پاركی ئازادی ..شایتحاڵی مێژویەكی خوێناوی
پاركی ئازادی، ئەمرۆشوێنی كات بەسەربردنی منداڵان و پشوی خێزانەكانە...جێگای وەرزش و كات بەسەربردن و نمایشی هونەری و رۆشنبیرییەو هەندێ كاتیش دەبێتە مەیدانی سیاسی و لە سەكۆی ئازادییەوە لایەنە سیاسیەكان پەیامەكانیان بڵاو دەكەنەوە...
جێگایەكە پرە لە پەیكەری جوان، هەریەكەو گوزارشت لە جوانیەكی ژیان دەكەن و هەریەك لەو پەیكەرانە، بیری ئازادی و مەوداكانی فراوانتر دەكەن...
بە تەنیشت مەزارگای شاعیری گەورە شێركۆ بێكەس، مۆنۆمێنتی شەهیدانی 9ی حوزەیرانی 1963 هەیە، كە لەوێوە دەگەرێنەوە بۆ ئەو ساتانەی حامیەی سلێمانی، كە تێدا رۆڵەكانی ئەم شارەی تێدا شەهید دەكرا.
'تۆڵە سەندنەوەی زەعیم سدیق'
مستەفا ساڵح کەریم رۆژنامەنووس و نوسەر سەبارەت بە كارەساتی 9ی حوزیرانی وتی:"رۆژی هەشتی مانگ سوپای عیراق بەفەرماندەی زەعیم سدیق مستەفا بەرەو شاخی گۆیژە و ئەزمڕ هەڵگەڕا بەڵام پێشمەرگە لێیان هاتنە دەست، دەرسێكیان دانێ كە بووە هۆی ئەوەی زەعیم صدیق هەرچی ڕق و قینەی هەیە بەهاووڵاتی بێ چەكی بڕێژێ.
ئەو رۆژگارە من چوار مانگ بوو لەبەندیخانەی سلێمانی گیرابووم، ئەو ئێوارەیەی هەواڵی شكستی سوپای بەعس هات هاوڕێی خۆشەویستم خوالێخۆشبوو حەمە ساڵح دیلان كە پێكەوە حەپس بووین لەپەناوە پێی وتم ئەو دوكەڵەی بەری ئاسمانی گرتوە ئەوە دووكەڵی سوتانی دێی وێڵەدەرە، دیارە بەبینینی دوور بەدووری ئەو دیمەنە زۆر خەمبار بووم چونكە ئەو دێیە مەڵبەندی كەسوكارو خزمانی نزیكمە جگەلەوەی كە وێزگەی هەمیشەیی پێشمەرگەیە".
شەهیدەكانی 9ی حوزەیران
سەبارەت بە ناوی شەهیدەكان و چۆنیەتی شەهیدكردنیان مامۆستا غەفور ئەمین عەبدوڵڵا وتی:" (٩) ی حوزەیرانی ١٩٦٣، رۆژی ئەو تاوانانەیە كەسێ رۆژ بەتوندی بەردەوام بوو، من لەگەڵ چەند هاوڕێیەكمدا لەماڵی برای تێكۆشەرم مامۆستا عارف عەبدوڵڵا كە بەعارف عەبۆل ناسراوە لەماڵی ئەوان لەگەنجینەیەكدا خۆمان شاردبۆوە كە لەڕێگای برادەرێكەوە ناوی شەهیدەكانمان بۆ دەهات ئەوەندەی لەبەردەستدابوو تۆمارم كردوون.
كەسانێك كە گوێیان لەبانگەوازەكە نەبوو، چووبوونە سەركاری خۆیان لەڕێگەو بازاڕ تەقەیان لێكردبوو و شەهیدیان كردبوون: لەوانە؛ هەر بۆ نموونە، نەك سەرژمێركردن:
- پیاوێك بەناوی عوسمان جۆڵا لەگەڕەكی چوارباخ كە بۆ حەمام دەچوو تەقەیان لێكرد، برینداریان كردبوون، رایكردبووە ماڵی حاجی رەزایەكی پیری ریش سپی، هەرچەندە پاڕابوونەوە وازیان لێنەهێنابوو بەبرینداری لەسەربانی ماڵەكە شەهیدیان كردو تەرمەكەیان فڕێدایە كۆڵان.
- شەهیدكردنی نامدار، چایچی بوو لەنزیك مزگەوتی گەورە
- شەهیدكردنی لاوێك بەناوی عومەر مینەمیتو لەبەردەرگای خۆیان.
- پەلاماردانی ماڵان‌و هێنانە دەرەوەی هەزاران كوردی بێچەك‌و بێتاوان بەجلی نووستن‌و بیجامەوە راپێچكران بۆ ئەستەبڵەكانی حامیەی سلێمانی كە شوێنی وڵاخ بوو، بەبەنگەڵەكانی حامیە ناودەبران، چەند رۆژێك نان‌و ئاویان لێبڕین لەبرسا ناچاری خواردنیكی پاشماوەی وڵاخەكان ببوون، لەبەرئەوەی هیچ خواردنێكیان نەدەدانێ.
