جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «مۆنۆمێنتی هەڵەبجە»

ساڵی 2003 لە شاری '''[[هەڵەبجە]]'''، دروستکراوە و چەندین بەڵگە و زانیاری و وێنەی لەسەر کیمابارانەکەی هەڵەبجە تێدایە.

بیرۆكەی دروستكردنی  ئەم مۆنۆمێنتە سەرۆک کۆماری ئێراق '''[[جەلال تاڵەبانی]]''' بوو.  لە ئێستادا سەدان بەڵگەی تاوانی كیمیابارانی تێدا كۆكراونەتەوە و بۆتە شوێنێك بۆ بەرجەستەبوونی ئازارەكانی گەلی كورد و ساڵانەش زیاد لە 70 هەزار كەس  سەردانی دەكەن

کاتژمێر 11ی پێشنیوەڕۆی رۆژی 16ی ئاداری 1988 تا بەرەبەیانی رۆژی دواتر، هێزە ئاسمانییەکانی عێراق15 جار شاری '''[[هەڵەبجە]]'''یان بۆردومان کرد، لەهەر جارێکدا نزیکی 10 فرۆکە بەشدارییان لە بۆردومانکردنەکەدا کرد.

لە دوانیوەڕۆی هەمان رۆژدا کاریگەرییەکانی ئەو گازانەی لە بۆردومانەکەدا بەکارهاتن، دەرکەوتن و هەزاران کەسی سڤیل گیانیان لەدەستدا و هەزارانی دیکەش برینداربوون.

ئەو گازانەی لە بۆردومانەکەدا بەکارهاتن، بۆنی سێو و میوەیان لە شارەکەدا بڵاوکردەوە، ئەمە بۆ دانیشتوانی هەڵەبجە شتێکی نامۆ بوو بۆیە بەشێکی زۆریان لە ژێرزەمینی ماڵەکانیاندا خۆیان حەشاردا و بەشێکیشیان لە دوانیوەڕۆوە هەوڵی هەڵاتن و رزگاربوونیاندا لەژێر بۆردومانی فرۆکەکانی بەعس، بەڵام دواتر ئەو بۆنی سێوەی شارەکەی گرتەوە کارەساتێکی گەورەیی مرۆیی دروستکرد کە تا ئێستا یەکێکە لە گەورەترین کۆمەڵکوژییەکان کە جیهاندا ئەنجامدراوە.

[[پەڕگە:275863062.jpg|وێنۆک|چەپ]]

عەلی حەسەن مەجید لەگەڵ دەستبەکاربوونیدا، بڕیاری چۆڵکردن و کاولکردنی سەرجەم گوندەکانی کوردستانی دەرکرد بۆ ئەوەی دەستی هاوکاریی لە پێشمەرگە ببڕێت، بۆ ئەمەش زیاتر لە چوار هەزار گوند خاپوورکران و لەگەڵ زەویدا تەختکران و ناوی (ناوچە حەرامکراوەکان)ی لێنرا.

لە شاڵاوەکانیشیدا چەند جارێک چەکی کیمیایی لە چەند ناوچەیەکی کوردستان بەکارهێنا و دەیان قوربانی لێکەوتەوە و لە لووتکەی تاوانەکانیشیدا هەڵەبجەی بە چەکی کیمیایی بۆردومان کرد.