جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «داڕێژە:هه‌ڵبژارده‌ی دووه‌م»

لە Kurd collect
Jump to navigation Jump to search
 
(٥١ دەستکاری لەلایەن ھەمان بەکارھێنەرەوە پیشاننادرێت)
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''[[جەلال مەدحەت خۆشناو]]'''
'''[[دژايه‌تيى نێوان مه‌ولانا خاليدى نه‌قشبه‌نديى و شێخ مارفى نۆدێيى]]'''
[[پەڕگە:Shex022.jpg|وێنۆک]]
نووسینی: '''[[رێبوار حەمەتۆفیق محەمەد]]'''


ناوی تەواوی(جەلال ئەحمەد مەدحەت کوڕی تەها فەندی کوڕی قازی ئەحمەد)ە، دایکیشی(خاتوو حەلیمە کچی حەمەدی ڕەسوڵ بەگە لە بەگزادەکانی '''[[شەقڵاوە]]'''ن).
نەقشبەندیی وەک ناوی تەریقەتێکی دیاری تەسەوف له‌ كوردستاندا مێژوويه‌كى زۆر دێرينى نییە، له‌چاو ئه‌و مێژووه‌ى كه‌ ته‌ريقه‌ته‌كه‌ى تێدا پەیدا بووه كه‌ بۆ سەردەمی خەلیفەی ڕاشیدین دەگەڕێتەوە، واتە: بۆ سەردەمی ئەبوبەکری سدیق و لە ئەو قۆناغەشەوە تا سەردەمی بایەزیدی بەستامی، بە تەریقەتی سەدیقی ناسراوە، لە سەردەمی بایەزیدی بەستامیشەوە تا سەردەمی عەبدولخالقی غەجدەوانی، بەتەریقەتی تەیفوری ناوبراوە، لە دوای ئەمیشەوە تا سەردەمی شێخ محەممەدی بوخاری، بەتەریقەتی خواجەگان ناوبراوە، وەک ئاشکرایە شێخ محەممەدی بوخاری، بەشاهی نەقشبەند بەناوبانگە، واتە: لە ئێرەوە ئیتر ناوی نەقشبەندیی بووەتە ناوی ئەم تەریقەتە.
[[پەڕگە:319332028 .jpg|وێنۆک]]


لە ساڵی ١٩٣٤ لە داوێنی چیای سەفینی سەرکەش لە شارە جوان و ڕەنگینەکەی شەقڵاوە لە خانەوادەیەکی ڕۆشنبیر و کوردپەروەر لە دایك بووە.  
(1) تەریقەتی نەقشبەندیی هەرچەندە لە زەمانی کۆندا بووە و لە کوردستانیشدا نیشانەی هەبووە، بەڵام لە ئەو سەردەمانەدا وەک تەریقەتێکی ناسراو نەبووە و لە ناو خەڵکیدا ناوبانگی نەبووە.


لە ساڵی ١٩٤٦ خوێندنی سەرەتایی لە '''[[شەقڵاوە]]''' تەواوکردووە، ساڵی ١٩٥٢ قۆناغی خوێندنی ناوەندی لە شاری هەولێر تەواوکردووە، لە ساڵی ١٩٥٦ کۆلێژی ئەندازیاری لە زانکۆی بەغدا بە سەرکەوتوویی تەواوکردووە و وەکو ئەندازیار دەستبەکار بووە، لە ساڵی ١٩٦٤ بۆتە پەرپرسی ڕێگاوبانی '''[[هەولێر]]'''، لە ساڵانی ١٩٦٨- ١٩٦٩ بەڕێوەبەری ئەشغالی کوت و ناسریە بووە، لە ساڵی ١٩٧١ بووەتە بەڕێوەبەری ئەشغال و ئیسکانی هەولێر، لە ساڵی ١٩٨٢ بەڕێوەبەری دائیرەی نەخشە و پلان بووە لە سەرۆکایەتی ئەنجومەنی تەنفیزی ئۆتۆنۆمی کوردستان، دوای ڕاپەڕینیش ماوەیەك ڕاوێژکار بووە لە ئەنجومەنی وەزیرانی هەرێمی کوردستان.
(2) تا سەردەمی دەرکەوتنی مەولانا خالیدی نەقشبەندیی و گەڕانەوەی پاش ساڵێک لە دیهلیی هیندستان و مانەوەی لەگەڵ شێخ عەبدوڵڵای دیهلەویدا و وەرگرتنی فەرمانی ئەم شێخە، کە دواتر بڕیار دەدات بگەڕێتەوە کوردستان و بەپێی ئەم فەرمانە، لە ناوچەکانی سەر بە دەسەڵاتی عوسمانیدا، بانگهێشتن بۆ ڕێبازی نەقشبەندیی بکات.


