محەمەدی مەلا کەریم

محەمەدی مەلا کەریم لە 1931-08-14 لە گوندی بیارەی هەورامان هاتۆتە دنیاوە.

حوجرەی فەقێی لە گوندی بیارە و لە مزگەوتی حاجی حان لە سلێمانی خوێندووە.

لە 1949 لە رۆژنامەکانی شاری بەغدا بە زمانی عەرەبی بابەتی بڵاوکردۆتەوە.

1952 لە رۆژنامەی ژین بە زمانی کوردی دەستی بە بڵاوکردنەوە کرد.

1953 پەیوەندی بە حزبی شیوعی دەکات و 1955 شەرەفی ئەندامی وەردەگرێت.

بۆ یەکەم جار ساڵی 1954 حوکمی یەک ساڵ زیندانی کردنی بۆ دەرچووە.

پاش شۆڕشی 14ی تەموز، دەرکردنی گۆڤاری شەفەقی دراوەتە دەست.

1964 دوای چەندین جاری دیکە زیندانی کردن، پێنج ساڵ حوکمی بەدکردنی بەسەردا دەدرێتەوە و دوای سێ ساڵ زیندانیکردن، بە هەوڵی مام جەلال ئازاد دەکرێت.

مامۆستا محەمەدی مەلا كەریم زانایەكی گەورەی بواری ئەدەبی‌و كەلتووری كوردستانە‌و لە رشتەكانی نوسین‌و وەرگێڕان‌و لێكۆڵینەوەی ئەدەبی خزمەتێكی زۆری بەكاروانی رۆشنبیری كوردستان كرد‌و وەك قەڵەمێكی ئازا‌و پێشكەوتنخواز لەدەرگایەكی گەورەوە چووە لاپەڕە درەوشاوەكانی مێژووی كورده‌وه‌.

مامۆستا محەمەدی مه‌لا كه‌ریم لە رۆژی 14ی ئابی 1931 لەناحیەی بیارەی سەر بەهەڵەبجە لەدایك بووە.لەئامێزی خانەوادەی مودەڕیسدا پەروەردە بوو كە بنەماڵەیەكی شكۆداری ئاینیی زانستپەوەر‌و ئەدەبپەوەر بوون‌و لەسەردەستی مەلا عەبدولكەریمی مودەڕیسی باوكی‌و زانا ئایینیەكانی دیكە دەرسە ئایینەیەكانی خوێند‌و مۆڵەتی مەلایەتیی وەرگرت‌و بەڵام كاری مەلایەتی نەكرد‌و خۆی تەرخان كرد بۆ خزمەتی كەلتوری گەلەكەی.

مامۆستا محەمەدی مەلا كەریم كەسێكی چەپ‌و خاوەن بیرێكی پێشكەوتنخواز‌و شارستانی بوو، بەهۆی بیرو بۆچوون‌و هەڵویستە سیاسی‌و نیشتمانییەكانییەوە تووشی راونان‌و زیندان‌و ئازاردان بوو، بەڵام هەموو ئەوانە كۆڵیان پێنەدا‌و لەسەر باوەڕەكەی خۆی سوور بوو، تەنانەت زیندانیشی وەك قوتابخانەیەك‌و وێستگەیەكی تێكۆشان‌و كاركردن سەیر ئەكرد، هەر بۆیەش كونجی زیندانیشی بۆ خزمەتی نوسین وەبەرهێنا‌و كتێبه‌كانی ( جەنگاوەرێكی ڤێتنامی)‌و (لاوك‌و حەیران)ی لەزیندان وه‌رگێراو نووسی.

مامۆستا محەمەد وەك لێكۆڵیارێك خزمەتێكی فرەی بەئەدەبی كوردی كردووە‌و دیوانی چەند شاعیرێكی گەورەی كوردی ساغ كردۆتەوە‌و بەچاپی گەیاندوون‌و لە فەوتان رزگاری كردوون، لەوانە( مەولەوی، نالی، مەحوی، حاجی قادری كۆیی، سالم، بێسارانی، گۆران‌و بێخود)ی چەندان كاری ناوازەی دیكە.

