|
|
(١٩ دەستکاری لەلایەن ھەمان بەکارھێنەرەوە پیشاننادرێت) |
ھێڵی ١: |
ھێڵی ١: |
| '''[[باشوور و بنەڕەتەل یەکاگرتن زوانی وژمان]]''' | | '''[[مستەفا پاشای یاموڵكی]]''' |
| [[پەڕگە:434980.jpg|وێنۆک]]
| |
| '''[[ئارش ئەفزەڵی]]'''
| |
|
| |
|
| سرەژە گرتن ئەر سەر مێژوو ئەدەبیات کوردی، ڤە ڤەرگەل باشوورێرە ئێ خاڵمانە ئەڕان دیارییە مەکەی گ ئێ بەش تەفراتۊن کریا و ڕزگ و ڕزم شیڤیا گ ئیسە دریمن، کاریگەری فرە کەڵنگی ئەر ڕۊ بناوانیاین جەرخەل ئەدەبی داشتێیەسێ، ڤە هەر هانە ئەژ نابوودی و خاپیربین زووان ڤەرگیری گرتێیەسێ، ڤە ئەژ کەش وژ گورانییەل، نارینەل و دەنگەل مووسیقایی زاگروس ڤە شێڤە فرە خاسێ پەرێزانێیەسێ گ تا ئیمڕوو ماندگار مەننە. هەول و هەڵگدەرەل زووان و فەرهەنگ جیا ئەژ ڤیریایی کردن و ڕەسانن زووان و مووسیقی ڤە دەس چێن دوما وژان، ڕووح نەتەڤەیی، فەرهەنگ، باوەڕ و جهان-بینیانیژ هەر ئەژ ئێ توڕا ڕەسانە دەس چێن دوما وژان و ماندگاران کردن.
| | لە شاری '''[[سلێمانی]]''' لە دایکبووە، بەڵام ئەستێرەی بەختی لە ئیستەنبوڵ درەوشاوەتەوە. |
| | [[پەڕگە:Mustafa Yamulki.jpg|وێنۆک]] |
|
| |
|
| ئێ مەردمەل ڤیریا باتەڤەجو ڤە کاریگەری گ دووخەل جوغرافیایی ئەر بان شکل گرتن وژایەتی نەتەڤەیی و فەرهەنگی داشتێیەسێ یەکی ئەژ کاروومەدترین ئەبزارەلێ گ ئەڕا موبارزە ڤە ڕێ مەنن و پێشبرد کردن گرتێیانەسێ ڤەر یە بییەسە گ تەک بئەنەرڕیشە و پێشینەل کوهەن وژان یانێ باوەڕانە ئایین میترا داشتۊ و ئەژن ڤیریایی بکەنێ . ئێ حاڵ و هاوا شەڕاوێن و فەرهەنگییە پێڤەن خاسێ ڤەگەرد دار و چڕین و کەش و کوێسان و ڕووخانە و جوغرافیا زاگروس پێا کردێیەسێ گ ڤە نام گشت دەورەلێر ئێ زەمینە فەرهەنگییە ئەڕا باڵا کردن و درەوشیاین وژ ڤە خاس نیشان داسێ .
| | مستەفا پاشای یاموڵكی لە 25-01-1866 لە شاری '''[[سلێمانی]]''' لە دایکبووە. لە 25-05-1936 لە شاری '''[[سلێمانی]]''' کۆچی دوایی کردووە لە '''[[گردی سەیوان]]''' لە سەر وەسێتی خۆی نێژراوە. |
|
| |
|
| چێ گ ماو فرەتر سرەژە ئەرن بگرینێ یەسە گ ڤە نام زاگرووسەێرە گ پێنای سەرزەمینی فرەسێ ئەڕا چە یەکمین توریسکەل پا ڤەگڕداین و یەکاگرتن ڤە لەکستان و هەوگەل باکوور لوڕستان ئیمڕووئییەێرە هێز گرتنە؟ ئێ بەشە چ تایبەتمەندییەڵ جوغرافیایی و فەرهەنگی داشتێ گ مێژوو ئەدەبیات کوردی ئەژ ورەلرا درەوشیا، ڤە یەکمین کەسەل گ دەسەکار ئەدەب و فەرهەنگ و موبارزە بین ئەژ ئە ڤەرگە سەران هێزدا؟ یە وژ نیشانە مێ گ ڕیشە و پێشینە دۊرودرێژ ئەدەبی و فەرهەنگ داشتێیەسێ گ تونستێەسێ ئێ نوو دەس بکییە هەوڵ و تڵاشێ گ ئەژ ئەسکە تا ئیسە ئدامە داشتێیەسێ . ڤجوود دەسکەنەل و دەسکردەل و جال باستانی، دەورەل شکار، یەێجانشینی، شەهرنشینی و کانوونەل قودرەت سیاسی گ ئەسکە بینە شەغلێکە ئەر دۊز و دورس بین ئێ گەپە گ دووخ و قەیقوولەل فرەێ دەسان داسە دەس یەکا تا ڤەرگە باشوور ئێ هەمکە تاوانایی دەرۊنیە ڤە دڵ وژێرە ئاشاریا داشتۊتێ. هرودت ئەژ مەدرەسەل مادی نام بردێیەسێ گ موغەل مادی چەرخاننە و ئدارە کردنە گ دیارییا مەکەێ گ زاگروس هەمۊشە ڕیشە و پێشینە ئەدەبی و فەرهەنگی داشتێیەسێ ئەمانێ نەتۊنستیەسێ ڤە خاس ئەژ ئێ تاوانایی وژە ئەڕا پەرڤەردە کردن و پەخشا کردن ئێ زانستنە هەم ڤە نام مەردم وژێرە، هەمیژ ئەڕا جهانی بین وژ بەهرە بەێرێ. ڕووژهەڵاتشناسەلە مووشن: ئە چێ گ ڤە نام زووان و ئەدەبیات دەورە هەخامەنشیەێرە هەس نیشانە مێ گ ڤرەژ ئەڤە ئەدەبیات ڕیشەدار و پڕبارێ ڤجوود داشتێیەسێ ئەمانێ یەویژە هەر جوور چێیەلێتر ڤە یەخترمە بەریایە و نام وشێڤەوان گوەڕانییەو ڤە نام و شێڤەێ تر ڤە مەردمان شناسانێیە.