- لەسەرچنار شەهیدكردنی لاوێك بەناوی رەحیمی عەینە، جگەرخانەی لەوێ هەبوو لەسەربانی دووكانەكەی دەنووست، خەبەریان كردبۆوەو داوایان لێكردبوو تف لەوێنەی ئەو پێشمەركانە بكات كە هەڵیواسیبوون، جوێنی نەداو تفی لێنەكردبوون، بەقامچی شەهیدیان كردو تەرمەكەیان بەست بەدوای تانكیكداو لەحامیەی سلێمانی فڕێیاندا.
- شەهیدكردنی نوری عەریزەنووس لەسەرئەوەی جوێنی بەبارزانی‌و سەركردەكانی كورد نەدابوو.
- شەهیدكردن‌و زیندەبەچاڵكردنی كەمالی حەمەی فەرەج ئەفەندی هەر بەزیندوێتی بەشۆفڵ گڵیان كرد بەسەریدا.
- دەسگیركردنی چوار مامۆستا كە خۆیان هەموو یاریزانی تۆپی پێ‌و باسكەو بالەو گۆڕەپان‌و مەیدان بوون‌و چوار ئەندامی چالاكی پارتی‌و یەكێتی مامۆستایانی كوردستان بوون، ئەوانیش شەهیدان:
ماموستا یاسین حەمە ساڵح كە باشترین یاریزانی كوردستان بوو، مامۆستا محەمەد حاجی ساڵح ناسراو بەحەمەبۆر – یاریزانی باسكە. مامۆستا ئەنوەر سەعید دارتاش برای كاك فەرەیدون دارتاش، لێپرسراوی لقی سلێمانی (پ.د.ك)و پیاویكی نیشتمانپەروەرو ناسراوی ناو پارتی بوو، مامۆستا ئیسماعیل ئیبراهیمی بەلوعەچی بەقۆڵبەستراوی لەیاریگای سلێمانیەوە بردبوونیان بۆ حامیەی سلێمانی، لەڕێگە لەناو زیلی سەربازیدا سروودی (ئەی ڕەقیب) یان وتبوو، هەر لەوێدا پێكەوە گوللـەبارانیان كردن، مامۆستا یاسین ویستبووی دەربازببێ، بەدۆشكەی دەبابە شەهیدكرا، هەرچوار شەهید پێكەوە خرابوونە چاڵیكەوە، لەگفتوگۆی شوباتی 1964دا، لەگەڵ شەهیدانی تری (شیووی مەرگ - وادی الموت) تەرمەكەكانیان دۆزرانەوە.
- شەهیدكردنی مامۆستا حاجی باقی لەسەرئەوەی دووربینە شكاوێكیان لەماڵەكەیدا دۆزیبووەوە كە دەبوو ماڵەكەی پڕبوایە لەئامێری فەلەكی، ناوبراو ئەندامی حزبی شیوعیی عیراق بوو.
- شەهیدكردنی پیاوی ناسراوی شارو نیشتمانپەروەر نامیق مستەفا ئاغا لەلایەن عەریف حەمید ناوێكەوە لەحامیەی سلێمانی.
- شەهیدكردنی عەلی ئاسنگەر لەماڵی خۆیدا لەكاتێكدا منداڵە ساواكەی لەباوەشدابوو.
- دووبرا بەناوی عەبدوڵڵاو محەمەدی حاجی عەبدولڕەحمان لەئیبراهیم پاشا لەبەردەمی دایكە پیرەكەیاندا شەهیدیان كردن، دواتر لەحەوشەی ماڵەكەیاندا ناشتیانن.
- شەهیدكردنی دووبرا بەناوی محەمەدو وەهاب كە هەر لەمزگەوتی جولەكان نێژران.
- لەبەرخانەقا (حەمەڕەشیدی لەگوڵان) بەقەمە شەهیدكرا، چونكە نەیتوانیبوو سواری زیلە عەسكەرییەكە بێت، بەقەمە سەریان خستبوو لەناو زیلەكەدا شەهیدبوو.
- شەهیدكردنی شێخ عەبدولی بابەگورون‌و شەریكەكەی عومەری حاجی یونس، چایخانەیان هەبوو لەكانێسكان. هەروەها منداڵێك بەناوی بابەعەلی خزمی مامۆستا شێخ فاتیح لەحامیە شەهیدكرا.
- گوللـەبارانكردنی حەمە دەمە لەبەرچاوی كۆمەڵێك كەسدا لەوانە، مامۆستای كیمیا كاك فایەق عارف، چونكە جنێوی نەدابوو بەسەركردەكانی شۆڕش.
- شەهیدكردنی ڕەفیق كونجرینی گوایە پردی عەلیاغای رووخاندووە، تەرمەكەیان لەحامیەی سلێمانی فڕێدابوو.
