جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «دابڕان و مرۆڤی ژیری ژیر»

ئەمڕۆ کە مرۆڤئ ژیری ژیر بەرهەمی ئەو خانە سەرتایەیە،  مێژووی دروستبوونی  ئەم خانەیە لە جینەکانیدان، کارەکتەر و هیوا و ئاواتیان دیاری دەکات، هەمووشمان بە هەموو جیاوازیەکمانەوە ئەو ئامانجە کۆمان دەکاتەوە ؛ بەردەوامیدان بە ژیانمان، بەلام ئەم بەردەوامیە لای مرۆڤی ژیری ژیر هەر ئەوە نیە کە بخوات و بخواتەوە و سەیری ئاسمانی شین بکات، بە گوێرەی هەندێک لێکۆڵینەوە  ئەم گەردونەی  ئێمە، بەرهەمی پێکهاتەیەکی ژیرە، لە دەرئەنجامی لە ناوچونییەوە جارێکی تر خۆی دروست کردۆتەوە، نۆرەی ئێمەیە و کاری ئێمەی مرۆڤە بە هەموو گەردوندا بڵاوبینەوە و جارێکی تر بەردەوامی پێ بدەینەوە و لە  لەناوچوون ڕزگاری بکەین،  بۆ هەتایە بە بلاوبەنوەمان بە هەموو گەردوندا.  ئەگەریش هەندێک کەس هۆشمەند نەبن بەم غەریزەیە، ئەوا  ویستێکی شاراوە دەیان بات بەرەو ئەو نیشانەیە،  لەم ڕێگایەدا ناکۆکی و جیاوازیەکانمان دەردەکەون، بەم هۆیەوە دابڕان بەکۆمەڵ و بەتاک لە نێوانماندا  روو دەدەن کە هەندێک جار دەبێتە هۆی ململانییەکی توند و دژوار .

   

وەک ئەوەی چاوەروانی ئەوەی نەکردبایە کە لە لە کۆتاییدا دژی خۆی بوەستێتەوە، وەک ئەو بونەوەرەی کە فرەنک ئەنیشتایین دروستی کرد و لە کۆتاییدا دەیویست دروستکراوەکەی بکوژێت. وەک ئەوەی کە پەرەسەندنی سروشتی مرۆڤ، خۆی لە خۆیدا کاولکەر بێت، دژی بەختەوەری خۆی بێت.

ئەگەر سیستەمی دیکتاتۆر و کۆمۆنیستی، بە هەموو جۆرێک دژی دابڕان وەستاونەتەوە و سەرکوتیان کردوون،  ئەوا سیستەمی دیموکراسی هاتەوە سەر لۆژیکی خانە؛  با هەموومان بە جیاوازیەکانمانەوە پێکەوە بڕیار بدەین، کەس دانەبڕێت لە کۆمەڵگەکەماندا ئەگەریش فکر و توانا و ژیریمان  جیاواز بێت، بەلام ئەم سیستەمەش هەرخۆی جارێکی تر تەڵە بۆ جیاوازیەکان دادەنێت،  بە دابڕانی ئەو کەسانەی کە خزمەت بەو ناکەن ؛  لە پەرەگرافی جاڕنامەی مافی مرۆڤدا هاتووە ؛ جیاوازی کردن لە نێوان مرۆڤێک و مرۆڤێکی تردا، لە سەر ئەوە بەندە کە کامیان زیاتر خزمەت بە کۆمەڵگە دەکات، واتە بە قازانجی گشتی دەکات، لەکاتێکدا ئەو کەسەی کە دەچێت بۆ جەنگ بۆ بەرگری کردن لە نیشتمانەکەی، بەرزتر دەبینرێت لەو کەسەی کە دژی ئەو جەنگەیە، ئەم جەنگەش هەرخۆی ئەگەر لە سەردەمێکدا وەک خزمەت بناسریت، لە سەردەمێکی تردا وەک تاوان و جینۆساید دەبینرێت، کەواتە دەبوایە لە جاڕنامەی مافی مرۆڤدا بوترایە ؛ ئەو کەسەی کەمرۆڤ دۆستترە،  نەک خزمەت زیاتر دەکات، چونکە خزمەت بە سیستەمێک دەکات کەخۆی هۆشمەند نیە کە ئایا ڕێگایەکی دروستی گرتۆتە بەر لەئەزەلیدا یان نە.

