شێخ عوسمانی بیارە

شێخ محەمەد عوسمان سیراجەدین نەقشبەندی، کە لەناو خەڵکییدا بە شێخ عوسمانی بیارە یان شێخ عوسمانی دووڕۆ ناسراوە.

ساڵی 1896، لە خێزانێکی ئاینیی سەر بە تەریقەتی نەقشبەندیی هاتووەتە دونیاوە، کە بەهۆی دانایی و زیرەکییەوە، دەبێت بە شێخی گەورەی تەریقەت و کۆتا شێخی نەقشبەندییش دەبێت لە ئاستی کوردستان و جیهاندا.

شێخ عوسمان، لە تەمەنی منداڵییدا، دەستی بە خوێندن کردووە، بە پێنج ساڵی، کۆڕی سۆفییەکانی بەسەرکردووەتەوە، ئەدەبیاتی عەرەبی و فارسی لە قوتابخانەکانی بیارە و دووڕۆ خوێندووە، تەفسیری قورئان، لەلای سەید حوسەین تاربوغی ساوجیلاغی فێربووە، لەگەڵ گەورەبوونیدا، بە زیرەکییەکەی، سەرنجی باوک و دۆستانی رادەکێشێت، لەماوەیەکی کورتدا، بە زانستی ئاینی و پزیشکی ناوبانگی پەیداکردووە، بەهۆی بەساڵاچوونی باوکیەوە، بەڕێوەبردنی خانەقاکان دەکەوێتە ئەستۆی، ساڵی 1954، پاش کۆچی دوایی باوکی، بە تێکڕای دەنگی زانایانی ئاینی و شوێنکەوتوانی تەریقەتی نەقشبەندی، شێخ عوسمان، لە تەمەنی 58 ساڵییدا، دەکرێت بە شێخی تەریقەت و جێی باوکی دەگرێتەوە.

پاش کۆچی دوایی باوکی و بوون بە شێخی تەریقەت، بەهۆی دۆخی نالەباری سیاسییەوە، لە کوردستانەوە دەچێت بۆ ئێران، تاوەکو سەرەتای نەوەدەکان، بە چەندین وڵاتی ناوچەکەدا گەشت دەکات، پاشان ساڵی 1992، لە شاری ئیستەنبوڵی وڵاتی تورکیا، نیشتەجێ دەبێت، هەر لەم وڵاتە، دەگات بە گەورەترین پێگەی ئاینیی خۆی و بانگەوازەکەی بۆ ئاینی ئیسلام، دەیکات بە خاوەنی بەهێزترین خانەقای ئاینیی و لە سەرانسەری وڵاتی تورکیا و جیهانەوە، خەڵک سەردانی دەکەن.

پاش تێپەڕینی دەیان ساڵ لە کۆچ و پەناهەندەیی، شێخ عوسمان، لە تەمەنی 101 ساڵییدا، رێکەوتی 31ی کانونی دووەم ساڵی 1997، بەهۆی نەخۆشییەوە، کۆچی دوایی دەکات و بەهۆی رێگریی حکومەتی تورکیاوە، تەرمەکەی ناگەڕێنرێتەوە بۆ کوردستان و تاوەکو ئێستاش، گۆڕەکەی لە باخچەی ماڵەکەیدایە لە شاری ئیستەنبوڵ.

لەماوەی ژیانی ئاینیی و رابەرایەتی تەریقەتدا، شێخ عوسمان چەندین کتێب و قەسیدەی نووسیوە، دواهەمین دیوانی بەناوی، دیوانی حەزرەتی شێخ محەمەد عوسمان سراج الدین، بڵاوبووەتەوە، هاوکات، خاوەنی کۆمەڵەیەکی شیعرییە بەناوی، چەپکە گوڵێ لە گوڵزاری عوسمانی، کارەکانی دیکەشی بریتین لە: سیراج القلوب و وەسیەت نامەیەک بۆ مورید و مەنسوبان.

...