زمانەكانی عەرەبی‌و فارسی بەباشی زانیوە‌و ئەوەش هاوكارێكی باشی بووە بۆ ئەوەی وەك وەرگێڕیكی بەسەلیقە خزمەت بكات‌و لەو بوارەشدا شوێن پەنجەی دیارە. مامۆستا محەمەدی مەلا كەریم ئەندامی دەستەی دامەزرێنەری یەكێتی نوسەرانی كورد‌و سكرتێری نوسینی گۆڤارەكەی بوو، وەك نوسەرو رۆژنامەنوسێكی بەتوانا لەو گۆڤارە‌و رۆژنامە‌و گۆڤارەكانی تر خزمەتی كرد‌و چەندین وتارو لێكۆڵنەوەی زانستی بەپێزی پێشكەش كرد.

ماوەیەكی زۆریش ئەندامێكی چالاكی كۆڕی زانیاری كورد بوو، لەرێی ئەو كۆڕە‌و گۆڤارەیەكەوە خزمەتی زۆری بەئەدەب‌و كەلتوری كوردی كرد. دواتریش ئەندامی ئەکادیمیای کوردی بووەو لەرێی ئەو دەزگایەوە خزمەتی کردووە.ئەم زانا ناودارەی كورد نزیكەی نیوسەدە لەتەمەنی خۆی بەخزمەتی ئەدەب‌و روناكبیریی كوردستان بەخشی‌و خاوەنی زیاتر لە 20 كتێبی ناوازە‌و دەیان وتارو لێكۆڵینەوەی بەنرخە.

بەداخەوە ئەم زانا پایەدار‌و پێشكەوتنخواز‌و بیر رۆشنەی كوردستان، پاش ململانێیەكی درێژ لەگەڵ نەخۆشی بەرەبەیانی 12ی ئازاری 2017 بۆ دواجار لەشاری سلێمانی چاوەكانی لێكنا‌و ئۆغری كرد‌و لە گردی سەیوان بەخاک سپێردراو چووە دنیای نەمرانەوە.درودی رێزو وەفا‌و ئەمەكداری بۆ گیانی پاك‌و پیرۆزی محەمەدی مەلا كەریم ئەو پیاوەی بیرو قەڵەمەكەی بەپاكی‌و درەوشاوەیی مایەوە‌و هیچ زروف‌و زەمانێك كاری تێنەكرد‌و وەك سوڵتانی ئەدەبی كوردی چووە دیرۆكەوە.

محەمەدی مەلا کەریم

چەند قسەیەکی نارد بۆ «ڕشتە» لە وانەدا گێرایەوە، وتی: «ڕۆژێک ژنێکی شاتری کوڕێکی منداڵی هەبوو نەخوش بوو»، ئەچێتە لای «شێخ حەسەن»ی «قەیتول» نوشتەیەکی بۆ بکا. کە ئەچێ لەو کاتەدا شێخ هێلکەوڕۆنی لەبەر دەما ئەبێ ئەیخوا. هێلکەوڕۆنەکەش، نیمڕۆ ئەبێ؛ زەردێنەکەی بڵاو ئەبێتەوە بە سەریا.

شێخ لە ژنەکە ئەپرسێ: کوڕەکەت چییەتی؟ ئەڵێ: «قوربان بێ عەدەبی نەوێ کە دائەنیشێ دانیشتنەکەی لەوەی بەر دەمی شێخ فرە زەردتر و تەڕترە، ئەوا هاتگم بەڵکووو شێخ دەم و نەفەسێکی بۆ بخاتە کار». شێخ سەیر ئەکا ئەم ژنە قسەی خۆی پێ وت، وتی چارێکی ئەکەم کەڵک ناگرێ. هێنای قاقەزێکی وەکوو نوشتە بۆ پێچایەوە و دایە و وتی: بچۆ ئەمە بیگرە مۆم و بیلکێنە بە دەرگای قنگی کوڕەکەدا، بە هیمەتی پیران چاک ئەبێتەوە.

ژنەش ئەچێ وەکوو شێخ ئەفەرموێ وا ئەکا. پاش چەند ڕۆژێک ئەچێتەوە بۆخزمەت شێخ. شێخ لێی ئەپرسێ ها دایکم کوڕەکەت چۆنە؟ ئەڵێ: قوربان! خوا هەر بووتێڵێ بۆمان. لەو ڕۆژەوە دەم و نەفەسەکەی تۆم بۆڕێگە وە قنگیا تکە تکە نەوێ دانانیشێ! شێخ ئیتر هیچی پێ ناوێرێ.