پەیمانی لۆزان

ئیمان مستەفا- قوتابی بەشی زانستەکۆمەلایەتییەکان

زانکۆی سۆران

لە ٢٤ تەمموزی ١٩٢٣ دا ، لە شاری لۆزانی سویسرا واژۆکرا ، لۆزان بیرۆکەی ئەو دەوڵەتە کوردییەی لە ناو برد کە پەیمانی سیڤەر لە ١٠ی ئابی ١٩٢٠ دا لە سەر رووبەری ٪٢٠ تێکرای خاکی کوردستانی گەورەی نەخشاندبوو ، پەیمانی لۆزان دوای لاوازبوونی دەسەڵاتی ئیمپراتۆریەتی عوسمانی کۆماری تورکیای هێنایە پێش دەرگای دیبلۆماسی لەسەر حکومەتێک کردەوە کە (مستەفا کەمال ئەتاتورک) حکومداری بوو هاوکات بووە هۆکاری نکۆلی دامەزراندنی قەوارەیەکی سەربەخۆ بۆ کورد و ئەرمەن ، مستەفا کەمال ئەتاتورک هەولی دیبلۆماسی و پالپشتی یەکێتی سۆڤییەتی جاران توانی پەیمانی سیڤەر هەلوەشێنێتەوە ، پەیمانی لۆزان بکاتە جێگرەوەی بۆ هاوپەیمانانی دوای جەنگی جیهانی یەکەم بە تایبەتی ( بەریتانیا و فەرەنسا ) گرنگ بوو تورکیا رۆلێکی چارەنوسسازی هەبێت لە یەکلایکردنەوەی کێشەکانی رۆژهەلاتی ناوەراست ، مەرجی تورکیا ئەوەبوو پەیمانی (سیڤەر) جێبەجێ نەکرێت ، لۆزان خاکی کوردستانی دابەش کرد نەخشەیەکی تازەی بە بەرژەوەندی ولاتانی ناوچەکە بۆ رۆژهەلات و بۆ کوردستان دارشت ، رێککەوتنەکە لە نێوان (١٣) وڵاتی دەست رۆیشتوو دا واژۆکرا (تورکیا ، بەریتانیا ، فەرەنسا ، ئیتالیا ، یۆنان ، بەلجیکا و رۆمانیا هەروەها یەکێتی سۆڤییەتی گوسلاڤیا ، یابان ، بولگاریا و پورتوگال ) هەموو بە ماددەو برگەکانی لۆزان رازی بوون بریاریان لێدا ، دوای شەری (چالدێران)ی ١٥١٤ لە نێوان ئیمپراتۆریەتی سەفەوی و عوسمانی دا بۆ جاری دووەم لۆزان کوردستانی گەورەی بەسەر هەر چوار ولاتی (تورکیا ، ئێران ، عێراق ، سوریا)دا دابەش کرد ، پارچەی پێنجەمی کە بە کوردستانی سوور ناسراوە کەوتە بن دەست یەکێتی سۆڤییەتی پێشوو ، ئێستا لە بەشی ئەرمەنستان ئازربایجان و گورجستان و تورکمانستان بووە لۆزان زەبڕێکی کاریگەری لە دۆزی کورد گەیاند نەیهێشت داخوازییەکانی بە پێی ماددەی (٦٢،٦٤)ی پەیمانی سیڤەر بێنەدی هاوکات نەخشەیەکی تازەی بۆ دارشتنەوەی قەوارەی سیاسی و جوگرافی لە ناوچەکەدا کێشا ، گرفت و ناکۆکی قوولی لە نێوان گەلانی ناوچەکەدا دروست کرد ، هەرچەندا هێشتا لە زۆر شوێن دەرهاوێشتەکانی لە شەرو نا ئارامی دا دیارن بەلام لە پارچەکانی کوردستان دا هەولی سرینەوەی ئاسەواری پەیمانی لۆزان بەشێکە لە خەباتی سیاسی و مەدەنی ، لە باشوری کوردستان بە کردەنی هێلکاری دابەشکردن سراوەتەوە لە ١٩٩١ەوە قەوارەیەکی سیاسی زامنکراوە بەرەوە گشتپرسی و سەربەخۆیی هەنگاوی مەزن هەلدەگرێت ، لە رۆژئاوای کوردستانیش هەول بەردەوامن بۆ قەوارەیەکی هاوشێوەی باشوری کوردستان .