کارگەکانی تابووت پاژی دووەم بەشی 03
"کارگەکانی تابووت"
"پاژی دووەم"
'بەشی سێیەم'
نووسینی: شێرزاد حەسەن
مەرجە لە خۆمان بپرسین: ئاخۆ ئەو كەسانەی كە دەنێو ژیانی ئێمەدا ماون و لە نزیکەوە بەریان دەکەوین، بە ژمارە زۆر بن یان كەم، كە ببنە مایەی ماندووبوونمان، ئەو کاتەی گومانكار و كینەباز و ڕیاكار و دەمامكدار بن لە بەرامبەر ئێمە وئەوانیدیکە، یانژی مۆن و دڕدۆنگ و لە ناو خۆیاندا خنكاو بن؟ بە گەڕانەوە بۆ هۆشمەندی و ئەزموونی هەر یەكێك لە ئێمە وەڵامی تازەمان دەست دەكەوێت، بەش بە حاڵی خۆم من وای دەبینم كە زۆرینە گیرۆدە و ماڵوێرانە. لە كۆتاییدا هەستكردن بەوەی كە لە رووكەشدا هیچ كەموكوڕی و غەوشێكمان نیە، لە کۆتاییدا بەو ئاکامە دەگات کە زۆرینەی خەڵکانی دەمامکدار و ریاکار لە ئاسوودەگی و خۆشنوودی ساختەبازانە بەهرەمەند دەبن، کەیفە کەرانەیەکی درۆزنانە مەستمان دەكات و کە خۆمان بە كەسانی نۆرماڵ بزانین، گەر كەسانێكیش هەبن گومان لەو دۆخە ناسروشتییە بكەن، هەر زوو رەوشت و نۆرمی باوی كۆمەڵایەتی وایان لێدەكات زاتی ئەوە نەكەن گومان بكەن و ناقایل بن، بۆ ئەوەش سەدەها بەند و باو و تەڵە و فاقە و بڕ و بیانوو هەن، هەر لەبەر ئەوەشە لای ئێمە لەسەر ئاستی رامیاری و كۆمەڵایەتی هاوچەشنی و لێكچوون و رۆحی مێگەلگەرا بەركەماڵە، نەك گومان و جیاوازی و پرسیار و تاكڕەوی.
كەواتە ئەوەی لە ناو تابووتەكەدا بێتە دەرەوە و خۆی جیا بكاتەوە، نامۆ و تەنیا دەكەوێت، خێڵ و بنەماڵە و حیزب و تەكییە و خانەقا و هەر هەموو خەڵکانی کەودەن دەنێو دامەزراوە سیاسی و كۆمەلایەتی و ئایینییەكان لەو كەسە یاخی و هەڵەتە و تاكڕەوانە دەترسێن، كە لە ئاكامدا بەرەی دوژمنكار هەر هەموو هێزە مادی و رۆحییەكانیان دەخەنە گەڕ بۆ ئەوەی ئەو کەسە چەمووش و بەلەسە و لە ڕێلادەرانە ڕاو بكەن و پاشان ڕامیان بكەن، هەمیشە پێكهاتە و سیستمی ئەخلاقی سیاسی و كۆمەڵایەتی باو و دەقگرتوو كە زۆر جار یاسا و رێسای نووسراو و نەنووسراوی خۆیان هەیە، پێیان ئەستەمە كەمترین ژمارە لە خەڵكانێك دروست بن كە خولیای فڕین بن لە بەرزایی، لە دەرەوەی پۆلە مەلە نزم فڕیوەكان، یان دەنیو مێگەلدا وەك بزنە شێتەكان لە راستەڕێ لابدەن و بچنە دەرێ و حەز بە گیای حەرام بكەن، ئەوانەی لە دەرەوەی بۆكس و تابووتەكان بژین، بۆ هەمیشە دەكەونە ناو دوو جۆر پۆلبەندی: شێتەكان و بەدكارەكان، چونكە مەرج نیە هەموو شێتەكان بەدكار بن، بە هەمان پێوودانگ مەرج نیە هەموو بەدكارێكیش شێت بێت، كە بە هەموو بارێكدا نامۆیی دەبێت بە خەسڵەتی سەرەكی ئەو رۆحە كێوییانە كە پتر لەو كەسانە دەچن كە گەڕ و گول بووبن و تەرە و دوورەپەرێز و ئافەرۆز مابێتنەوە!
