ده‌سه‌ڵاتێكی فاشل له حوكمڕانی، ئیفلاسێكی گه‌وره له سیسته‌می په‌روه‌رده
نووسینی: مژدە عەلی
دیاره پڕۆگرامی خوێندن به مه وداترین و چڕترین كایه ی پێگه یاندنی نه وه كانی هه ركومه ڵگایه كه له پڕۆسه ی پێگه یاندنی زانستی و كۆمه ڵایه تی و فكری بێگومان هه ر له سه ر ئه و بنه مایه ش زۆرگرنگه ئاڕاسته كانی بیروو بزواندنی خوێنه ر به گشتی و خوێنكار به تایبه تی له ژێر ڕۆشنای زهنییه تێكی ئایدییانه و پڕۆگرامێكی په روه‌رده‌ی چالاكدا بێت. هه ڵبه ته لم قۆناغه دا ئه وه‌ی ده بینرێت دینامیكییه تی ئه قڵی خوێنكار به گه ڕ خراوه و به گه ڕ ده خرێت ،به و ماناییه ی ده یانه وێت ستراتیژییه تی بوونیادی ده سه ڵات دا بڕێژێ..
هه‌ر بۆیه به گه ڕانه وه و تێفكرین بۆ ڕابردوو خاڵی ئه‌ساسی له گرنگیدان به په‌روه‌رده و بنەماكانی، ده‌بوو دوای ئه نجام دانی شۆڕش به سه‌ر دیكاتۆریه‌تی به عس دا هه وڵی له بنه ڕه ت چاككردنی پڕۆگرامه كانی خوێندن به گرنگ تماشا بكرایه نه ك دوای چه ند ساڵیك ڕوكه شێكی به ناوسیسته می سویدی تێكه ڵ به به رنامه‌ی خوێندن له كوردستان كه نه ك مایه‌ی سه ر سوڕمانه به ڵكو مایه ی گاڵته جاریی و هه ڵخه ڵه تاندنی خۆیان و له ناو بردنی نه وه‌یه‌كه له م ووڵته دا،له گه ڵ هه موو ئه م كه موكوڕیه زۆرانه‌ش هێشتا هه ر خۆیان به براوه ده زانن له دانانی ئه‌م سیسته مه كه وه ك گوریسێكی ڕزیو وایه ،بۆیه ناكرێت نه وه كانی داهاتووی ئه م نیشتمانه كه داینه مۆی داهینان و رۆحییه تێكی زیندوون ناكرێت له سایه ی ئه م سیسته م و حوكوڕانییه فاشله بی هیواو بی ئیراده بكرێن ساڵانه ده بینرێت وده بیسترێت دوای ده رچونی ئه نجا می تاقیكردنه وه كان،چه ندین خوێنكاركۆتای به‌ژیانی خۆیان ده هێنن و په نا ده به‌نه به ر خۆ كوشتن ،بێگومان ئه مه ش ده‌ر ئه نجامی نه بوونی هۆشیاریییه كی په روه‌ر ده ییه كه تا ئێستا له م كۆ مه ڵگایه دا ده گوزه رێ، ڕه نگه زۆر كه س پییوابێت كه خا لی جه وهه ری بۆ گۆڕینی یان باشكردن و بنیاد نانی كؤمه‌ڵگایه كی سه ركه وتوو له‌نێو ووڵاتێكی كراوه دا بوونی سیسته ماتیكێكی ڕامیاری ،سه ر بازی، فكری بێت هه ر بویه ئاواكردنی شؤڕشێكی شیكاری فكریانه زؤر گرنگتره له وانه چونكه گۆڕین و باشتر كردن و به ره وپێشبردنی پڕۆگرامی خوێندن ده بێته مایه ی بڵاو بوونه‌وه‌ی زهنییه تێكی زانست خوازانه و درووستبوونی تاكێكی هۆشیار و دا هێنه ر له نێو كۆمه ڵگا دا.
هه لبه ته جێگه ی ئا ما ژه پێدانه ئه و باروو دۆخه ی كه نا جێگیری باری ده روونی خوێنكار له لایه كو بیهیوابوونی گه نجانی ئه م وولاته دوای ته واو بوونی قۆناغه كانی خوێندن تا ده گاته ما مۆستا، ئه وه مان له سه ر ئه م سیسته مه په روه‌رده‌ییه پێ ده ڵێت زۆرێك له زۆرینه ئه وه‌نده له خه می دا بینكردنی بژێوی ژیان و وه ر گرتنی موچه كانیانیاندان ئه‌وه‌نده‌ش له ناوه‌نده كانی خوێندا وه ك مامۆستایه ك له ئه رك و به رپرسیارێتی هه ره گرنگدایه به رامبه ر به نه وه كانی داهاتوی ئه م كۆمه ڵگایه ،له‌هه قیقه تدا نه ك فێربوونه‌كه ش هیچ فێربوونه، به ڵكو په روه‌رده‌كه ش سه ره و ژێره ،ئه م سیسته مه ودانه‌رانی له زۆر ئاستدا ئیفلاسێكی گه وره و هه مه‌لایه نی كردوه ، ڕۆژانه به ده‌نگ و ڕه‌نگی جیاواز ئه وه مان نیشان ده ده ن كه سیسته مێكه كاری وێرانكردنی ژیان و بێكه سایه تی كردنی مرۆفی كورده ، له م نێوه نده شدا ئه گه ر ئه ركی سه ره كی په روه‌رده و فیركردن بریتیبێت له یار مه تیدانی مرۆڤ بۆ ئه وه‌ی بتوانێت سه ره تا خۆی درووست بكات دواتر كۆ مه ڵگایه كی ته ندرووست ، به ڵام وه ك ده بینین ئه م سیسته مه له كوردستاندا ، نه ك نه‌بۆته هۆی درووستبیونی تاكێكی هۆشیار بگره كۆمه ڵگاش ئه‌ونده‌ی له لایه‌ن كه سانی به ناو هۆشیا ر!گوایه له ڕابردوو ده ستێكی كارایبوه له بنیادنانی ئیستاش بو داهاتوش هه ر ئه و زانایه .....!؟ هه‌ربۆیه له سایه ی ئه م ده سه ڵاته فاشله دا كه بچوكترین مافی مرۆڤ ئازادی ڕاده‌ربڕینه پێی هه ناكرێ،چ جای بگات به وه ی بیه وێت تاكێكی زیندوو به بڕشت دروست ببێت،سیسته می په روه‌ده ده بێت وێنه یه كی نوێ به كۆ مه ڵگا بدات نه ك سیسته مێك بێت ده‌ر ئه‌نجامی ململانێی هێزه حزبییه كانی كوردستان تێدا نمایش بكه ن ....! و هه ڵپه ی له ناو بردنی فڵان سیاسی و فیسار حزبی به رده وام له هه گبه تاندایه به درێژه دان له خۆنزیك كردنه‌وه له و دوژمنه خوێن ڕێژانه‌ی كه به رده وام به جه نگه سه ربازی و ده روونییه تێكده‌رانه كانیان ده یانه وێتج بوونیادی په روه‌رده‌ی تاكی كورد و كۆمه ڵگای كوردی له بنه ڕه‌تدا بێ ناسنامه بكه ن....
