جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «داڕێژە:هه‌ڵبژارده‌ی هەشتەم»

لە Kurd collect
Jump to navigation Jump to search
(پەڕەی دروست کرد بە «'''گوڵە شلێرە''' وێنۆک شللێر، شلێر، قاقڵەبازی، گوڵە شلێرە، هەڵاڵە بر...»ەوە)
 
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''[[گوڵە شلێرە]]'''
'''[[کەریمی ئەلەکە]]'''
[[پەڕگە:Shlira.jpg|وێنۆک]]
[[پەڕگە:0001 (4)89.jpg|وێنۆک]]
شللێر، شلێر، قاقڵەبازی، گوڵە شلێرە، هەڵاڵە برمبرم، هەڵاڵە برمە، گوڵێکی سووری ئاڵ یان زه‌ردی پیاڵه‌ ئاسای سه‌ره‌و نخوونه‌ له‌ تیره‌ی “سوێسنی یه‌کان” (Liliaceés) زیاتر له‌ کوێستانان ده‌ڕوى هی وا هه‌یه‌ میترێک بەرز ده‌بێ.
ئامادەکردنی: زانیار سەردار قڕگەیی


دوو قات و سێ قات گوڵه‌کانی وه‌کوو زه‌نگۆڵه‌ پێیدا ده‌بنه‌وه‌، له‌ بنیشه‌وه‌ سه‌لکیشی وه‌ک سه‌لکی پیاز وایه‌. به‌سه‌رهاتی زۆر له‌سه‌ر ئه‌م گوڵه‌ جوانه‌ هه‌یه‌، ئه‌گه‌ر مرۆڤ گوڵێکی ئه‌م گیایه‌ سه‌یر بکا ده‌بینى که‌ چه‌ند دڵۆپه‌ی ئاوی تێدان که‌ له‌ دڵۆپی فرمێسک ده‌چێ، ئه‌گه‌ر گوڵه‌که‌ش بشه‌کێنیته‌وه‌ دڵۆپه‌کانی لى ناوه‌رێ،ئه‌گه‌ریش به‌ ئه‌نگوست بیانسڕیه‌وه‌ دوای تاوێک چه‌ند دڵۆپه‌ی دیکه‌ شوێنیان ده‌گرنه‌وه‌.  
(عه‌بدولكه‌ریم ئه‌لیاس پۆڵس ئیبراهیم)، ناسراو به‌ (كه‌ریمی ئه‌له‌كه‌) له‌ ساڵی (1867) له‌ سلێمانی له‌دایك بووه‌، گه‌وره‌ بازرگانێكى مه‌سیحیى ناسراوى شارى سلێمانى بووه‌، كه‌سایه‌تییه‌كى به‌هه‌ڵوێست و به‌خشنده‌ و خۆبه‌خش و ده‌ست و دڵ پاك و خه‌مخۆرى هه‌ژاران بووه‌، یارمه‌تیده‌رى لێقه‌وماوان بووه‌، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ جوامێرانه‌یه‌ى كراوه‌ته‌ وه‌زیرى دارایى حكوومه‌ته‌كه‌ى شێخ مه‌حموودى نه‌مر، ئه‌و پۆسته‌ گرنگه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا ته‌نیا به‌و ره‌وا بینراوه‌، دواى ئه‌وه‌ى وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كى مه‌سیحى ناسناوى بازرگانێكى به‌خشنده‌ و دڵواڵا و پیاوچاك و خه‌مخۆرى هه‌ژارانى لێ نرا..  


له‌ وشکه‌ ساڵیدا له‌ کوردستان سه‌لکی ئه‌م گیایه‌یان وشک کردووه‌ و کوتاویانه‌ و له‌ گه‌ڵ هێندێک ئارد یان به‌ ته‌نیا ده‌یانکرده‌ نان، که‌ ده‌بێته‌ هۆی دڵ ئێشه‌ و زگ ئێشه‌ و بێتاقه‌تی.
ئه‌و له‌ قاتوقڕییه‌كه‌ى ساڵى 1914 كه‌ به‌ (ساڵى گرانییه‌كه‌) ناسراوه‌، ته‌نیا خۆراكى به‌سه‌ر هه‌ژاراندا دابه‌ش نه‌كردووه‌، به‌ڵكو به‌ مه‌نجه‌ڵى گه‌وره‌ى زنجیردار رۆژانه‌ چێشتى شۆربا و خواردنى تر لێنراوه‌ و به‌سه‌ر خه‌ڵكیدا دابه‌شى كردووه‌، جگه‌ له‌وه‌ش، جلوبه‌رگى بۆ قوتابییان كڕیوه‌ و هاوكاریى كردوون، به‌ ئاوى كارێزه‌كه‌ى ئاوى بۆ چه‌ند مزگه‌وتێكى شار دابین كردووه‌، وێڕاى چه‌ندین هه‌ڵوێستى جوامێرانه‌ى دیكه‌ى ئه‌م پیاوه‌ به‌نرخه‌. بۆیە وه‌ك وه‌فایه‌ك بۆ ئیەو پیاوە، له‌ شارى سلێمانى چه‌ند باڵه‌خانه‌ و دووكان و قوتابخانه‌ و شه‌قامێكیش له‌ ساڵانى زووه‌وه‌ به‌ناوى كه‌ریمى عه‌له‌كه‌ ناو نراون.