مێژووی مرۆڤایەتی تۆمارێكی زۆر و زەبەند و و ترسناکی هەیە لە نموونەی ئەو زاتانەی كە لە لایەن كۆمەڵگاكانی خۆیانەوە جۆرەها سزا و ئەشكەنجەی رۆحی و جەستەییان چەشتووە، بە مێ و نێرەوە، زیندان و قەنارە و شاربەدەركردن و مۆری شێتبوون بەسەر دەست و قۆڵ و ناوچەوان و تەوێڵیانەوە دوا چارەنووسیان بووە، لە ناو ئەو بازنەیەدا سەدەها بیریار و فەیلەسووف و زانا و دانا و نووسەر و هونەرمەندی یاخی و دنەدەر و سەركێشی تێكەوتووە كە بە دوای مرۆڤێكی تازەدا گەڕاون و بڕوایان بەوە هەبووە ژیان وا لە شوێنێكی دیكەیە، لە پاڵ هەزارەهای شەهیدی گومناو و كەس نەناس، چونكە ناكرێت هەموو یاخی و دژەباوەكان بەهرەمەندی ناسراوی ناو جیهانی فیكر و هونەر و ئەدەب و زانست بووبن، لە هەڵگەڕانەوە و راپەرینی كۆیلەكانی سەردەمی رۆمانییەكان، سەدەها كۆیلەی یاخی هەبوون، كەچی ئێمە بە تەنها ناوی "سپارتاگوس" ئاشنا بووە بۆ ئێمە كە پێشەنگی كاروانی یاخیگەرەكان بووە!
كورتەی دەنگ و باس ئەوەیە كە دۆخی مرۆڤی نۆرماڵ كە بە سروشتی یان ئاسایی ناسراوە بۆ خۆی دۆخێکی نامۆبوونە، خامۆشی و مردەنی و خۆش خەوتنە، مەستبوونە بە بێ هۆش و گۆشی و دابڕ لە رۆحی گەڕۆك و کونجکۆڵ و پشکنەر و سۆراغكردن، باوەشكردنە بە كۆن و ترسانە لە تازە، روو لە ئاسمانە بۆ ئەستێرە ژماردن و بێئاگا لە جۆگەلەكانی خوێن كە لەبەر پێیانی دەڕژێت و قەلبەزە دەکات، بە ناوی عەقڵزەدەیی و زاڵبوون بەسەر سروشتدا خۆی و مەردمگەل و دار و درەخت و سەوزایی و مەل و ماسی و گیاندارەكانی دیکەی وێران و قڕ كردووە، هەوا و خاك و ئاوی پیس كردووە، هەر بۆیە هەنووكە گومانكردن لەو عەقڵەی کە شێتبوونی بە دواوەیە، یان شێتی سەرچاوەكەیەتی، بۆ خۆی وایكردووە رێز لە هەموو شێتەكانی سەرزەمین بگرین، لە یەكەمین مرۆڤی شێتەوە تا دوا شێتی ناو كوچەكانی خۆمان، هیچ نەبێت بە ناوی عەقڵ و خودا و ماركس ــ ەوە دونیا خاپوور و کاول ناكەن. مەرجە لێرەدا ستایشی "میشیل فوكۆ" بكرێت لەمەڕ هەڵدانەوەی لاپەڕەكانی مێژووی شێتبوون لە رۆژئاوا كە بەڵگەیە بەوەی خودی عەقڵ بۆ خۆی سەرچاوەی كارەساتە گەورەكان بووە نەك شێتیی، ناچارین رستە بەناوەكەی "ئارسەر میلەر"ی شانۆنووسی ئەمریكایی بە یادی خۆمان بێنینەوە كە دەڵێت، " تەنها شوێنێك لە "ئەمریكا"دا كە بە پاكی خۆی مابێتەوە شێتخانەكانە"
دوا جار كۆمەڵگا ستایشی كەسە نۆرماڵ و ماقووڵەكان دەكات، لە ناو هەموو كایە سیاسی و كۆمەڵایەتی و ئەكادیمی و بازاڕ و بزنس و دونیای تیۆلۆژی، ماقووڵ بەو مانایەی كە ناوێرن لە ناو كلێشەكان و شێواز و قالب و بۆكس و تابووتەكان بێنە دەرەوە، ئەوەیان یەكەمین ئەرك و كاری پەروەردەی وڵاتانی رۆژهەلاتە تا ئەم ساتەوەختەی تیایدا دەژین، مەرجە لە ژێر سایەی پەروردەیەكی وا كۆندا كچ و كوڕەكان ببنە بووكە سەماكەرە و قەرەقۆز و تووتی و داهۆڵ تاوەكو ماقووڵ بن، كە پارادۆكسەكە لێرەدایە "ماقووڵ" لە "معقول"ی عەرەبی خواستراوە كە بە واتای ئەو كەس و شتە دێت كە عەقڵ پەسندی دەكات، بەڵام عەقڵی كێ و لە كوێ و چۆن و بۆچی؟ چونكە ئەم پەسندكردنەش پەیوەستە بەو پێوەرە ناماقووڵانەی كە مرۆڤە ناساغەكان و گەمژەكان نەخشەكەیان رەسم كردووە، نەخشەیەكە كە لە ناویدا ون دەبین و رێ دەرنابەین، نەخشەیەكە رێگاكانی رووەو جەهەننەم دەمانبەن، ئەوەی كە وەك ئاسایی و ماقووڵ و سروشتی بە ئێمەی دەناسێنن، هەر هەمووی دوورە لەوەی وا بكات مرۆڤی ڕەسەنمان لێدەربچێت، رەسەنبوون دیوە راستەقینەكەی خۆمانە كە بەربەستەكانی پەروەردەی كۆنەپارێز ناهێڵێت كەس پێیبگات، رەسەنبوون بەو مانایەی كە پەروەردەی خاوەن رۆحێكی مێگەلگەرایی ناهێڵێت رۆحی یاخی و تاكڕەوانەی خۆت بەرەو سەركەشی و سەركێشی بتبات، بە واتا لێسەندنەوە و زەوتكردنی هەر هەموو وزە و توانا ئاشكرا و شاراوەكانی ئێمە كە بە زگماك و خۆرسكانە هەمانە، هەرچی پێیبوترێت هۆشمەندی و شكۆمەندی لێمانی دەدزن!
