جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکانی «داڕێژە:هه‌ڵبژارده‌ی دووه‌م»

لە Kurd collect
Jump to navigation Jump to search
ھێڵی ١: ھێڵی ١:
'''[[حەجی جندی]]'''
'''[[ناتیق، شاعیرێكی فه‌رامۆشكراو]]'''
نووسینی: '''[[ڕێبوار حەمەتۆفیق]]'''
[[پەڕگە:378315189 .jpg|وێنۆک]]


ئامادەکردنی: '''[[مانو بەرزنجی]]'''
له‌ كتێبه‌كانی مێژووی ئه‌ده‌بی كوردیدا (ناتیق) شاعیرێكی فه‌رامۆشكراوه‌! هیچكام له‌ (عه‌لائه‌دین سه‌جادی 1907 - 1984، مارف خه‌زنه‌دار 1930 - 2010 و سدیق بۆره‌كه‌یی 1943 -2023 ) ئاوڕیان له‌م شاعیره‌ گه‌وره‌یه‌ نه‌داوه‌ته‌وه‌! له‌ چوارچێوه‌ی ئه‌و نامیلكه‌ و ورده‌ كتێبانه‌شدا كه‌ تایبه‌تن به‌ مێژووی ئه‌ده‌بی كوردی، جگه‌ له‌ (كه‌مالی/ عه‌لی كه‌مال باپیر 1886 - 1974) (كه‌ ئه‌ویش ته‌نها له‌ سێ دێڕدا ئاماژه‌ی بۆ كردووه)‌، زانیارییه‌كی ئه‌وتۆمان له‌سه‌ر ژیانی ناتیق له‌به‌رده‌ستدا نییه‌! ته‌نانه‌ت له‌ چاپه‌كانی دیوانه‌كه‌شیدا هه‌ریه‌ك له‌ (ساڵح هه‌ژار 1927 - 1983، حه‌كیمی مه‌لا ساڵح 1954 - )، زۆر پرسیار و وێستگه‌ی گرنگ هه‌یه‌ باس نه‌كراوه‌ و ئه‌وه‌شی كه‌ خراوه‌ته‌ ڕوو، سه‌رچاوه‌ی لێوه‌رگرتنه‌كه‌ی نادیاره و نازانرێت له‌ كێ و له‌ كوێوه‌ ئه‌و زانیارییانه‌ وه‌رگیراوه‌!
[[پەڕگە:Heciye.cindi-rewan.jpg|وێنۆک]]


حەجی جندی لە ساڵی 1908  ، فیلۆلۆژیست و وەرگێڕ و زمانزان و نووسەری ئێزدی بووە . جندی نووسەری کتێبی جۆزێف و زێلیکسە.
ئه‌گه‌رچی سه‌رده‌می ژیانی شاعیر زۆر دوور نییه‌ و كه‌وتووه‌ته‌ نێوان كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی نۆزده‌ و ساڵی 1967ه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه‌، هاوڕێیان، هاوشاریی و هاوسه‌رده‌مانی، هه‌روه‌كو شاعیر خۆیشی بیریان له‌وه‌ نه‌كردووه‌ته‌وه‌، یان بۆیان هه‌ڵنه‌كه‌وتووه،‌ شتێكیان له‌باره‌ی ژیان و به‌رهه‌مه‌كانی ناتیقه‌وه‌ بۆ تۆمار نه‌كردووین. كه‌سانی وه‌ك (پیره‌مێرد 1867 - 1950، گیو موكریانی 1904 - 1977، گۆران 1905-1962 و كاردۆخی 1916-1982...) كه‌ له‌بواره‌ جیاوازه‌كانی (هۆنراوه‌، ده‌ستخه‌ت، ساغكردنه‌وه‌ و ڕۆژنامه‌گه‌ری)دا كاریان كردووه‌، هیچ ئاوڕیان لێ نه‌داوه‌ته‌وه، له‌كاتێكدا كاری زۆریان بۆ شاعیرانی تری هاوسه‌رده‌میان كردووه‌! لێره‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌م بابه‌ته‌ به‌ پێویست زانراوه.‌ 