| | سەرکردەی سوپای عوسمانی و ڕۆژنامەنووس و وەزیری پەروەردە بووە لە حکوومەتی کوردستان کە لەژێر دەسەڵاتی '''[[شێخ مەحموودی حەفید]]''' بووە،ناوی تەواوی مستەفا پاشای یاموڵکی کوڕی مەلا عەزیزە لە ساڵی ١٨٦٦ دا لە دایکبووە و لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ١٩٣٦ دا لە تەمەنی ٧٠ ساڵیدا کۆچی دوایی کرد و لە گردی سەیوان نێژراوە. |
|
| |
|
| ئەمانا ئێ بنچێنەدار بین و ڕیشی داشتن و هن وژمان بینە گ ڤەگەرد ڕووح نەتەڤەیی و فەرهەنگمان هامێتە بییە، بییەسە کەڵنگە یە گ هەر چەن کەمڕەنگ و بندەس و فرمانکەریمن ئەمانێ هالی چێمانێ ئەر جامێان مەنێیە. دورس جوور موسیقی گ درەڤنا بییە و ئیسە بێخاونە. ئەمانا هالی هەر هەسێ و جاجاێ سەر هێزە مەێ و وژ نیشانە مەێ. ئە چێ گ ئیسە ها نام زاگرووسەێرە و ڤە نام ئەدەبیات کوردییە مەشناسرێ هالیپا هەر ناشناس مەنییە کارەل نەکریا فرەێ درێ گ دەر براێبەر کارەلێ گ دیگەران ئەڕا زووان و فەرهەنگ وژان کردێیانە، ئەدەبیات کوردی هۊچ ئەڕا وژ نەکردێیەسێ.
| | ژیاننامە |
|
| |
|
| | مستەفا پاشای یاموڵکی کوڕی عەزیز یامولکی مەلا زادەیەکی بیارە بووە. |
|
| |
|
| | ڕۆژی 25ی کانوونی دووەمی 1866 لە گەڕەکی گۆیژەی شاری سلێمانی لەدایک بووە. دەستپێکی خوێندنی لای مەلا فەتاح لەمزگەوتی حاجی سەید حەسەن و لای عیرفان ئەفەندی بووە، پاشان سەرەتایی و ئامادەیی سەربازیی لە بەغدا لەمەکتەبی حەربییەی ئەستەنبوڵ لە ساڵی 1885دا تەواو کردووە. |
|
| |
|
| [[باشوور و بنەڕەتەل یەکاگرتن زوانی وژمان|درێژەی بابەت]] | | وەک مەلازمی دووەم چووەتە پۆلی ئەرکانی جەنگ، ساڵی 1886 بووە بەمولازمی یەکەم. |
| | |
| | لە ساڵی 1888دا، سەفییەخانی حسێن پاشای خەندانی ھێناوە و ھەمان ساڵ بووە بە یووزباشی (نەقیب) و لە لقی سێھەمی ئەرکانی گشتیی جەنگدا دامەزراوە. |
| | |
| | ساڵی 1889 بووە بەقول ئاغاسی(ڕائید) و ڕەوانەی جەنگی حیجاز کراوە. |
| | |
| | ساڵی 1892 کراوەتە بینباشی (موقەددەم) و گوێزراوەتەوە بۆ ئەرکەکانی جەنگی ئۆردووی ھومایۆنی شەشەم، و کاری قونسڵگەری لە خۆی و سەڵماس و قارس. |
| | |
| | ساڵی 1898 یش ئەرکەکانی جەنگی ئۆردوو لەبەغدا جێبەجێ کردوە. |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | |
| | [[مستەفا پاشای یاموڵكی|درێژەی بابەت]] |