حەمە قەدۆی موسڵ
حەمە قەدۆی موسڵ
((خۆ من حەمە قەدۆی موسڵ نیم))
ئەم گوزارەیە،لەکۆندا زۆر بەکاردەبرا و ئێستاش بەهەمان شێوە،بەڵام زۆرجار پرسیارمان لەخۆمان کردوە دەبێ،ئەم گوزارەیە، بۆچوون بێ بۆچی؟
حەمە قەدۆ، بازرگانێکی گەورە وبەناوبانگی شاری موسڵ بووە، زۆر لە خەڵک دەڵێت حەمە قەدۆ لە بنەچەدا کوردی شاری موسڵ بووە هەندێکیش پێیان وایە خەڵکی شاری سلێمانیی بوون و دواتر باوباپیریان کۆچیان کردووە بۆ شاری موسڵ و لەوێ نیشتەجێ بوون.
من تەواو هاوڕای ئەوبۆچوونەم کە لەبنەچەدا خەڵکی شاری سلێمانیی بوون، ئەویش بەپێی گۆڕانی ناوەکەیان خەڵکی گومانی دروستکردوە،خەڵکی سلێمانی نەبووبن یان کورد نەبوو بن. حەمەقەدۆ لە هەموو شار و شارۆچکەکانی کوردستاندا ڕایەڵەی بازرگانیی هەبووە، هەتا وڵاتانی ئەوروپا و هیندش.
( حەمە قەدۆ) ناوی(محەمەد عەبدولقادر)ە، (محەمەد) بووە بە (حەمە) و (عەبدولقادر)یش بووە بە (قادر-قالە-قەدۆ) تا ئێستاش لە هەندێك شوێنی کوردستان وشەی قادر کورت دەکەنەوە بۆ (قەدۆ)،یان لەزۆبەی شوێنی کوردستاندا قادر دەکراوە بە قادرۆک.
بە نموونە لەلای شەبەکەکان بەقادر دەوترێت قەدۆ.
بەڵام لەوانەیە ئەم پرسیارە بێتە ئاراوە کە چۆن قادر بووە بە قەدۆ لەگەڵ ئەوەی خەڵکی سلێمانیی و دەرووبەری قەت ناوی (قادر) ناکەن بە (قەدۆ) دروست وایە، بەڵام کەسوکار و لە باوک وباپیرییان لەکۆنەوە لە سلێمانییەوە کۆچیان کردوە بۆ شاری موسڵ ولەوێ بەتەواوەتی نیشتەجێ بوون.
عەرەبەکان، بۆ ئەوەی نەڵێن کوردە، دەڵێن ناوی(عەبدوڵلا چەلەبی کوڕی محەمەد کوڕی عەبدولقادرە)!
لە ڕاستییدا (عەبدوڵڵا) کوڕی (حەمە قەدۆ)یە و ئەو کوڕە و کوڕێکی دیکەشی هەبووە بە ناوی (سولەیمان)ەوەیە.
وشەی (قەدۆ) نازناوی هەموو بنەماڵەییەکەیەتی.
(محەمەد قەدۆ) جێدەستی دیارە لەبیناکردن و ئاواکردندا، مزگەوتێکی لە ساڵی ١٨٨٠م لە گەڕەکی مەیدانی شاری موسڵ درووست کردووە.
بەداخەوە داعش ٦/٣/٢٠١٥ مزگەوتەکەی تەقاندەوە و خاپووری کرد. هەروەها خانێکیشی لە موسڵ درووست کردووە کە هەر بە (خانی حەمە قەدۆ) ناسراوە.
قادر (قەدۆ) ی باوکی حاجی محەمەد، ساڵی ١٨٧٠م ژیانی بەجێهێشتووە.
حەمەی کوڕیشی ساڵی ١٩٢٠ کۆچی دوایی کردووە.
بۆ ئەوەی بەڵگەی تەواو دروستمان دەستکەوێ و توخنی قسەی واتە وات و گێڕانەوە وچیرۆک نەکەوین.
دکتۆر توانا کوڕی هونەرمەندی گەورە قادری حسێن، کەخەڵکی شاری سلێمانییە.
کەخزمی بنەماڵەی حەمە قەدۆیە،لەلێدوانێکدا باس لە گێڕانەوەی ئەو ڕایەڵی دۆست و خزمایەتیەی خۆیان دەکەن ، دەرحەق بنەماڵەی حەمە قەدۆی موسڵ.
قه‌دۆ کورده کچی خالۆزای باپیرمی (له‌دایکمه‌وه)وه هێناوه ناوی زه‌کیه‌خان خوشکی قائد فه‌یلقی دوو (ساڵح زه‌کی به‌گ ی توفیق ئاغا)
که کوری خاڵی باپیرمه( شێخ محەمەد ئەمین عەبدوڵڵا سابوونکەرانی ) ماڵیان له‌و کۆلانەی سه‌روو مزگه‌ووتی سه‌ید حه‌سه‌ن به‌رامبه‌ر حه‌مامی موفتی بوو، خێزانی حه‌مه قه‌دۆ زه‌کیه‌خان تا ساڵی حەفتاکانیش له به‌غداد ژیاوه له گه‌ره‌کی ئەعزمیه شەش خانوو له‌ناو شورایه‌ک دروستکرابوون.
