جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «مردنی خودا (نیچە و نیهلیزم)»

ئەم نەخشە دیوارییەی بۆم باس کردن، نەخشە دیواری ژیانە، تابلۆی هیزی هەژێنە کە لە ئێمەوە گوزارشت لە خۆی دەکات و ڕەوشی ئێمە ڕوون دەکاتەوە. ژیان پشوودان نییە، ژیان بزاوتنە، بە پێناسە بزاوتنە. ئەگەر ئەم تابلۆیە وەک تابلۆی ژیان دەچوێنین بە مەبەستی وەرگرتنی بارێکی حەقدار نییە بە خود، مەبەستیش ئەوە نییە بڵێین؛ ئەمە خراپە یان باشە، دەبێت بڵێین؛ ئاوەهایە، بمانەوێت و نەمانەوێت ئەوە ژیانە کە وەها مەرجدار کراوە، بەرپەرچدانەوەی هیچ ناگۆڕێت لەوەی کە وەهایە. ئەمە تابلۆی ژیانە، ئەم تابلۆیە ئەو ویستە بەهێزەیە کە نیچە دەیەوێت ئاهەنگی بۆ بگێڕێت، دەیەوێت ئاهەنگ بۆ ژیان بگێڕیت لەژێر هەموو شکڵێکیەوە، ژیان لە خێوی بێشوماری جیاوازیدا، ئەو ژیانەی کە دەمانگریێنێت و دەمانخاتە پێکەنین، کە حەزمان لێیەتی و قینمان لێیەتی، خۆمان دەپارێزین یان دەکوژین، ژیان بە هەموو بەرز و نزمییەکییەوە. ژیان بەرز و نزمییە لەبەر ئەوەی تێپەڕبوونی وزەیە بە ماتریاڵدا، ژیان وەک زەوییەکی شاخاوی ڕووکەشی بومەلەرزە و بورکانی پێوە دیارە. ئەگەر دەیچوێنم بە تابلۆیەکی ئەنتیکیتێ، بە میتۆلۆژی و تراژیک، لەبەر ئەوەی ژیان بۆ نیچە وەهایە، لێزمە و لافاوێکە بە یەکدا دەکێشن، کۆنسێرتێکی بەتینە هەرگیز واز لە جیهان ناهێنێت بە بێ پشوو. گەیشتن بە پشوو ئاواتی بوون نییە بە بیری نیچە، ئامانجی بوون تەنها یەک ئامانجە ئەویش ژیان بەسەربردنە، لە باوەشکردنی ژیانە، گوشینیەتی هەتا لەهۆشچوونی، ئاهەنگێڕانە بۆی هەتا شەکەت بوون.

پیاهەڵگوتنی نیچە بۆ تراژیدیی ئەنتیک، لەوەوە ڕەگی داکوتاوە کە تراژیدی ئەنجامگیری جوانی باری ژیانی مرۆڤە، بارێکی ژیان کە دیاری کراوە، داخ کراوە بە تێکۆشان لەنێوان سۆز و ئەقڵ و سەرکەوتنی هێزی ناڕاسیۆنێل، ئەو تراژیدییە بریتییە لە بەیەک گەشتنی دیۆنیزیاک و ئەپۆلینیان، یەکگرتنی نێوان مەستی و ئەندازەیە، ناوەخنی ژیان دیۆنیزیاکە، ناوەڕۆکی ژیان هێز و هەروەها بێئاراستە و ئەنارشیکە. ئەپۆلۆی ژیر،  ئەپۆلۆی ڕێکخەر و ئۆرگانیزەکەر ئاراستە دەخاتە ناو ئەوەی لە بنەڕەتدا نەیبووە. مۆرالیستەکان ئەپۆلۆ دەپەرستن، بەڵام نیچە لە بەرەی دیۆنیزۆسە. لەبەر ئەوەی ژیان خۆی ئاراستەیەک و مەبەستێکی تری نییە لەوەی کە هەیە. لەبەر ئەوەی بێهودەیە باوەڕمان بە ئەپستراکسیۆنی میتافیزکیکە ئامانجی بەلاڕێ بردنمانە لە ئەپسوردیتێی ڕادیکاڵی، بۆیە دەبێت پەلەپروزکێ بە ژیانکردن بدەین، بە توندی بژین، بژین وەک ئەوەی ئارەزوی ئەوە بکەین ژیانمان هەردەم دووبارە دەبێتەوە.

دووهەمیان، ئەگەر مۆراڵ ناوبژیوانە، کەواتە ڕێژەییە، کەواتە ئەگەر مۆراڵ ڕێژەییە ئێمە هەڵەین وەک ڕەها ڕەچاوی لێ بکەین، واتە ئێمە هەڵەین کە جیهانی رابردوو زیندوو بکەینەوە بەو باوەڕەی کە ئێمە خاوەنی جەوهەری باشە و خراپەین. لەبەر ئەوەی باشە و خراپە لەدەرەوەی هزری ئێمە بوونی نییە، مۆراڵ شتێک نییە لەو دیو جیهانی فیزیاییەوە بوونی هەبێت، مۆراڵ وەک هەقیقەتێک لەسەرەوە بوونی نییە، ئەفرێندراوێکی دەروونییە کە دەیەوێت خۆی وەک لە سەرووترەوە بناسێنێت، ئەمەش زەبرێکە لە هەموو میتافیزێکێکی باشە.

“خودا مرد! خودا بە مردوویی دەمێنێتەوە، ئێمە کوشتمان. چۆن خۆمان دڵنەوا بکەینەوە، ئێمەی بکوژی بکوژەکان؟ ئەوەی مرۆڤ هەتا ئەم ساتە خاوەنداری بوو وەک بەهێزترین و پیرۆزترین، خوێنی ڕۆچوو لەژێر چەقۆکانماندا، کێ دەمانشوواتەوە لەو خوێنە؟ بە چ ئاوێک دەتوانین خۆمان پاکژ بکەینەوە، چۆن خۆمان بکڕینەوە، چ یارییەکی پیرۆزی تر بە ناچاری بئافرێنین؟ بە توانایی ئەو ئاکتە ئایا زۆر لە سەروو توانامانەوە نییە؟ ئێمە ناچار نین خۆمان بەئاسایی ببینە خودا؟ تەنها بۆ ئەوەی وەک شایەنی ئەوان وەدەرکەوین؟”