دوای هاتنی مەولانا خالیدی نەقشبەندی، وبوژاندنەوەی ڕشتەی تەسەوف و عیرفان لە کوردستاندا، خەڵکانێکی زۆر بوونە هەوادار وموریدی ئەو ڕێبازە، خەڵکێکی زۆری زانا و خواناسیش لە بۆتەی عیرفان دا، تواونەتەوە، لەژێر ڕۆشنایی فەرمایشتی پەروەردگاردا (وتلک الایام نداولها بین الناس) دەرەنجام، ترۆپکی بەرز و پیرۆزی ئەم تاجە، لە دەستی شێخانی هەوراماندا مایەوە، ئەو پیاوانە هەر لە عوسمانی ئەوەڵا، تا عوسمانی پانی، بوونە هەڵگری ئەو مەشخەڵە پیرۆزە، کە دواتر لە سەردەمی شێخ محەمەد عوسمان سیراجودینی نەقشبەندی دووەم دا گەیشتە ترۆپکی بەرزی و سەروەری، ماوەیەکی زۆر بیارە و هەورامان مەڵبەندی خزمەت و گەورەیی ئەو بنەماڵە نورینە بووە، سەردەمانێک بیارە گەورەترین خوێندنگەی زانستی ئیسلامی بوو، لە ئێراق و ناوچەکەدا، بە ئاستێک هێندە بەسە بڵێین، زانای زانایان، جەنابی مامۆستا مەلا عەبدولکەریمی مودەڕیس، وانە بێژو بەڕێوەبەری ئەو زانستگەو خانەقایە بووە، سەردەمانێک بیارە بوو بووە مەرجەعی عاریفان و زانایان و هۆتێلی مانەوەی هەژاران، کاروانسەرای ڕێبواران، بە کوورتی مەرجەع و نشینگەی چینە جۆراوجۆرەکانی کۆمەڵگەی کوردستان، بگرە بە عەرەب و ئازەرو تورک و داغستانی وتورکمان سەحرا وچەندین جۆر ڕەگەزی ترەوە، کار گەیشتبوویە، ئەوەی ئەگەر زانایەک، مەلایەک، شاعیرێکی وڵات، ماوەیەک پێی لە بیارە دابڕبوایە، دەبوو شەرحی حاڵی خۆی بکات، وتەرکی هامووشۆی ئەگەر بۆ دوو سێ مانگێکیش بێت شی بکاتەوە، مامۆستا قانعی شاعیر زۆر جوان باسی دابڕانی ماوەیەکی خۆی لە بیارە، بۆ شێخ لە دوو توێی چەند دێڕە هەڵبەستێکدا ڕوون دەکاتەوە:

• مەفەرموو بۆ نەهات هەڵبەت نەماوە شۆڕو ئیخڵاسی
• بزانە مانیعم پیری و خەتای سەرماوو بارانە
• لەبیرم دێ کە ئیمزام (قانیعولعوسمانی) دانا بوو
• ئیسا چی بکەم، کە بەدبەختم ئەڵێن، مونکیر بە شێخانە
• بە چاوی باتینی بڕوانە قوربان بۆ دەروونی دڵا
• ئەزانیت قانیعم مەحکەم لەسەر ئەو شەرت و پەیمانە

ئەگەر کەمێک لەم چامەیە ورد بینەوە، باش دەزانین، مامۆستا قانع و تێکڕای ئەو خەڵکە چ متمانەیەکی بەرجەستە و مەعنەوییان بەو بنەماڵەیەو کەسایەتییە خواناسەکانی هەبووە!

دوا زاتی خواناس و پزیشکی بەناوبانگ و کەسایەتی نوورینی تەریقەتی نەقشبەندی شێخ محەمەد عوسمان سیراجەدین بوو، کە دوانزە ساڵا لەمەوبەر و لە دواڕۆژی مانگی کانوونی دووەمی ساڵی (1997) دا لە تورکیا کۆچی دوایی کرد!

شێخ محەمەد عوسمان، لە ساڵی (1314) ی کۆچی، لە خانەوادەیەکی زانستی و ئایینی و کۆمەڵایەتی دا، لە (بیارە) لە دایک بووە، هەر لە سەرەتای منداڵییەوە، خوێندنی لای شێخ عەلائەدینی باوکی، دەستپێکردووە، وقورئان و تەجویدی لای قورئان خوێنی باڵای میسر (شێخ مستەفا ئیسماعیل) خوێندووە، دواتر درێژەی بە خوێندن داوە و زۆر لە زانایان و هاوەڵانی زیرەکی و زەکاوەتی ئەو لە سەردەمی خوێندن دا باس دەکەن، تا دواتریش و لە سەردەمی شێخایەتیدا زانایی و پزیشک زانی ئەو گەیشتە ئاستێک لە هەموو جیهاندا دەنگی دایەوە! شێخ محەمەد عوسمان لە خانەقادا مایەوە، تا وەفاتی شێخ عەلائەدینی باوکی، بە وەفاتی ئەو زاتە لەسەر ڕای سەرجەم زانایان و موریدو هەوادارانی تەریقەت لە سەرانسەری جیهانی ئیسلامیدا بە تەنیا کەسی شیاو دانرا بۆ پڕکردنەوەی ئەو بۆشاییەو بۆیە لە جێگای شێخی باوکیدا دانرایەوە، و لە خانەقای بیارەو (دوڕۆ) ی ئێران دا، لەسەر خزمەت بە زانست و هەژاران بەردەوام بوو.

