٢٠٬١١٩
دەستکاری
جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «سولەیمان موعینی»
Jump to navigation
Jump to search
سولەیمان موعینی (بینینی سەرچاوە)
وەک پێداچوونەوەی ١٤:٣٤، ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣
، ١٤:٣٤، ١١ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢٣بەبێ کورتەی دەستکاری
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
Manu (لێدوان | بەشدارییەکان) |
||
| ھێڵی ٣١: | ھێڵی ٣١: | ||
ڕۆژی ١٦/٦/١٩٥٣ ڕێکخراوی لاوانی حیزبی دیموکراتی کوردستان له شاری مه‌هاباد، به ڕێبه‌رایه‌تیی سوله‌یمان و سه‌ید عه‌بدوڵلای ئیسحاقی و چه‌ند لاوی تێکۆشه‌ری دیکه کۆبونه‌وه‌یه‌کی به‌رین له باغی میکائیل سازده‌ده‌ن. مه‌به‌ست له‌و کۆبونه‌وه‌یه ئه‌وه ده‌بێت که لاوانی نێو ڕیزه‌کانی حیزبی دیموکراتی کوردستان نوێنه‌ری خۆیان بۆ به‌شداریی له چواره‌مین ڤیستیڤاڵی جیهانیی یه‌کێتی لاوانی دیموکراتی هه‌ڵبژێرن. به‌ڵام له‌گه‌رمه‌ی گوتوبێژی ئه‌و لاوانه‌دا ژاندارمه دڕنده‌کانی حکومه‌تی ئێران هه‌ڵده‌کوتنه سه‌ریان و پاش لێدان و ئازاردانیان، لوله‌ی تفه‌نگه‌کانیان ئاڕاسته‌یان ده‌که‌ن و مێرمنداڵێک به‌ناوی «حسن ڕه‌مه‌زانی» شه‌هید و چه‌ند که‌س بریندار ده‌که‌ن. ئیدی ئه‌و لاوه شۆڕشگێڕانه، ده‌که‌ونه شه‌قامه‌کانی شار و به گێڕانی ته‌رمی ئه‌و لاوه شه‌هیده، ڕێپێوان و بزووتنه‌وه‌یه‌کی جه‌ماوه‌ری گه‌وره به‌ڕێده‌خه‌ن. | |||
هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌دا پێداگری و خه‌باتی نه‌پساوه‌ی به‌رهه‌ڵستکارانی سه‌راسه‌ری بوو به هۆی هه‌ڵاتنی شای ئێران و هاتنه سه‌ر حوکمی حکومه‌تی دوکتور موسه‌دیق، که هیوای چاکسازی و بوژوانه‌وه‌ی لێده‌کرا، به‌ڵام به‌داخه‌وه به هۆی پشتیوانیی ڕۆژئاوا له شای ئێران و له ئاکامی کۆدیتایه‌کی نیزامی، شای ئێران گه‌ڕاندرایه‌وه و حکومه‌تی دیموکراتیکی موسه‌دیق تێک ڕووخا. دوای ڕووخانی حکومه‌تی دوکتور موسه‌دیق، له٢٨ی گه‌لاوێژی ساڵی ١٩٥٤، هێزه‌کانی سه‌رکوتکه‌ری ئێرانی هێرشیان کرده سه‌ر جه‌ماوه‌ری شار و گونده‌کان و، گرتن و کوشتن و بێ سه‌روشوێن کردن ده‌ستی پێکرد. | هه‌ر له‌و سه‌رده‌مه‌دا پێداگری و خه‌باتی نه‌پساوه‌ی به‌رهه‌ڵستکارانی