Frillaria kurdica شلێره‌ی کوردی، F. caucasica شلێره‌ی قه‌فقازی، F. zagrica شلێره‌ی زاگرۆسی.
سه‌باره‌ت به‌ كه‌ریمی عه‌له‌كه‌، مامۆستا له‌تیف پۆڵس ئه‌ستفان، كه‌سایه‌تیى ناسراوى مه‌سیحیى شارى سلێمانى گوتى: "كه‌ریمی عه‌له‌كه‌ فریشته‌یه‌كی هه‌ره‌ ده‌ستپاك و فریاگوزاری شاره‌كه‌مان بوو.. له‌ هه‌ر كاتێكدا و له‌ هه‌ر كۆڕێكدا باسی گرانی و قاتوقڕی ساڵانی دوای جه‌نگی یه‌كه‌مى جیهانی له‌نێوان ساڵانی (1916- 1918) هاتبێته‌ پێشه‌وه‌، یه‌كسه‌ر ره‌فتاری پیاوانه‌ و به‌خشنده‌یی (كه‌ریمی عه‌له‌كه‌)یان یاد هێناوه‌ته‌وه‌ و زۆر به‌ڕێزه‌وه‌ ناو براوه‌".




[[گوڵە شلێرە|درێژەی بابەت]]
[[کەریمی ئەلەکە|درێژەی بابەت]]

وەک پێداچوونەوەی ‏١٠:٣٣، ٢ی کانوونی یەکەمی ٢٠٢١

کەریمی ئەلەکە

0001 (4)89.jpg

ئامادەکردنی: زانیار سەردار قڕگەیی

(عه‌بدولكه‌ریم ئه‌لیاس پۆڵس ئیبراهیم)، ناسراو به‌ (كه‌ریمی ئه‌له‌كه‌) له‌ ساڵی (1867) له‌ سلێمانی له‌دایك بووه‌، گه‌وره‌ بازرگانێكى مه‌سیحیى ناسراوى شارى سلێمانى بووه‌، كه‌سایه‌تییه‌كى به‌هه‌ڵوێست و به‌خشنده‌ و خۆبه‌خش و ده‌ست و دڵ پاك و خه‌مخۆرى هه‌ژاران بووه‌، یارمه‌تیده‌رى لێقه‌وماوان بووه‌، هه‌ر له‌به‌ر ئه‌و هه‌ڵوێسته‌ جوامێرانه‌یه‌ى كراوه‌ته‌ وه‌زیرى دارایى حكوومه‌ته‌كه‌ى شێخ مه‌حموودى نه‌مر، ئه‌و پۆسته‌ گرنگه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا ته‌نیا به‌و ره‌وا بینراوه‌، دواى ئه‌وه‌ى وه‌ك كه‌سایه‌تییه‌كى مه‌سیحى ناسناوى بازرگانێكى به‌خشنده‌ و دڵواڵا و پیاوچاك و خه‌مخۆرى هه‌ژارانى لێ نرا..

ئه‌و له‌ قاتوقڕییه‌كه‌ى ساڵى 1914 كه‌ به‌ (ساڵى گرانییه‌كه‌) ناسراوه‌، ته‌نیا خۆراكى به‌سه‌ر هه‌ژاراندا دابه‌ش نه‌كردووه‌، به‌ڵكو به‌ مه‌نجه‌ڵى گه‌وره‌ى زنجیردار رۆژانه‌ چێشتى شۆربا و خواردنى تر لێنراوه‌ و به‌سه‌ر خه‌ڵكیدا دابه‌شى كردووه‌، جگه‌ له‌وه‌ش، جلوبه‌رگى بۆ قوتابییان كڕیوه‌ و هاوكاریى كردوون، به‌ ئاوى كارێزه‌كه‌ى ئاوى بۆ چه‌ند مزگه‌وتێكى شار دابین كردووه‌، وێڕاى چه‌ندین هه‌ڵوێستى جوامێرانه‌ى دیكه‌ى ئه‌م پیاوه‌ به‌نرخه‌. بۆیە وه‌ك وه‌فایه‌ك بۆ ئیەو پیاوە، له‌ شارى سلێمانى چه‌ند باڵه‌خانه‌ و دووكان و قوتابخانه‌ و شه‌قامێكیش له‌ ساڵانى زووه‌وه‌ به‌ناوى كه‌ریمى عه‌له‌كه‌ ناو نراون.

سه‌باره‌ت به‌ كه‌ریمی عه‌له‌كه‌، مامۆستا له‌تیف پۆڵس ئه‌ستفان، كه‌سایه‌تیى ناسراوى مه‌سیحیى شارى سلێمانى گوتى: "كه‌ریمی عه‌له‌كه‌ فریشته‌یه‌كی هه‌ره‌ ده‌ستپاك و فریاگوزاری شاره‌كه‌مان بوو.. له‌ هه‌ر كاتێكدا و له‌ هه‌ر كۆڕێكدا باسی گرانی و قاتوقڕی ساڵانی دوای جه‌نگی یه‌كه‌مى جیهانی له‌نێوان ساڵانی (1916- 1918) هاتبێته‌ پێشه‌وه‌، یه‌كسه‌ر ره‌فتاری پیاوانه‌ و به‌خشنده‌یی (كه‌ریمی عه‌له‌كه‌)یان یاد هێناوه‌ته‌وه‌ و زۆر به‌ڕێزه‌وه‌ ناو براوه‌".


درێژەی بابەت