ڕەسەنبوون هیچ نیە بێجگە لە راستگۆیی لەگەڵ خۆت و دونیا، تاوەکو ئەوپەڕی خەخمخۆری بۆ هاوتوخمی خۆمان و هەموو ئەو توخم و رەگەزانەی كە ئێمە و سروشت دەوڵەمەند دەكەن، كە دراوسێی باشی ئێمەن و ژیانمان جوانتر دەكەن، كەچی پەروەردەی نارەسەن فێری بێباكی و ملهوڕیمان دەكات، خۆپەرست و دڕدۆنگ و مۆن بەرامبەر هەر شتێكی جوان كە لە ناو كەسانێكی دیكەدا هەن و خۆمان لێیان بێبەشین، هەر خودی ئەو مامۆستا بە رووكەش سەنگینانەن كە هەوڵی زۆرمان لەگەڵ دەدەن فێرمان بكەن وەها بێ هۆش و گۆش بین كە ئەگەر باوكەكان وەك مێگەل ڕووەو كوشتارگاكان یان مێرگەكان لێمانبخوڕن و هاوکات هەست بە هیچ جیاوازییەك نەكەین. هەر خودی ئەو مرۆڤە زۆر ماقووڵانە لە ئامارێكی كۆنی بەردەستی مندا كە دەگەڕێتەوە بۆ سەرەتای ساڵی حەفتاكان، لە ماوەی نیو سەدەدا، پتر لە سەد ملیۆن مرۆڤی ماقووڵ و نۆرماڵ كوژراون، هەر دەبێت وا بێت: پیاوە بە هۆش و گۆشەكان بە ناوی بەها بەرز و باڵاكانەوە یەكدی دەكوژن، بێجگە لە ملیۆنەها كوژراو و كەمئەندامی سێ هەزار جەنگی لا بە لایی و بە ناوی وردە شەڕی خوێناوی، دیارە گەر بكەوینە دوای ئامارە تازەكان دەگەینە سەر ملیارەها، گەر مرۆڤەكان لە ناو ئەو ماڵ و كڵێسا و و سەربازخانە و حیزب و قوتابخانانەی ئەو رۆژگارەی کە رۆژئاوا پیایدا تێپەڕیوە، کە ئەگەر هەر لە سەرەتاوە میلیشیات و سەربازەکان و چەکبەدەستەکان گرگن و ترسنۆك و خەسیو نەبوونایە و رێك بۆ ناو تابووتەكان ئامادە و ساز نەكرانایە، وەك بەرخەكانی قوربانی لەو مێرگانە و تەویلانەدا قەڵەو نەكرانایە، چۆن و بە چ شێوەیەك دوو شێت و خوێنمژی وەك " هیتلەر" و "مۆسۆلینی" وەك گاڕان سەربازەکانیان رووەو كوشتارگاكان رایاندەدان و لێیاندەخوڕین، هەڵبەتە بە هەمان پێو و دانگ بە ناوی سۆشیالیزم و لە وڵاتانی ژێر قەڵەمڕەوی بلۆكی سوور بە ملیۆنەها كوژران بە ناوی دروستكردنی كۆمەڵگایەكی بێ چینایەتی و بەهەشت ئاسا، لە پاڵ دوو جەنگی جیهانگیری كە نێوان و وچانی ئەو دوو جەنگە دوو دەیە كەمتر نەبوو: ژمارەی قوربانییەكان دەگاتە سەدەها ملیۆن كوژراو و كەمئەندام.
"شێرۆـ پلکە زارێ"