ده سه ڵات دارانی هه رێم بێ جیاوازی ده‌ڵێم له دوای پڕۆسه ی ئازادییه وه چیتان كرد تا تاكێكی هۆشیا ر درووست ببێت،چیتان كرد تابه رهه می خوێنی شه‌هیدان به رهه م دار بكه ن و بیپارێزن؟. چیتان كرد تا گه نجانی ئه م ووڵاته بێ هیوا نه بن له ژیان و ڕێگه ی تاریك و مه نگی ئاوه مه رگ به ره كان نه گرنه به ر...؟ ئه ی چیتان كرد له
ناوچه دابڕێنراوجێناكۆكه كانی كوردستان كه چه ندین پڕۆژه ی جوان له نوسیندا و لێهاتوو له دا ڕشتندا و بێبنه ما له كرداردا له هه گبه تاندا بوو....؟ ئه ی ئه نجام و بوونی ئه و ڕیفراندۆمه تان چی لێهات كه شانازیتان پێوه ده كرد....!! ئه ی پێمان ناڵێن چیتانكرد بۆ یه كخستنه‌وه ی هێزه سه ربازییه كانی ئه م هه رێمه ، یان وه‌ك هه میشه له گوفت و كرداری ناڕاست وبێبنه ما زیتر هیچی ترتان پێ نییه !. ئه ی چیتانكرد بۆ درووستكردن و بنیادنانی ژێرخانی ئابووری كه له كاتی بانگه شه ی هه ڵبژاردنه كاندا ده نگتان نوسابوو ئه وه نده‌ی به گوێی هاوڵاتیانی ئه م هه رێمه دا خوێندتان، به سه و زوو زه ردو نیلی وپرته قاڵی و قاوه‌ی و شین.... ه‌وه .
ئه ی پێمان ناڵێن دبلۆماتكارو ته سه ڵاتداره موهیمه كانی ئه م هه رێمه له ماوه‌ی ڕابردوودا هه م له به غدادهه م له ڕووی سیاسه تی ووڵاتانی ده‌ره‌وه چی وێنه یه كی جوانتان بو كورد وه‌ك نه‌ته‌وه و كوردستانیش وه ك ووڵات كێشا.....!؟ با مه وه‌ك هاوڵاتییه كی ئه‌م هه رێمه به بیرتان بخه‌مه‌وه چیتانكردوه ...... سیسته مێكی په روه‌رده ی حزبیتان دروستكردوه كه بری په روه‌رده ی درووست ملولانی حزبیو كه سیه كانتانی پێ یه كلای ده كه نه‌وه ، هه‌ر به م شێوه یه ش ده تانه‌وێت گه نجانی ئه م كۆمه ڵگایه نه ك بێ كه سیاتی بكه ن به لكو بوونیشیان بخه نه خزمه ت دوژمنانی كورد..... ده نگه به رزه كانتان بۆ چاكسازی گوێكانمانیان كه ڕ كرد به ڵام تێكسازیتان ئه نجام دا و ده رئه نجامه‌كه شی ئه‌م دۆخه ناله باروو ئاڵۆزه یه كه بو ئه‌م گه له تان درووستكردوه. پێتانوابوو كاری هه ره گرنگتان ڕیفراندۆمه به ڵام بینیمان و واده شبینین نه ك مافی چاره ی خۆنوسینتان بۆ كورد ده سته‌به ر نه كرد ده تانه وێت واله تاكی ئه م كۆمه ڵگایه بكه ن وه‌ك جه لاد و سیخور له پێناو پاراستنی به رژه‌وه‌ندییه كه‌سی و حزبییه كانتان كاربكه ن... دوژمنانی ئه م خاك و گه له تان به ده ستی خۆتان هێناوه‌نه نێو ئه م خاكه....! رق و كینه‌تان ته نانه‌ت له نێو خۆشتاندا هێنده بۆگه نه ناتوانن رێك بكه‌ون به و كارانه‌شتان دیاره كه میله ت و كوردستانتان به م ڕۆژگاره سه خته بردوه ده سه ڵاتدارانی فاشل له حوكمڕانی