لە گوندی ئیمانچایرە ( Emançayîra) ، لە دیخۆرە قێرسێ ( Dîxora Qersê) , باکووری کوردستان لە بنەماڵەیەکی ئێزیدی لەدایک بووە . تەمەنی منداڵی هەر لە گوندەکەی خۆیان بەسەر بردووە.
یه‌كه‌م كه‌سێك كه‌ له‌سه‌ر ژیان و هۆنراوه‌ی ناتیقی نووسیبێت (عه‌لی كه‌مال باپیر ئاغا)یه‌ ئه‌و ساڵی 1939 له‌ كتێبه‌كه‌یدا (گوڵده‌سته‌ی شوعه‌رای عه‌سرم)دا ده‌نووسێت (له‌ ساڵی 1308ی هیجریدا له‌دایك بووه‌ - كه‌ ده‌كاته نزیك ساڵی‌ 1891 زاینی - هه‌تا بڵێی زیره‌ك و شاعیره‌، هه‌تا بشڵێی كه‌م به‌خته‌ و له‌ژێر ته‌وقی زه‌ماندایه‌) له‌دوای ئه‌میش (ساڵح هه‌ژار) كه‌ دیوانی ناتیقی بۆ یه‌كه‌مجار ئاماده‌ كردووه‌ له‌ (هه‌ندێ له‌ دیوانی ناتیق) له‌ ساڵی 1970دا به‌ سوود وه‌رگرتن له‌وه‌ی كه‌ عه‌لی كه‌مال ناساندویه‌تی ده‌ڵێت‌ (ناتیق، ناوی خۆی مه‌لا كه‌ریمه و كوڕی مه‌عروف ئاغای عوسمان ئاغایه‌ و خه‌ڵكی سلێمانییه‌) به‌ڵام بۆ ساڵی له‌دایكبوونی ئاماژه‌ به‌ ساڵی 1868 ده‌كات.  


لە ساڵی1918 بەهۆی کۆمەڵکوژی و هێرشی سەربازانی تورکیا کۆچیان کرد و پەڕینەوە بۆ دیوی سۆڤیەت. لەوێ حاجی بێ ماڵ و حاڵ دەمێنێتەوە، بۆیە دەچێتە  خانەی بێسەرپەرشتان و لە وێ ژیانی دەست پێدەکات.


جگە لەوەش بەسەدان منداڵی کورد هەبوون کە دایک و باوکیان لە کۆمەلکوژی سوپای تورک کوژرابوون  لە خانەی پێسەرپەرشتان خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی تەواو کرد.


تا ساڵی 1929 ، چووەتە خولی ئامادەکاری مامۆستا.


لە ساڵی 1930 ، چووە فاکەڵتی فیلۆلۆژی یەریڤان . هەروەها بووە یەکەمین خوێندکاری کورد کە لە ئەرمینیا لە فاکەڵتی وەرگیراوە.


لە ساڵی 1932 ، دەستی کرد بە کۆکردنەوەی زاراوەی کوردی و کەرەستەی فۆلکلۆر. هەروەها لە ساڵی 1930 وە لە ڕیا تەزە(Riya Teze) کار دەکات.


هەروەها لە ڕادیۆی کوردی (کە تەنها هەواڵەکانی پەخش دەکرد) کاری کردووە.


سەرۆکی ئەکادیمیای پێداگۆژی کوردی بووە لە ئەرمینیا .
[[ناتیق، شاعیرێكی فه‌رامۆشكراو|درێژەی بابەت]]
 
لە ساڵی 1938 لەلایەن ئیدارەی ستالین لەگەڵ زۆرێک لە ڕۆشنبیرانی دیکەی کورد دەستگیرکرا و زیندانی کران ، کە تۆمەتبارکرابوون بە بریکاری دەوڵەتە ئیمپریالیستەکان.
 
 
 
 
 
 
 
[[حەجی جندی|درێژەی بابەت]]

