حەپسەخانی نەقیب

حەپسەخانی نەقیب، كچی مەعروف بەرزنجی نەوەی كاك ئەحمەدی شێخ‌ و ئامۆزای شێخ مەحموودی حەفید مەلیكی كوردستان‌و ھاوسەری شێخ قادری حەفید؛ لە ساڵی ١٨٩١دا لە شاری سلێمانی ھاتۆتە دنیاوە.

بۆیە پێیدەڵێن حەپسە خانی نەقیب، چونكە مەعرووف بەرزنجی باوكی (نەقیب) بووە. ئەم پلەی (نەقیب)ییەشی لەلایەن حكومەتی عوسمانیەوە پێبەخشراوە بەو ھۆیەوە كە نوێنەری (سادات-شێخان) بووە.

بنەماڵە گەورە ئایین‌و زانستپەروەر

حەپسەخان لەو بنەماڵە گەورە ئایین‌و زانستپەروەرە خزمەتگوزارەی كورد پەروەردەبووەو بووەتە یەكێك لە ژنە ھەرە بەناوبانگەكانی كوردستان، چونكە ژنێكی بەخشندەی چاوتێرو خێرخواز بووەو گەلێك زمان شیرین‌و دەروونپاك بووە.

دیوەخانەكەی ھەردەم پڕ لە ژنانی شاری سلێمانی‌و دەورو بەری بووەو ھەر ژنێێك تووشی كێشەیەكی كۆمەڵایەتی یا دارایی بووبێ‌و زۆریی لێكرابێ، پەنای بردۆتە بەر حەپسەخان‌و ئەویش بەدڵێكی فراوانەوە لە كێشەكەی كۆڵیوەتەوە بۆی چارەسەر كردووە، زۆر جار یارمەتییەكی باشی دارایی ئەو ژنانەشی داوە، تا وای لێھاتوە نەك ھەر لە ناو ژناندا ڕۆڵ‌و نرخی كۆمەڵایەتی خۆی ھەبێت، بەڵكو لە ناو ھەموو خەڵكی كوردستان دا ڕێزو پایەیەكی تایبەتی بووەو لەو كاتەی كە ماڵ‌و دیوەخانەكەی حەپسەخان بببووە قوتابخانەیەكی كۆمەڵایەتی كوردو ژنان لێیەوە فێری ڕەوشتی بەرزی كۆمەڵایەتی دەبوون، لە ھەمان كاتیش دا مەڵبەندێكی بەرزی نیشتمانپەروەریش بوو، ژنان لەو مەڵبەندە كۆمەڵایەتییەی ئەو شێرەژنە كوردە، ھەستی كوردایەتییان دەوروژاو بیری ڕامیارییان لەلا پەروەردە دەبوو.

كۆمەڵەی ئافرەتانی كورد

ساڵی ١٩٢٣ كە سمكۆی شكاك ھاتە سلێمانی‌و پێشوازییەكی شاھانەی لێكراو ژنانی سلێمانی بەكاریگەریی حەپسەخان رۆڵی بەرچاویان ھەبووەو رژاونەتە سەر شەقامەكان. لە ٢٨/٦/١٩٣٠ یەكەمین كۆمەڵەی ژنان بەناوی (كۆمەڵەی ئافرەتانی كورد) بە ‌سەرۆكایەتی حەپسەخانی نەقیب دامەزراوە، حەپسەخانی عیرفانە فەنی، خێزانی جەمیل سائیب سكرتێری بووەو بارەگای تایبەتیشیان ھەبووە.

بێگومان دروستكردنی كۆمەڵەیەك لەلایەن ژنێكەوە بۆ داكۆكیكردن لە ماف‌و داواكانی ژنان لە ناوەڕاستی نیوەی یەكەمی سەدەی رابردوودا، نموونەیەكی كەم وێنەیە، تھنانەت لەو رۆژگارەی خۆرھەڵاتی ناوەڕاست-یشدا.

نامەیەك بۆ (كۆمەڵەی نەتەوەكان - عصبە الامم)

ئەم ژنە وریا‌و تێكۆشەرەی كورد، ساڵی ١٩٣٠، نامەیەكی ڕامیاریی مێژوویی بۆ ڕێكخراوی (كۆمەڵەی نەتەوەكان - عصبە الامم) لە "جنێف" نووسی و بە ڕاشكاوی داوای مافی چارەنووسی كوردی كرد، لەسەر خاكی كوردستان، كە ئەو داواكارییەی ئەو ژنە كوردە، دەنگێكی باشی دایەوە، بە تایبەتی لەو سەردەمە تاریكەی كورد پێیدا تێدەپەڕی.