لە ساڵی (1958) دا، دوای ئاڵۆزیەکانی ئێراق، ئەو وڵاتەی بەجێ هێشت و ڕۆشتەوە خانەقای (دوڕۆ) لە ڕۆژهەڵاتی کوردستان، لەو زانستگەو خانەقایەشدا، ژمارەیەکی بەرچاو لە زانایان و کەسایەتییە جۆربەجۆرەکان لە دەوری کۆبوونەوە، لەوانە زانای بەرجەستەی ڕۆژهەڵاتی کوردستان (مامۆستا مەلا باقری بالک) کە لە زیرەکی و توانای شەرعیدا گەیشتبووە ئەو پەڕ! هەروەها شێخ عەبدولقادری داغستانی، سەرۆکی زانایانی داغستان و تورکمان سەحرا، لە سنووری ڕووسیا و سەدان زانای تر لە دەوری ئەم چرا پڕتەوە کۆبوونەوە، لەو کاتەشدا سەردانێکی بۆ ئەو ناوچەیەو جێگاکانی تری ئێران دەستپێکرد، کە لەو سەردانەدا زیاتر لە ملیۆنێک کەس بەیعەتی هەوادار بوون و بارگاوی بوون بە تەسەوف و ڕێچکەی نەقشبەندێتیان بەو سوپا سالارەی لەشکری عیرفان و خواناسیدا، شانبەشانی ئەوەی کە لەو کاتەدا خانەقای دوڕۆ سەدان خوێندکارو فەقێی بەهیممەتی بەردەوام پەروەردە دەکرد، بۆ خزمەتی ئیسلام و کۆمەڵگەی کوردەواری، تا بە جۆرێک ئەم پەیامە دەنگی دایەوە و لە سەرانسەری جیهانەوە تەمەسوکیان لەسەر دەستی وەردەگرت، موریدێکی بێشوومار پەیوەندیان پێوە کرد، بە جۆرێک تا ئێستاش موریدی ئەو لە ئەوروپا و ئەفریقاو ئوستورالیاو ئەمریکا و ئەمریکای لاتین دا هەن، کە (شێخ یەحیا شکویک) لەو هەوادار و موریدانەیە کە سەرقاڵی بڵاوکردنەوەی ئەو بانگەوازەیە، لە وڵاتی کەنەدا و ئەمریکای لاتین! تا دوای تێکچوونی بارودۆخی ئێران.

لە ساڵی (1979) سەرلەنوێ شێخ محەمەد عوسمان ئێرانی جێهێشتەوەو گەڕایەوە باشووری کوردستان، سەرلەنوێ لە بیارە گیرسایەوە، بەڵام بەداخەوە و دوای ماوەیەکی کەم لە هەڵگیرسانی شەڕی خۆێناوی نێوان ئێران و ئێراق، بیارەیشی بەجێهێشت و ڕووی کردە شاری بەغدای پایتەختی ئێراق، لەوێش وەک چرا نورینەکەی تەریقەت هەزاران هەزار پەروانەی بێ پەڕوباڵا و بێ ماڵا وحاڵ ڕوویان لێ کردەوەو خانەقای بەغدا لە بیارەو دوڕۆ زیاتر ئاوەدانی بەخۆیەوە بینی، ڕۆژانە جگە لە سەدان زانا و مورید بە هەزاران هەژار و خەڵکی جۆراوجۆر ڕوویان لەو نشینگەو خانەقایە دەکرد، هیچ کەسێک بە دڵی شکاو نەدەگەڕایەوە!بە شانازییەوە (بەندە) ، لە ساڵی 1988و لە تەمەنی پێنج، شەش ساڵیداو لەگەڵا مەرحومی باوکمدا، بە چاوی سەر، چاوم بەو سەخاوەت و بەخشندەییەی ئەو زاتە لەو ئاستانەیەدا کەوت، لە ژووری تایبەتیی شێخیش دا ئەوەم زانی کە ئەو حەشاماتە بەرفراوانە، چ بڕوایەکی مەعنەوی بەهێزیان بەو زاتە هەیە!

