جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «شكور خه‌یات»

هونەرمەند لەتەمەنی 18 ساڵیەوە گوێ گر و خولیای دەنگی مامۆستا عەلی مەردان و سەید عەلی ئەسغەری کوردستانی بووە. هەروەها مامۆستا عەلی مەردان زۆر کاریگەری لەسەر بووە هاوکاری و رێنمایی کردووە. ئه‌و لەساڵی 1956 وەکو مەقام بێژ ناسراوە دەرکەوتووە و لەژیانی هونەریدا نزیکەی (44) مەقامی ڕەسەنی کوردی چڕیوە تۆماریانی کردووە لەشاشە و ته‌له‌فیزیۆنه‌كانه‌وه‌ له‌ هەرچوار پارچەی کوردستان دەرکەوتووە ناسراوە وەکوو مەقام ناس و مەقام زان. هەروەها لەژیانیدا زیاتر لە 100 بەرهەمی تۆمار کردووە و دواتر چەند سرودێکی نیشتیمانیی بۆ پێشمەرگەو کوردستان چڕیوە تۆماریانی کردووە. زیاتر لە 200 خەڵات و رێزلێنانی هونەری و کەسایەتی پێ بەخشراوە لەلایەن حکومەتی کوردستان و سەندیکای هونەرمەندان و وەزارەتی رۆشنبیری و کەناڵە ئاسمانیەکان و نێوخۆیەکان بەبەخشینی خەڵات و رێزلێنان لەرێورەسمی تایبەت و جەماوەریدا پێشکەشی کراوە. جگه‌ له‌وه‌ش لەگەڵ زۆربەی هونەرمەندان دانیشتنی کردووە کاری هونەریان هەبووە وه‌كوو هونەرمەندان:  ( خه‌یروڵڵا خەیات، ئه‌حمه‌د شه‌ماڵ، که‌ریم بنگردی، سابیر کوردستانی، سه‌ڵاح داودە، حوسێن عەلی، چەندین هونەرمەندی تر..

[[پەڕگە:44454540.jpg|وێنۆک|چەپ]]

'''نه‌فی كردن بۆ باشووری عێراق و ژیانی ئاواره‌یی:'''

هونەرمەند شکورخەیات لەژیانی خۆیدا بەهۆی کورد بوون و کەرکووکی بوونی هەموو ژیانی لەئاوارەی و دەربەدەری بردۆتە سەر . هونەرمەند شکور خەیات لەساڵی 1972 لەشاری کەرکووک ئەمری گرتنی بۆ دەردەچێت لەلایەن رژێمی بەعسەوە بەهۆی ئەوەی کەسێکی دیاری کورد بووە وە بەرپرسی رێکخستن و تەنزیماتی ناو شاری کەرکووک بووە، بۆیە شکور خەیات کەرکوک بەجێ دێڵێت و دەچێتە دەرەوە دەبێت بە پێشمەرگە. لە ساڵی 1974 دوای نسکۆی شۆرشی ئەیلول شکور خەیات بەهۆی کورد بوونی و پێشمەرگایەتی ئاوارەی وڵاتی ئێران دەبێت ماوەی دوو ساڵ لەئاوارەی و غەریبی ژیان بەسەر دەبات دواتر دەگەرێتەوە بۆ عێراق دوای هاتنەوەی لەلایەن رژێمی ئەوکاتەوە ده‌ستگیر ده‌كرێت و دەست بەسەر دەکرێن نەفی دەکرێن و رەوانەی خوارووی عێراق دەکرێن، ماوەی دوو ساڵ دەست بەسەر دەبن. هەر لەئاوارەی و غەریبیدا منداڵێکی کۆچی دوای دەکات لە رومادیە بەخاک دەسپێردرێت لەدوای دوو ساڵ دەست بەسەربوونیان وای لێهات رژێم لێبوردنی گشتی دەرکرد (عفو العام) و شکور خەیات ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ شاری کەرکووک بەڵام هەر ئەوکات رژێم بڕیاری دەرکرد نابێ هونەرمەند شکور خیات و هاورێکانی لەشاری کەرکووک دانیشن و نیشتەجێ بن بۆیە چوونە قەزای چەمچەماڵ نیشتەجێ بوون ماوەی (18) ساڵ لەشاری چەمچەماڵ ژیانیان بەسەر برد چونکە نزیک ترین جێگا بوو لەشاری کەرکوکەوە هەر چاوەرێ بوو رۆژێک بێت بگەرێتەوە شاری کەرکووک، دواتر بەهۆی شەڕی نەگریسی ناو خۆی کوردستان لە ساڵی 1994 دەچێتە شاری هەولێر ژیان بەسەر دەبات. تاوەکو پرۆسەی ئازادی عێراق دواتی گەرایەوە بۆ شاری کەرکووک ماوەی نزیکەی 13 ساڵ ژیانی لەشاری کەرکووک بەسەر برد لە (16) ئۆکتۆبەر جارێکی تر ئاوارە دەبێت و دەگەرێتەوە شاری هەولێر، تا كۆچی دوایی هه‌ر له‌ هه‌ولێر و له‌ شارۆچكه‌ی بنه‌سڵاوه‌ ده‌مێنێته‌وه‌.