سه‌دام زۆربەی له‌ناوبردن له‌سه‌ر ئینقلابی سه‌دام به‌سه‌ر ئەحمەد حه‌سه‌ن بەکر ساڵی ۱۹۷٨ز، لەبەرئەوەی وه‌زیری پەروەردە که سه‌دام لەسێدارەیدا.
ناوی محەمەد محجوب کچی حه‌مه قه‌دۆی هێنابووکە ناوی ( زه‌کیه‌خان)بوو.
ئێستا زوربه‌یان له ئەمریکا نیشته‌جێن و لەوێ دەژین.
له ناو شورای ماڵەکه‌یان ته‌نانه‌ت مانگای هولندی تیدا بوو به‌یانیان شیری ئه‌دانێ.
دایکم سالی ۱۹۷۸ له‌گه‌ل پوورم چوون بۆلایان،بەڵام ئەوان هه‌موویان ده‌ست به‌سه‌ر بوون له ماڵه‌وه.
سالی ۱۹۷۳ بوو، زه‌کیه خان هات بۆ سلێمانیی بۆ ماڵی باوکم وتی ده‌مانچه‌مان بۆ په‌یدابکه‌ن له ترسی( ئەبو ته‌به‌ره‌ی سه‌دام) که نه‌یارانی سه‌دامیان سه‌ر ئه‌بری.
حه‌مه قه‌دۆ چه‌ندین باخی پرتقال ی هه‌یه له پاریزگای دیاله‌ش، وە هەروەها دکتۆر توانا دەربارەی ئەو زاتە گێڕایەوە.
ئه‌و خیزانه له بنەچەدا خەڵکی له شاری ئورفه‌ی کوردوستانی باکوور بوون، ئیستا بەزۆر کراون بەعەرەب، به‌لام ئه‌وه راستیه که بنەچەیان عه‌ره‌ب نین،له ترسی عه‌ره‌بی شوڤینی موسل نه‌وه‌کانیان ناوێرن بڵێن باپیره‌گه‌وره‌مان کورد بووە.
له‌به‌رئه‌وه‌ی بنه‌ماله‌یه‌کی زور ده‌وله‌مه‌ندبوون،که مزگه‌وت و خانیان هەبووە و کاسایەتیەکی ناوچەکە بوون و ناوییان بە دنیادا بڵاوبۆتەوە.
ئەوەش وێنەی فه‌ریق ( ساڵح زه‌کی به‌گی عسکری) قائد فه‌یلق له کەرکووک ساڵی ٤۰کان و ۵۰کان زه‌مانی مه‌لیک، زه‌کیه خان ((( خالوزاو پورزای باپیرمه:باوکی دایکم زه‌کیه‌خان))) شووی کردووه به عەبدولڕەزاق حەمه قدوی موسل لە سەردەمی ( ئەحمەد حەسەن بەکر) له کۆدەتاکەی سه‌دام به‌سه‌ر به‌کردا ئه‌و ماڵی عەبدولرەزاق حەمە قەدۆی ده‌ستبه‌سه‌رکران.
واته (حمو واتای محەمەد وه قدو واتای له عەبدولقادر وه هاتووه)
ئه‌وه‌ش وێنه‌ی دیواری خان و مزگه‌ووتی حه‌مه قدوی موسل زه‌مانی عوسمانیه‌کان که ئینگلیز داگیری کرد موسل ۱۹۱۹، وه باسکردنی به‌عه‌ره‌بی میژووی بنه‌ماله‌ی حه‌مه قدو.
حمو القدو : نسبةالى جدهم محمد بن عبدالقادر بن مصطفى القصاب باشي وهم من الاسر القديمة والعريقة فيالموصل كانوا يتخذون التجارة حرفة لهم وسمي خان حمو القدو باسمهم ولقد قدمت هذهالعائلة من مدينة اورفة ,وعرف من هذه العائلة ادريس حمو القدو المحامي المعروف والذي شغل عدة مناصب في ادارة مدينة الموصل, وعرف من هذه العائلة ايضا عبدالمجيدحمو القدو الذي كان تاجرا ورعا ونزاهته,ان اول سيارة وصلت الى الموصل كانت تعود الىهذه العائلة وكانت تحمل الرقم 1 موصل ووصلت هذه السيارة الى الموصل عام 1919م,وكلمة حمو القدو هي اختصار حمو اللقب الذي اطلق على الجد محمد والقدو اللقب الذي اطلق على ابوه عبد القادر.