- شەهیدكردنی ئەحمەد كەریم (ئەحە نەوتە) لەدێی قڕگە لەگەڵ مەلا رەشید ناوێك كە تەمەنی (٩٠) ساڵ بوو، لەماڵەكەی خۆیداو خانووەكەیان بەسەرا سوتاندن.
- لەسەر رێگای سلێمانی-دوكان تیپێكی سەربازی بەسەركردایەتی ئەفسەر نەجیب كشمولە ناوێك، دێهاتەكانیان سووتاندو منداڵێك لەناو بێشكەداو لەژوورێكدا دەبێ، سەربازێك دەیەوێت رزگاری بكات، ئەفسەرەكە ناهێڵێت رزگاری بكات‌و هەر لەناو بێشكەكەدا دەبێ بەزووخاڵ‌و ئەفسەرەكە دەڵێ ئەمە توولە مارە! با بسووتێ...(فرخ الحیە).
- شەهیدكردنی شۆفێرێكی ماڵی حەمەی ئەوڕەحمان ئاغا، كە بەداخەوە وەك زۆر شەهیدی تر ناوەكەی نەزانراوە.
- چەند فەقێیەكیان لەمزگەوتی حاجی حان شەهید كرد، كە ئەوانیش تائێستا گومناون.
كۆیەش سوركرا لە خوێندا
مستەفا ساڵح کەریم ئەوەشی یادخستەوە كە لە هەمان رۆژدا، بەعس لە كۆیەش تاوانی گەورەی ئەنجامداو وتی:"بەعس شوێن دەستی تاوانی لەهەموو شوێنێكی كوردستانا دیار بوو، بەڵام نۆی حوزەیران لەسلێمانی بەفەرماندەی زەعیم سدیق و لەكۆیە بەفەرماندەیی تەها شەكرچی ڕۆژێكە لەیاد ناچێ، لەكۆیە لەهەمان ڕۆژدا ژمارەیەك تێكۆشەریان بەپایەو دنگەكانەوە دەبەستەوەو گوللەبارانیان دەكردن، یەكێ لەو شەهیدانە مامۆستا كەمال رەشید حەوێزیی بوو كە لەكۆتایی چلەكانەوە یەكێك بوو لەتێكۆشەرە دیارەكانی (پارتی) لەشاری بەغدادا"..
لیژنەی مەرگ
غەفور ئەمین عەبدوڵڵا، سەبارەت بەو كەسانەی كە بە بریاری بەعس ئەو بریاریان دابوو وتی:" لیژنەكە پێكهاتبوون لە
- ١-لیوا زەعیم سدیق مستەفا- سەرۆك
- ٢-عەقید جاسم - ئەندام
- ٣-موقەدەم فەیسەڵ، ئەفسەرێكی خەڵكی بەعقوبە - ئەندام.
- ٤-حاجی عەبدولڕەزاق سەید مەحمود متەسەڕفی سلێمانی – ئەندام.
- ٥-دكتۆری عەسكەری محەمەد عەلی حسێن – ئەندام.
- لەگەڵ گەلێك ئەفسەری سەربازی تر.
هیوادارم كە هەموو ناوەكانیان بدۆزرێتەوە، وەك تاوانبارانی جەنگ دەستنیشان بكرێن.
پاركی ئازادی
سەبارەت بە بیرۆكەی پاركی ئازادیش مستەفا ساڵح کەریم ئاماژەی بەوەدا:"دوای ئازادكردنی كوردستان بەفەرمانی سەرۆك مام جەلال، لە ساڵی 1994 (شیوی مەرگ) و (حامیەی سلێمانی) كرا بەباخچەی ڕازاوەو یاریگەی مناڵان و سەكۆی ئازادو شوێنی سەیران بۆ هاووڵاتیان و بۆ ڕەوان شادی گیانی ئەو شەهیدانە ناونرا (پاركی ئازادی). راگەیاندكاری دیاری كوردستان، باست حەمەغەریب لە هۆنراویەكدا سەبارەت بە حامیەی سلێمانی كە ئێستا پاركی ئازادیە دەڵێت:"[١]
- سلێمانی، خەمی بینی و خوێنی بینی
- مردن گەیشتە بەر بینی
- سلێمانی لە گڕی دوژمندا سوتا
- لە سەهۆڵ بەندانیا تەزی
- دوژمن هات و دوژمن ڕۆشت و
- مەرگ هات و چوو
- سلێمانی، قەت نەبەزی
- عەرەب هاتن، عەجەم و ڕۆم
- ئەوان چوون و
- هەر سەربەرز بوو شارەكەی خۆم
- زەعیم سدیق گۆڕبەگۆڕە
- ملازم موحسین گۆڕ گەنیو
- سەدام حسێن ئاوە و ئاوە
- چی دڕندەی مێژوو هەیە
- سەرنگون بوون،
- سلێمانیم هەر بە پێوە ڕاوەستاوە!
خاك – سۆزان عومەر
- ↑ سەرچاوە: خاک تیڤی