شاعیر و ئەندازیار جەلال مەدحەت خۆشناو هێشتا قوتابی سەرەتایی بووە حەز و خولیای چووەتە  سەر زمان و ئەدەبی کوردی، ئەو لەسەر دەستی مامۆستای(خەلیل محەمەد خۆشناو) فێرە خۆشەویستی زمان و ڕێزمان و شیعری کوردی بووە، زانیاری ئایینیش لە(مەلا سادقی) خاڵی وەرگرتوە، هەر زۆر زوو دەستی بە خوێندنەوەی شیعری شاعیرانی کلاسیکی وەکو(حاجی قادری کۆیی و شێخ ڕەزای تاڵەبانی) و شاعیرانی دیکە کردووە، بۆیە لە کۆتایی پەنجاکانی سەدەی ڕابردوو گڕوگالی شیعر نووسینی کردووە، لەسەرەتای شەشتەکانیش دەستی کردووە بە بڵاوکردنەوەی هۆنراوەکانی لە ڕۆژنامە و گۆڤارە کوردییەکانی ئەو کات، تا لە سەرەتای حەفتاکانی بە تەواوی کەوتۆتە ناو دنیای شیعر نووسینەوە، ئەو لە ژیانی خۆی(٥) دیوانی شیعری لە چاپ و ىلاوکردۆتەوە و دوو بەرهەمیشی هێشتا لە چاپ نەدراون.
ساڵانی 1811-1820 بە پڕ بەرهەمترین ڕۆژانی ئەم ڕێبازە لە کوردستاندا دەژمێردرێت...، کاتێک ژمارەیەکی زۆری خەڵک بە گەڕانەوەی مەولانا لە ساڵی 1811دا بۆ '''[[سلێمانی]]''' هاتنە سەر ڕێبازەکەی، بەتایبەتی ئەو توێژە بازاڕییانەی کە هەلومەرجی پڕ شەڕوشۆڕی میرنشین، زیانی لە بەرژەوەندییەکانیان دەدات.






[[جەلال مەدحەت خۆشناو|درێژەی بابەت]]
 
 
 
 
 
[[دژايه‌تيى نێوان مه‌ولانا خاليدى نه‌قشبه‌نديى و شێخ مارفى نۆدێيى|درێژەی بابەت]]

دوایین پێداچوونەوەی ‏١٠:٥٥، ٥ی نیسانی ٢٠٢٥

دژايه‌تيى نێوان مه‌ولانا خاليدى نه‌قشبه‌نديى و شێخ مارفى نۆدێيى

Shex022.jpg

نووسینی: رێبوار حەمەتۆفیق محەمەد

نەقشبەندیی وەک ناوی تەریقەتێکی دیاری تەسەوف له‌ كوردستاندا مێژوويه‌كى زۆر دێرينى نییە، له‌چاو ئه‌و مێژووه‌ى كه‌ ته‌ريقه‌ته‌كه‌ى تێدا پەیدا بووه كه‌ بۆ سەردەمی خەلیفەی ڕاشیدین دەگەڕێتەوە، واتە: بۆ سەردەمی ئەبوبەکری سدیق و لە ئەو قۆناغەشەوە تا سەردەمی بایەزیدی بەستامی، بە تەریقەتی سەدیقی ناسراوە، لە سەردەمی بایەزیدی بەستامیشەوە تا سەردەمی عەبدولخالقی غەجدەوانی، بەتەریقەتی تەیفوری ناوبراوە، لە دوای ئەمیشەوە تا سەردەمی شێخ محەممەدی بوخاری، بەتەریقەتی خواجەگان ناوبراوە، وەک ئاشکرایە شێخ محەممەدی بوخاری، بەشاهی نەقشبەند بەناوبانگە، واتە: لە ئێرەوە ئیتر ناوی نەقشبەندیی بووەتە ناوی ئەم تەریقەتە.

(1) تەریقەتی نەقشبەندیی هەرچەندە لە زەمانی کۆندا بووە و لە کوردستانیشدا نیشانەی هەبووە، بەڵام لە ئەو سەردەمانەدا وەک تەریقەتێکی ناسراو نەبووە و لە ناو خەڵکیدا ناوبانگی نەبووە.

(2) تا سەردەمی دەرکەوتنی مەولانا خالیدی نەقشبەندیی و گەڕانەوەی پاش ساڵێک لە دیهلیی هیندستان و مانەوەی لەگەڵ شێخ عەبدوڵڵای دیهلەویدا و وەرگرتنی فەرمانی ئەم شێخە، کە دواتر بڕیار دەدات بگەڕێتەوە کوردستان و بەپێی ئەم فەرمانە، لە ناوچەکانی سەر بە دەسەڵاتی عوسمانیدا، بانگهێشتن بۆ ڕێبازی نەقشبەندیی بکات.

ساڵانی 1811-1820 بە پڕ بەرهەمترین ڕۆژانی ئەم ڕێبازە لە کوردستاندا دەژمێردرێت...، کاتێک ژمارەیەکی زۆری خەڵک بە گەڕانەوەی مەولانا لە ساڵی 1811دا بۆ سلێمانی هاتنە سەر ڕێبازەکەی، بەتایبەتی ئەو توێژە بازاڕییانەی کە هەلومەرجی پڕ شەڕوشۆڕی میرنشین، زیانی لە بەرژەوەندییەکانیان دەدات.





درێژەی بابەت