سه‌راسه‌ری بوو به هۆی هه‌ڵاتنی شای ئێران و هاتنه سه‌ر حوکمی حکومه‌تی دوکتور موسه‌دیق، که هیوای چاکسازی و بوژوانه‌وه‌ی لێده‌کرا، به‌ڵام به‌داخه‌وه به هۆی پشتیوانیی ڕۆژئاوا له شای ئێران و له ئاکامی کۆدیتایه‌کی نیزامی، شای ئێران گه‌ڕاندرایه‌وه و حکومه‌تی دیموکراتیکی موسه‌دیق تێک ڕووخا. دوای ڕووخانی حکومه‌تی دوکتور موسه‌دیق، له٢٨ی گه‌لاوێژی ساڵی ١٩٥٤، هێزه‌کانی سه‌رکوتکه‌ری ئێرانی هێرشیان کرده سه‌ر جه‌ماوه‌ری شار و گونده‌کان و، گرتن و کوشتن و بێ سه‌روشوێن کردن ده‌ستی پێکرد. | ||
له شاری مه‌هاباد دا، یه‌کێک له گیراوه‌کان محمدئه‌مین معینی، باوکی سوله‌یمان بوو که به ماوه‌ی ٢٠ ڕۆژان له گرتوخانه‌ی سه‌ربازیدا ڕایان گرت. هه‌ر ئه‌وده‌م له‌لایه‌ن فه‌رمانده‌ی نیزامیی شاری مه‌هاباد، که سه‌رله‌شکه‌ر که‌ریم وه‌رئه‌هرام ی ناو بوو، به باوکی سوله‌یمانیان ڕاگه‌یاند که به شوێن سوله‌یمان دا بنێرێت و پێی بڵێ که حکومه‌ت لێی ده‌بوورێت و ده‌توانێ به‌بێ هیچ ترسێک بگه‌ڕێته‌وه ماڵی خۆی. به‌ڵام سوله‌یمان به‌هۆی ناسینی کارنامه‌ی کرداری ڕژێمی ئێران، ئه‌م داوایه‌ی به‌رپه‌رچ دایه‌وه و وه‌ڵامی نای دانه‌وه. پاش ماوه‌یه‌ک، سوله‌یمان به‌نیازی چوونی تاران و به‌رده‌وامبوونی ژیانی سیاسی و نهێنی، له ساڵی ١٩٥٦دا به‌ره‌و ناوندی ئێران وه‌ڕێ که‌وت. به‌ڵام له نێوان ڕێگای تاران ته‌ورێز دا به هۆی سیخوڕه نهێنییه‌کانی ڕژێم ده‌ناسرێته‌وه و ده‌گیرێت. له گیرانی سوله‌ێمان هیچ که‌س خه‌به‌ردار نه‌بوو. دوای تێپه‌ڕینی چه‌ندێک، عه‌بدوڵلای حه‌کیمزاده عه‌کسی سوله‌یمان له لاپه‌ڕه‌ی ڕۆژنامه‌یه‌ک له نێو زیندانییه‌کانی ژێرده‌ستی ڕژێم دا ده‌بینێت و خه‌به‌ر به بنه‌ماڵه‌که‌یان ده‌گه‌یه‌نێت. سوله‌یمان له‌ژێر ئازار و شکه‌نجه‌ی زیندانه‌واناندا ده‌مێنێته‌وه هه‌تا ڕۆژی ١/٣/١٩٥٧ که له بری ئه‌سپاردنی بارمته‌یه‌کی ده‌هه‌زار تمه‌نی ئه‌و سه‌ردمه، ئازاد ده‌کرێت. | |||
[[پەڕگە:Kurdhe1561.jpg|وێنۆک|ڕاست]] | [[پەڕگە:Kurdhe1561.jpg|وێنۆک|ڕاست]] | ||
| ھێڵی ١١٣: | ھێڵی ١١٣: | ||