وەک پێداچوونەوەی ‏٠٥:١٩، ١٧ی نیسانی ٢٠٢٤

ناتیق، شاعیرێكی فه‌رامۆشكراو نووسینی: ڕێبوار حەمەتۆفیق

378315189 .jpg

له‌ كتێبه‌كانی مێژووی ئه‌ده‌بی كوردیدا (ناتیق) شاعیرێكی فه‌رامۆشكراوه‌! هیچكام له‌ (عه‌لائه‌دین سه‌جادی 1907 - 1984، مارف خه‌زنه‌دار 1930 - 2010 و سدیق بۆره‌كه‌یی 1943 -2023 ) ئاوڕیان له‌م شاعیره‌ گه‌وره‌یه‌ نه‌داوه‌ته‌وه‌! له‌ چوارچێوه‌ی ئه‌و نامیلكه‌ و ورده‌ كتێبانه‌شدا كه‌ تایبه‌تن به‌ مێژووی ئه‌ده‌بی كوردی، جگه‌ له‌ (كه‌مالی/ عه‌لی كه‌مال باپیر 1886 - 1974) (كه‌ ئه‌ویش ته‌نها له‌ سێ دێڕدا ئاماژه‌ی بۆ كردووه)‌، زانیارییه‌كی ئه‌وتۆمان له‌سه‌ر ژیانی ناتیق له‌به‌رده‌ستدا نییه‌! ته‌نانه‌ت له‌ چاپه‌كانی دیوانه‌كه‌شیدا هه‌ریه‌ك له‌ (ساڵح هه‌ژار 1927 - 1983، حه‌كیمی مه‌لا ساڵح 1954 - )، زۆر پرسیار و وێستگه‌ی گرنگ هه‌یه‌ باس نه‌كراوه‌ و ئه‌وه‌شی كه‌ خراوه‌ته‌ ڕوو، سه‌رچاوه‌ی لێوه‌رگرتنه‌كه‌ی نادیاره و نازانرێت له‌ كێ و له‌ كوێوه‌ ئه‌و زانیارییانه‌ وه‌رگیراوه‌!

ئه‌گه‌رچی سه‌رده‌می ژیانی شاعیر زۆر دوور نییه‌ و كه‌وتووه‌ته‌ نێوان كۆتاییه‌كانی سه‌ده‌ی نۆزده‌ و ساڵی 1967ه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ی جێی سه‌رنجه‌، هاوڕێیان، هاوشاریی و هاوسه‌رده‌مانی، هه‌روه‌كو شاعیر خۆیشی بیریان له‌وه‌ نه‌كردووه‌ته‌وه‌، یان بۆیان هه‌ڵنه‌كه‌وتووه،‌ شتێكیان له‌باره‌ی ژیان و به‌رهه‌مه‌كانی ناتیقه‌وه‌ بۆ تۆمار نه‌كردووین. كه‌سانی وه‌ك (پیره‌مێرد 1867 - 1950، گیو موكریانی 1904 - 1977، گۆران 1905-1962 و كاردۆخی 1916-1982...) كه‌ له‌بواره‌ جیاوازه‌كانی (هۆنراوه‌، ده‌ستخه‌ت، ساغكردنه‌وه‌ و ڕۆژنامه‌گه‌ری)دا كاریان كردووه‌، هیچ ئاوڕیان لێ نه‌داوه‌ته‌وه، له‌كاتێكدا كاری زۆریان بۆ شاعیرانی تری هاوسه‌رده‌میان كردووه‌! لێره‌وه‌یه‌ كه‌ هه‌ڵبژاردنی ئه‌م بابه‌ته‌ به‌ پێویست زانراوه.‌

یه‌كه‌م كه‌سێك كه‌ له‌سه‌ر ژیان و هۆنراوه‌ی ناتیقی نووسیبێت (عه‌لی كه‌مال باپیر ئاغا)یه‌ ئه‌و ساڵی 1939 له‌ كتێبه‌كه‌یدا (گوڵده‌سته‌ی شوعه‌رای عه‌سرم)دا ده‌نووسێت (له‌ ساڵی 1308ی هیجریدا له‌دایك بووه‌ - كه‌ ده‌كاته نزیك ساڵی‌ 1891 زاینی - هه‌تا بڵێی زیره‌ك و شاعیره‌، هه‌تا بشڵێی كه‌م به‌خته‌ و له‌ژێر ته‌وقی زه‌ماندایه‌) له‌دوای ئه‌میش (ساڵح هه‌ژار) كه‌ دیوانی ناتیقی بۆ یه‌كه‌مجار ئاماده‌ كردووه‌ له‌ (هه‌ندێ له‌ دیوانی ناتیق) له‌ ساڵی 1970دا به‌ سوود وه‌رگرتن له‌وه‌ی كه‌ عه‌لی كه‌مال ناساندویه‌تی ده‌ڵێت‌ (ناتیق، ناوی خۆی مه‌لا كه‌ریمه و كوڕی مه‌عروف ئاغای عوسمان ئاغایه‌ و خه‌ڵكی سلێمانییه‌) به‌ڵام بۆ ساڵی له‌دایكبوونی ئاماژه‌ به‌ ساڵی 1868 ده‌كات.




درێژەی بابەت