یوه‌ندی به سه‌ركردایه‌تی حزبی شیوعی عێراقییه‌وه هه‌بووه و به نیازی په‌یوه‌ندیكردن به جه‌نه‌راڵ مسته‌فا بارزانی بووه له‌ڕێی حزبی شیوعی عێراقه‌وه، ڕۆژی ١٤ی ته‌مموزی ١٩٥٨ له بروسكه‌ێك بۆ ڕووخێنه‌رانی ڕژیمی پاشایه‌تی عێراق یه‌كێك له دواكارییه‌كانی خه‌ڵكی شاری سلێمانی ئازادكردنی ناوبراو بووه، له دوای چه‌ند ڕۆژ له كودتای ١٤ی ته‌مموزی ١٩٥٨ له به‌ندیخانه ئازاد كراوه، له ڕۆژی یه‌كشه‌مه ١٠ی ئابی ١٩٥٨ له شاری كه‌ركووك پێشوازی له شێخ ئه‌حمه‌د شێخ محه‌مه‌د شێخ عه‌بدولسه‌لام (١٨٩٢ـ ١٩٦٩) ناسراو به شێخ ئه‌حمه‌دی بارزان كردووه كه تازه له به‌ندیخانه‌ی به‌سڕه ئازاد كرابوو و تا شاره‌دێی پردێ له سنووری پارێزگای كه‌ركووك له‌گه‌ڵ كه‌ژاوه‌ی ئۆتۆمبێله‌كانیدا بووه، له ١٧ی نیسانی ١٩٥٩ و له كۆنگره‌ی دووه‌می بزووتنه‌وه‌ی ئاشتیخوازانی عێراقدا به ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی نیشتمانی ئاشتیخوازانی عێراق هه‌ڵبژێردراوه، ساڵی ١٩٥٩ له‌گه‌ڵ شاندێكی كوردی باشووری كوردستان سه‌ردانی یه‌كێتی سۆڤێت و دیداری له‌گه‌ڵ ده‌سه‌ڵاتداران و په‌نابه‌رانی باشوور و ڕۆژهه‌ڵاتی كوردستانی كردووه، ساڵی ١٩٦٢ له گوندی سیته‌ك نیشته‌جێ بووه، ساڵی ١٩٦٣ ئه‌ندامی كۆنگره‌ی كۆیه كۆنگره‌ی یه‌كه‌می گه‌ل (كۆنگره‌ی یه‌كه‌می گه‌ل) بووه.
له ٢١ی كانونی دووه‌می ١٩٦٣ له شارۆچكه‌ی ڕانیه ئه‌ندامی شاندی دانووستانكاری كورد بووه له‌گه‌ڵ شاندی عێراقی به مه‌به‌ستی ئۆتۆنۆمی بۆ كوردستان، ساڵی ١٩٦٤ پشتگیری باڵی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستانی نه‌كردووه و پشتیوانی سه‌رۆك بووه. ساڵی ١٩٦٤ ئه‌ندامی ئه‌نجوومه‌نی سه‌ركردایه‌تی شۆڕش له كوردستانی عێراق بووه، ساڵی ١٩٦٤ ئه‌ندامی لێژنه‌ی ده‌ستوری سه‌ر به نووسینگه‌ی جێبه‌جێكاری (المكتب التنفیذي) بووه، لە كۆتاییەكانی تەمەنیدا نەخۆش كه‌وتووه و ماوەیەكی زۆر لە ناو جێگە دەمێنێتەوە، ساڵی ١٩٦٦ له جوندیان سه‌ر به پارێزگای هه‌ولێر پێشوازی له شاندێكی حكومه‌تی عێراقی بۆ دانوستان كردووه، ساڵی ١٩٦٧ له گوندی سیته‌ك سه‌ر به پارێزگای سلێمانی پێشوازی له جه‌لال حیسامه‌دین نوره‌دین (١٩٣٣ ـ ٢٠١٧)، ناسراو به جه‌لال تاڵه‌بانی كردووه، له ده‌مژمێر شه‌ش و نیوی ئێواره‌ی ١٢ی ئایاری ١٩٧٢ له نه‌خۆشخانه‌ی ڕاهبات له شاری به‌غدا كۆچی دوایی كردووه و له مزگه‌وتی گه‌وره‌ی شاری سلێمانی به‌خاك سپێردراوه، له‌لایه‌ن لێژنه‌ی لقی پێنجی پارتی دیموكراتی كوردستانه‌وه كه‌ژاوه‌ی ته‌رمه‌كه‌ی به‌ره‌و شاری سلێمانی به ڕێ كراوه، شاندێكی مه‌كته‌بی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان به نوێنه‌رایه‌تی سه‌رۆك مسته‌فا بارزانی به‌شداری پرسه‌ی له شاری سلێمانی بووه، به‌هۆی كۆچی دوایییه‌وه له‌لایه‌ن ئه‌حمه‌د حه‌سه‌ن به‌كر (١٩١٤ـ١٩٨٢)ی سه‌رۆككۆماری عێراقه‌وه پرسه‌نامه‌یه‌ك ئاراسته‌ی بنه‌ماڵه‌كه‌ی كراوه.
له به‌رهه‌مه‌كانی
گوڵی وه‌ریو ـ ١٩٧٣. گیاكه‌ڵه. گیاكه‌ڵه‌ی كۆمه‌ڵایه‌تی ـ ١٩٧٨. یادداشته‌كانی شێخ (له‌تیف)ی حه‌فید له‌سه‌ر شۆڕشه‌كانی شێخ مه‌حمودی حه‌فید ـ ١٩٩٥ بیره‌وه‌رییه‌كان ـ ١٩٩٥.[١] شێخ لەتیف لە ئێوارەی ڕۆژی هەینی ڕێکەوتی 12-05-1972 لە نەخۆشخانە ی (الراهبات) لە بەغدا لە تەمە نی (55) ساڵیدا کۆچی دوایی کردووە و دواتر تەرمەکەی هێنراوەتەوە بۆ سلێمانی و لەنێو مزگەوتی گەورەدا بەخاک سپێردراوە
- ↑ سەرچاوە:partipedia