ئه‌گه‌رچی سوله‌یمان و به‌شێکی هه‌ره زۆری هاوڕێیانی کۆمێته‌ی ئینقلابی له شه‌ڕی داسه‌پێندراوی ڕژێمی شای ئێران دا شه‌هید کران، به‌ڵام ڕێگاێ پیرۆز و ئامانجی به‌رزی کۆمیته‌ی ئینقلابی، که ڕزگاریی گه‌لی کورد و سه‌ربه‌خۆیی کوردستان بوو، له دڵ و مێشکی گه‌لی کورد دا له جاران نه‌مرتر ڕاگیرا و بوو به سه‌رمه‌شقی ڕاپه‌ڕین و سه‌رهه‌ڵدان و بزوتنه‌وه‌کانی دوواییش. | ئه‌گه‌رچی سوله‌یمان و به‌شێکی هه‌ره زۆری هاوڕێیانی کۆمێته‌ی ئینقلابی له شه‌ڕی داسه‌پێندراوی ڕژێمی شای ئێران دا شه‌هید کران، به‌ڵام ڕێگاێ پیرۆز و ئامانجی به‌رزی کۆمیته‌ی ئینقلابی، که ڕزگاریی گه‌لی کورد و سه‌ربه‌خۆیی کوردستان بوو، له دڵ و مێشکی گه‌لی کورد دا له جاران نه‌مرتر ڕاگیرا و بوو به سه‌رمه‌شقی ڕاپه‌ڕین و سه‌رهه‌ڵدان و بزوتنه‌وه‌کانی دوواییش. | ||
شه‌ش مانگ به‌ر له کاره‌ساتی دڵته‌زێنی شه‌هیدبوونی سوله‌یمان، له گوندی قه‌مته‌ره ـ ی نزیك به شاری مه‌هاباد، سوله‌یمان و عه‌بدوڵلا و مینه‌شه‌م و چه‌ند پێشمه‌رگه‌ی تر، دیداریك ده‌گه‌ڵ په‌ریزاد و فاتم و جه‌عفه‌ر، واته خوشك و براکانی سوله‌یمان و عه‌بدوڵڵا ساز ده‌که‌ن که هه‌ر له‌و چاوپێکه‌وتنه‌دا سوله‌یمان به ئاشکرا ڕاده‌گه‌یه‌نێت که ئه‌و ده‌گه‌ڵ بارزانی نه‌ماوه و ئاماده‌ش نییه بچێته ژێر فه‌رمانی ئه‌وه‌وه. خوشك و براکانی هۆیه‌که پرسیارده‌که‌ن، سوله‌یمان له وه‌لامیاندا ده‌ڵێت: " هه‌تا ئه‌وکاته‌ی که شۆڕشی گه‌لی کورد به پشتیوانی و یاریکاریی زه‌حمه‌تکێشانی گەلی کورد و، بۆ وه‌دیهاتنی مافی ئه‌وان به‌ڕێوه‌ده‌چوو، ئێمه له خزمه‌تی دابووین، به‌ڵام هه‌رکه ڕێبه‌رایه‌تیی شۆڕش که‌وته داوی پیلانی دوژمنانی گه‌ل و لە گەڵ جیا بۆوه، ئێمه‌یش لێی جیابووینه‌وه و خه‌تی خه‌باتێکی ڕاسته‌قینه‌مان گرتۆته‌وه به‌ر" . | |||
هه‌ر له‌و چاوپێکه‌تنه‌دا سوله‌یمان ئه‌مه‌ش ده‌ڵێ که دوای ماڵاویی لێکردنیان و لێک هه‌ڵبڕانیان، به ماوه‌ی شه‌ش مانگان له‌و مه‌ڵبه‌نده دوور ده‌که‌وێته‌وه و دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی ، ڕه‌وشێکی تری شۆڕشگێرانه ده‌گرنه به‌ر. | هه‌ر له‌و چاوپێکه‌تنه‌دا سوله‌یمان ئه‌مه‌ش ده‌ڵێ که دوای ماڵاویی لێکردنیان و لێک هه‌ڵبڕانیان، به ماوه‌ی شه‌ش مانگان له‌و مه‌ڵبه‌نده دوور ده‌که‌وێته‌وه و دوای گه‌ڕانه‌وه‌ی ، ڕه‌وشێکی تری شۆڕشگێرانه ده‌گرنه به‌ر. | ||
| ھێڵی ١٣٩: | ھێڵی ١٣٩: | ||