كاتێكیش كە كۆماری دیموكراتیی كوردستان بە سەرۆكایەتی پێشەوا قازیی محەمەد لە ١٩٤٦.٠١.٢٢دا لە مەھاباد دامەزرا، حەپسەخان بەھەموو توانایەكی دارایی پشتگریی ئەو كۆمارە ئازیزە ساوایەی كوردی كرد بەرامبەر بەو ھەڵوێستەی پێشەوا سوپاسنامەیەكی تایبەتی بۆ ناردو ڕێزێكی زۆری لێنا.

یەكەم قوتابخانەی ژنان لە مێژووی كوردا

حەپسەخان لە بواری زانستپەروەریی‌و بڵاوكردنەوەی خوێندەواری لەناو ژنانی كورددا، ڕۆڵێكی باڵای بووە، بۆیە نەك ھەر مایەی شانازیی پێوەكردنی ژنانی كورد بووە، بەڵكو جێگەی شانازی سەرجەم میللەتی كوردبووە، چونكە جگە لە ھەڵوێستی چاكە خوازیی كۆمەڵایەتی‌و خزمەتگوزاریی خەڵك‌و یارمەتیدانی ھەژارو نیشتمانپەروەریی پڕ لە دڵسۆزیی‌و ڕاستگۆیی، ھەڵوێستێكی بەرزیشی ھەبووە بەرامبەر بەكردنەوەی قوتابخانەی ژنان بۆ لەناوبردنی نەخوێندەواریی، ھەوڵێكی بێ پایانی دا بۆ كردنەوەی خوێندنگەیەكی ژنان كە بە ئێواران ژنانی كورد لەو قوتابخانەیە دەیانخوێند، تەنانەت حەپسەخان خۆشی بوو بە قوتابی ئەو قوتابخانەیە كە یەكەم قوتابخانەی ژنان بوو لە مێژووی كورداو خانویەكی خۆی بەخشی كە بكرێت بە قوتابخانە، پاشانیش ئەو قوتابخانەیە كە ماڵی خۆی بوو لەسەر پەروەردەی تاپۆ كرد.

كۆچی دوایی حەپسەخان ئەم ژنە چاكەخوازەی كورد لە تەمەنی شەست‌و دوو ساڵیدا، لە ڕۆژی چوارشەممە ڕێكەوتی ١٢ی نیسانی ١٩٥٣، بە نەخۆشی شێرپەنجە، كۆچیدوایی كردو لە لەگردی (سەیوان)ی شاری سلێمانی بەخاكسپێردرا، بە كۆچیدوایی حەپسەخان، لەو رۆژگارەدا كەلێنێكی گەورە لە بواری تێكۆشان بۆ ئازادی‌و یەكسانی ژنانی كوردستاندا دروست بوو.

چی لە پاش خۆی جێهێشت؟

جگە لەو مێژووە پڕ سەروەرییە، بەداخاوە تاكو ئێستا هیچ شتێكی ئەوتۆ لە پاش حەپسەخان بەجێ نەماوەو كاری وا نەكراوە بۆ كۆكردنەوەو بە زیندوو هێشتنەوەی كەل و پەل و شوێنەوارەكانی... چەند ساڵێك پێش ئێستا خوالێخۆش(درەخشان حەفید) بوو ئەلبومێكی وێنەیی ئەم كەڵە ژنەی بڵاوكردەوەو خاتوو(سەراب ئەحمەد بابان)یش چەند پارچەیەك لە جل و بەرگی حەپسەخانی پێشكەش بە مۆزەخانەی سلێمانی كرد..

یەكێكی تر لەو كارانەی كە بۆ حەپسەخان كراوە، پەیكەرێكی مۆمە كە لە مۆزەخانەی ئەمنە سوورەكە دانراوە...گەر گەشتیارێك یان كەسێكی بیانی بیانەوێت شوێنەوارێكی ئەم ژنە سەلارو رەچەشكێنە ببینن، نا ئومێد دەبن.