حسەین عارف لە چیرۆکی گەلە گورگدا کە بەشێکە لە بیۆگرافی خۆی دەیەوێت دابرێت لەو کۆمەڵگەیەی کە خاڵی هاوبەشی لەگەڵدا نەماوە، لەگەل خێزانەکەیدا دەچێتە کوێرە لادییەک نیشتەجی دەبێت، دور لە شارستانی، کاتێک دەبینێت شەوێک گەلە گورگێک دەدەن بەسەر خانوەکەیدا، دەیانەوێت لە لولەی زۆپاکەوە بێنە ژورەوە، پاش ئەوەی لولەی زۆپاکە دەگرێت، دەبینێت کە گورگەکان دەیانەوێت بە چڕنووکەکانیان ژێر دەرگاکە هەڵکەنن و لەوێوە بێنە ژورەوە، پاشان لە پەنجەرەکانەوە، سەری سوڕ دەمێنێت لە زیرەکی ئەو گورگانە چۆن هەرجارە و  شوێنێکی نوێ ئەدۆزنەوە بۆ هاتنە ژورەوە، لە کۆتاییدا کابرا دەلیت ؛ ئەمانە گورگ نین، وا دیارە مرۆڤن . سارتەر دەڵیت ؛ جەهەنم ئەوانی ترن.  ئەوانی تر  نەک تۆیان قبوڵ نیە بەڵکو بیر و ڕاو مۆدێلی خۆشیان بەسەرتا دەسەپێنن.

دیاردەی خۆ نواندن، غەریزەیەکە تایبەتە بە هەموو زیندەوەرێک، ئەم دیاردەیە، خۆی لە خۆیدا دژی دابڕانە، بۆ  بەیەک بوونی لەگەڵ ئەوی تردا، یان پەیوەندیکردن بەوی دی، سیستەمی پەروەردەی خێزان و دەوڵەتیش بە گوێرەی کەڵچەری جیاواز بە هەندێک کۆد  ئەو هەستی خۆنواندنە دەگونجێنن لەگەڵ خۆیاندا بە مەبەستی بەستنەوەی تاک بە خۆیانەوە.  ئەم خۆنواندنە هەندێک جار  ڕوالەتێکی ئاڵۆز دەپۆشێت، ئاڵۆز و شاز لەلایەن تاکەوە کە دەبێتە کەسێکی کۆمێدی و تراژیدی وەک فەرهاد پیرباڵ کە شیکارەکەی هێندە ئاسان نیە.

دەڵێن گوایە تەکنەلۆژی لە ئەمەریکاوە هەڵدەقوڵێ و چین کۆپی دەکات و ئەوروپا دەیگرێتە چوارچێوە. نازانرێت کە ئایا ئەوروپا بەر ەو کوێ دەڕوات،  بەڵام ئەمەریکا بۆتە سەری  ڕمەکە و لەگەڵ خۆیدا دەمان بات، ئەم ململانێ و دابڕانە  جۆرێکە لە نارازی بوونمان بەو ئاراستەیەدا.  سیاسەتی ئەوروپا بە گوێرەی جوگرافیای خۆی جۆرێکە لە پێکەوە بەستنەوەی بلۆکی ڕۆژهەلات بە ئەمریکاوە. دابڕانی ئەمەریکا لە ڕیکەوتنی پاریس کە بریتیە لە پارێزگاری کردنی سروشت و ژینگە، کە بۆ ئەمەریکا دەبێتە ڕێگریەک لە ئێکۆنۆمی و سیاسەتی ئەمەریکا، بۆیە خۆی کشاندۆتەوە و دابڕاوە لەو ریکەوتنە .لەگەڵ ئەوەشدا ئەمڕۆ بیری ئێکۆلۆژیستی  تەنها ئایدیۆلژیەکە کە مرۆڤی ئەوروپی  پێوەی خەریک بێت، بە هیوای ئەوەی کە مۆدێلێکی تری ئێکۆنۆمی بخولقێنێت.  پاشان دابڕانی ئنگلتەرا لە ئەوروپا بۆ پاراستنی بەرژەوەندیەکانی، لە بەرامبەر ئەمەدا، ڕۆژهەڵاتی ئیسلامی دەیەوێت بەتەوای خۆی دابڕێت لە بەهاکانی ئەوروپا و ئەمەریکا.  

   

بەڵام هەر بە پێی لێکۆڵینەوەی بودیستیش ڕی تێ ناچیت هەموو مرۆڤی سەر روی ئەم زەمینە پەیڕەوی یەک دین بکەن، بە پێجەوانەی  سالانی شەستەوە،  باوەڕمان بە ئونیفۆرمیست هەبوو، وامان باوە ڕبوو کە لە داهاتودا هەمومان یەک کەڵچەرو یەک زمان و یەک دینمان دەبێت، بەم پێیەش دابران لە مرۆڤایەتیدا کەمتر دەبێتەوە و هەنگاوەکانی ئەو گەورەتر دەبن، بەڵام ئەمڕۆ دووبارە خۆمان  لەبەردەم دابڕانێکی گەورەتری لە شەڕی سارد دەبینینەوە ئەویش رۆژهەڵاتو ڕۆژاوایە.

   

ژۆزێف بۆیس لەگەڵ ئاژەلەکەدا