شاعیری نەمن هێمن موکریانی ٢٧/٢/١٣٥٨ی هه تاوی ١٩٧٩ زایینی. | شاعیری نەمن هێمن موکریانی ٢٧/٢/١٣٥٨ی هه تاوی ١٩٧٩ زایینی. | ||
پێویست به دوپاتکردنه‌وه نیه، به‌ڵام مێژوی کورد خۆ به‌خت کردن و شۆڕش و سه‌رهه‌ڵدان و ته‌نانه‌ت خه‌یانه‌تیشی تێدا بووه و دوا ڕۆژی مێژوی کورد پێویستی به زانین و تێگه‌یشتنی ئه‌م بوارانه هه‌یه، هه‌تاکو ڕۆڵه‌کانی دوا ڕۆژ بتوانن به شێوه‌یه‌کی زانستی و شه‌فاف ئه‌م بوارانه و یا خود ئه‌م قۆناخ و تێکهلچوونانه له مێژوی خۆی دا بخوێنێته‌وه و له‌م هه‌ستان و تێکچونانه‌دا مێژویه‌کی خاوێن و دوا ڕۆژێکی سه‌رکه‌وتو و سه‌ر بڵیند بۆ خۆی و نه‌ته‌وه‌که‌ی سه‌قامگیر بکات. و له‌م هه‌ڵه و بۆچونانه ده‌رس وه‌ربگرێت و دووپاتیان نه‌کاته‌وه. هه‌تا ئه‌و گۆشانه‌ی مێژوش نه‌خرێنه به‌ر ڕوناکی زانستی و به به‌رهه‌می باش و خراپییه‌وه لێکدانه‌وه‌یان له‌سه‌ر نه‌کرێت و شێوه‌ی ئوپۆرتۆنیزمی سیاسی سێبه‌ری خۆی به‌سه‌ر مێژو دا بگرێت، هیچ کات پێشکه‌وتوویی و خۆناسین نابێته مادیه‌تێک و، ئه‌گه‌ر مرۆڤیش له ناو جڤاتێک دا ئاگاداری مێژوی خۆی نه‌بێت و له خۆی و له مێژووی بێگانه بێت، ناتوانێ به فه‌لسه‌فه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی مێژوی ڕاسته‌قینه‌ی خۆی به ئیراده‌یه‌کی سه‌ربه‌ست بگه‌یه‌نێته ئه‌نجام . به‌شی نه‌ته‌وه‌یه‌کی بێ ئیراده و بێ فه‌لسه‌فه‌ی نه‌ته‌وه‌یی کۆیله‌تی و ژێرده‌ستی که هه‌تاکو ئه‌م ڕه‌وشه‌ی تێدا بێت، ئێمه‌ی کورد کێشه‌ی له گه‌ڵ ده‌که‌ین و له تێکۆشان داین بۆ تێکشکانی ئه‌م نه‌خۆشییه‌ی ناو کۆمه‌ڵگا دا. هیوادارم مرۆڤی تێگه‌یشتوی ئێمه به زۆرینه‌یه‌وه بگاته قه‌ناعه‌تێک که ئێمه‌ی کوردیش مافی خۆمانه چاره‌نوسی خۆمان به ده‌ستی خۆمان بنوسین، ئه‌و کات له‌گه‌ڵ فه‌لسه‌فه‌یه‌کی نه‌ته‌وه‌یی ئه‌م تراژیدیانه به‌سه‌ر ئه‌م نه‌ته‌وه چه‌وساوه‌یه دا هاتوه و چه‌سپاندراوه، دوری لێ بکرێت و به یه‌کگرتویه‌کی پته‌و پێشیان لێ بیرێت و ژیانێکی سه‌ربه‌ست و ئازاد بۆ ئه‌م نه‌ته‌وه‌یه که به سه‌دان ساڵه له کۆیله‌تی دا ده‌ژی، سه‌قامگیر بکات و بۆ بوژانه‌وه و پێشکه‌وتوویی وڵات هه‌نگاو هه‌ڵێنرێته‌وه و یه‌کسانی و برایه‌تی و ئیراده‌ی گه‌لان ببێته ڕاستییه‌کی نه‌شاردراوه. | |||
سه‌رچاوه مەڵپەری بنەماڵەی موعینی | |||