شێخ محەمەد عوسمان، کە لە ناسراوترین و بە توانا ترین کوڕانی شێخ عەلائەدینە، جگە لە خۆی هەشت برای دیکەیشی هەبووە، کە هەریەکەیان چمکێکی ژیانی زانستی، یان ئایینی، یان کۆمەڵایەتی بنەماڵەکەیان هەڵگرتووە، کە ئەوانیش بریتین لە (شێخ مەولانا، شێخ محەمەد چیائی، شێخ ناجی، شێخ موختار، شێخ ئەمین، شێخ پابت، دکتۆر مەزهەر) ، کە دەکرێت بڵێین، ئەو پایەو بۆشاییە بەرزەی شێخ عەلائەدین جگە بە شێخ محەمەد عوسمانی کوڕی، بە هیچ کامی تریان پڕ نەکرایەوە، بەڵام لەگەڵا ئەوەشدا دەستەوئەژنۆ دانەنیشتن و هەریەکەو چمکێکی ئەو خانەدانە فراوانەیان هەڵگرت!

شێخ محەمەد عوسمانی سیراجودین، لە ژیاندا، چەند ژنێکی هێناون و لەوانیش ژمارەیەک کوڕی هەبوون، لەوانە (شێخ جەمالەدین، شێخ عەبدولمەلیک، شێخ محەمەد ڕەئوف، شێخ محەمەد ناسح، شێخ مادح) کە لە هەموویان زیاتر توانیبێتی ئەو جێگایە بە بێنازی نەهێڵێتەوە، شێخ مادحی نەقشبەندیە، کە لە لەندەنی پایتەختی بەریتانیا دادەنیشێت، پزیشکێکی زانا و بە توانایە، و لە سەرانسەری جیهاندا ناسراوە، لە سەرجەم وڵاتانەوە لەڕێ ی تەلەفۆنەوە بۆ کاروباری تەندرووستی پەیوەندی پێوە دەکرێت، کاریگەریی باشی لەو بوارەدا هەیە، لەلایەنە کۆمەڵایەتی و ئایینییەکەیشەوە شێخ عەبدولمەلیک نەقشبەندی ئێستا گەڕاوەتەوە گۆڕەپانی خزمەت و درێژەدان بەو ڕێبازە پیرۆزە!

نووسین لەسەر ئەم بنەماڵە گەورەیە بە گشتی و لەسەر دوایین زاتی ئەو بنەماڵە شێخ محەمەد عوسمان سیراجەدینی نەقشبەندی بە تایبەتیی لە دووتوێ ی دەیان پەرتووک دا تەواو نابێت، هەرچەندە بە وەفاتی شێخ محەمەد عوسمان چرای ئەو بنەماڵە بەرزە ڕووی لە کزی کرد، بەڵام سەرجەم ئەوانەی کە ڕۆژێ لە ڕۆژان دەرسێکی زانستی یان عاریفانەیان لە بیارەو دوڕۆو ئوردون و تورکیادا وەرگرتبێت، وبە کەسێکی تریان دابێتەوە، ئەو سەدەقە جاریەیە کە بۆ هەتاهەتایە مەشخەڵا و چرای ئەو بنەماڵەیە بە داگیرساوی وڕووناکیی دەهێڵێتەوە.

سەرەنجام و دوای دەیان ساڵا لە خزمەت و زەحمەت و ماندوێتی و ئاوارەیی، بە دەست چەرخە جۆراوجۆرەکانی زەمان و گێژەڵووکە قێزەونەکانی دۆخی سیاسییەوەو دوای دەیان جار هەڵهاتن لە ئێرانەوە بۆ ئێراق و لە ئێراقەوە بۆ ئێران و دواتریش گەشتنە بەغداو تورکیا و ئوردون، وچەندین شوێنی تر، ئەم چرا پڕتەوو خواناسە بە هیممەت و پزیشکە زەبر بە دەست و سۆفیە ڕۆح سوکەی ئیسلامیش، لە شەوی 30-31-01-1997 لە ئەستەمبوڵی پایتەختی کۆماری تورکیا، ماڵئاوایی لە ژیان کرد، وملیۆنەها هەوادار و موریدی تەریقەتی نەقشبەندی زۆر بێنازانە لە جیهاندا بەجێهێشت.